Gül ŞAHİN, Cevahir İlkim BULDAK, Vildan KAYA, Gülten GÜVENÇ, Emine İYİGÜN

Türkiye’de Hemşirelikte Model Kullanılarak Yapılan Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi: Sistematik Derleme

Amaç: Bu sistematik derlemenin amacı Türkiye’de, hemşirelik alanında 1995-2017 yılları arasında kuram/model kullanılarak yapılan lisansüstü tezlerin sistematik olarak incelenmesidir. Yöntem: Bu sistematik derlemede, Ulusal Tez Merkezine kayıtlı tezler 25 Nisan-15 Mayıs 2018 tarihleri arasında Türkçe “model, kuram, teori, hemşirelik” sözcükleri kullanılarak taranmıştır. Veri tabanına kayıtlı 184 lisansüstü teze ulaşılmıştır. Dâhil edilme kriterlerine uyan 123 tez, kuram/model, yıl, örneklem, yöntem, araştırma türü yönünden incelenmiştir. Bulgular: Türkiye’de hemşirelik alanında 78 tezde kuram/model kullanılmaktadır. Tezlerin %11.5’i yüksek lisans tezi, %88.5’i doktora tezidir, %57.7’si yarı deneysel, %26.9’u deneysel araştırma tipindedir. Tezlerin örneklem gruplarına bakıldığında, %60.3’ü hastalarla, %11.5’i sağlıklı kadınlarla yapılmıştır. Kullanılan kuram/modele bakıldığında ise, %14.1’i Roy Adaptasyon Modelini, %12.8’i Sağlığı Geliştirme Modelini, %7.7’si Sağlık İnanç Modelini kullanmıştır. Sonuç: Hemşirelikte kuram/model kullanımı, hemşirelik bakımının kalitesini yükseltmede önemlidir. 1995-2017 yılları arasında ülkemizde en sık kullanılan model, Roy Adaptasyon Modeli’dir. Kuram/model kullanımı 2008-2012 yılları arasında yaygınlaşmasına rağmen, günümüzde kullanımı sınırlıdır.

Investigation of Postgraduate Theses Conducted Using Model in Nursing in Turkey: A Systematic Review

Aim: The purpose of this systematic review is the investigate of graduate theses written by using the theory/model of nursing field in Turkey between the years 1995-2017 and the obtained data was performed in order to examine in a systematic way. Method: In this systematic review, theses registered to the National Center for Theses were screened between 25 April to 15 May 2018 in Turkish using the keywords “model, theory, idea, nursing”. 184 graduate theses registered in the database have been reached. 123 theses matching as the inclusion criteria were investigated of year, sample, method, type of research. Results: The theory/model was used in 78 theses of the field of nursing in Turkey. 11.5% of theses are master theses, 88.5% are doctoral theses, 57.7% are quasi-experimental and 26.9% are experimental research type. When theses’s sample groups were examined; 60.3% were with patients and 11.5% were with healthy women. When considering the theory/model used; 14.1% used the Roy Adaptation Model, 12.8% used the Health Promotion Model, 7.7% Health Belief Model. Conclusion: The use of theory/model in nursing is important to improve the quality of nursing care. In our country, the most widely used theory/model is Roy Adaptation Model between 1995-2017 years. Despite of the use of theory/model is widespread between 2008 and 2012, nowadays its use is limited.

PDF

___

1 . Lasiuk GC, Ferguson LM. From practice to midrange theory and back again beck’s theory of postpartum depression. ANS Adv Nurs Sci. 2005;28(2):127-36. doi: 10.1097/00012272-200504000-00005.
2 . Mete S, İsbir Gökçe G. Using a nursing theory or a model in nursing phd dissertations: A qualitative study from Turkey. Int J Nurs Knowl. 2015;26(2):62-72. doi: 10.1111/2047-3095.12036.
3 . İnan F, Üstün B, Bademli K. Türkiye’de kuram/modele dayalı hemşirelik araştırmalarının incelenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013;16(2):132-9.
4 . Fawcett J. Conceptual models and nursing practice: The reciprocal relationship. J Adv Nurs. 1992;17(2):224-8. doi: 10.1111/j.1365-2648.1992.tb01877.x.
5 . McCrae N. Whither nursing models? The value of nursing theory in the context of evidence-based practice and multidisciplinary health care. J Adv Nurs. 2012;68(1):222-9. doi: 10.1111/j.1365-2648.2011.05821. x.
6 . Özkaraman A, Özer S, Alpaslan G. Romatoid artritli bir olgunun hemşirelik bakımında roy adaptasyon modeli’nin kullanımı. Gümüşhane University Journal of Health Sciences 2012;1(3):138-52.
7 . Özkan S, Öztürk C. Neuman’ın sistemler modeli kullanımına bir örnek: Pnömonili bir bebeğin hemşirelik bakımı. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013;4(3):109-14.
8 . Zuhur Ş, Özpancar N. Türkiye’de kronik hastalık yönetiminde hemşirelik modellerinin kullanımı: Sistematik derleme. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi. 2017;19(2):57-74. Available from: http:// hemarge.org.tr/ckfinder/userfiles/files/2017/vol19sayi2/(5).pdf
9 . Kellehear KJ. The Theory–practice gap: Well and truly alive in mental health nursing. Nurs and Health Sci. 2014; 16:141-2. doi: 10.1111/ nhs.12156.
10 . Fawcett J. The State of nursing science: Where is the nursing in the science? Theoria: Journal of Nursing Theory. 2000;9(3):3-10.
11 . Silva RN, Ferreira MA. Users’ participation in nursing care: An element of the theory of goal attainment. Contemp Nurse. 2016;52(1):74-84. doi: 10.1080/10376178.2016.1172493.
12 . Vicdan Kacaroğlu A. Hemşirelik bakımında model kullanımına bir örnek: Modifiye radikal mastektomi olmuş bir bayanın, Roy’un adaptasyon modeline göre incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Derg. 2010;2(3):106-19.
13 . Ekim A, Manav G, Ocakçı AF. Ülkemizde teori temelli hemşirelik araştırmaları: Bir gözden geçirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2012;5(4):157-61.
14 . Meneguessi GM, Teixeira JPDS, Jesus CAC. Rehabilitation in spinal cord: Reflection on the applicability of the Orem’s self-care theory. Journal Nursing UFPE On Line. 2012;6(12):3006-12. doi: 10.5205/ reuol.2265-25464-1-LE.0612201218.
15 . Kocaman G, Yürümezoğlu HA. Türkiye’de hemşirelik eğitiminin durum analizi: Sayılarla hemşirelik eğitimi (1996-2015). Yükseköğretim ve Bilim Dergisi. 2015;5(3):255-62. doi: 10.5961/jhes.2015.127.
16 . Cody WK, Mitchell GJ. Nursing knowledge and human science revisited: Practical and political considerations. Nursing Sci Q. 2002;15(1):4-13. doi: 10.1177/08943180222108705.
17 . Spear HJ. Nursing Theory and knowledge development: A descriptive review of doctoral dissertations, 2000-2004. ANS Adv Nurs Sci. 2007;30(1):1-14. doi: 10.1097/00012272-200701000-00010.
18 . Betz CL, Beal J. Use of nursing models in pediatric nursing research: A decade of review. Compr Pediatr Nurs. 1996; 19:153-67. doi: 10.3109/01460869609026858.
19 . Malinski VM. Book reviews and new media: Theoretical nursing: Development and progress, by Meleis AI (Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2007). Nursing Science Quarterly. 2008;21(3):269- 270. doi: https://doi.org/10.1177/0894318408320162.
20 . Ünsal A. Hemşireliğin dört temel kavramı: İnsan, çevre, sağlık & hastalık, hemşirelik. Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;1(1):11-25.
21 . Seah XY, Tham XC. Management of bulimia nervosa: A case study with the Roy adaptation model. Nursing Science Quarterly. 2015;28(2):136- 41. doi: 10.1177/0894318415571599.
22 . Wong CL, Ip WY, Choi KC, Lam LW. Examining self-care behaviors and their associated factors among adolescent girls with dysmenorrhea: An application of orem’s self-care deficit nursing theory. Journal of Nursing Scholarship. 2015;47(3):219-27. doi: 10.1111/jnu.12134.
23 . Erbay Ö, Yıldırım Y, Fadıloğlu Ç, Aykar FŞ. Hipertansif atak yaşayan hastalara Watson’ın insan bakım modeli kullanılarak uygulanan hemşirelik bakımı: Olgu sunumu. Turk J Cardiovasc Nurs. 2018;9(19):82-8. doi: 10.5543/khd.2018.41275.
24 . Çiçek E, Öncel S. Türkiye’de hemşirelik alanında engelli bireylere yönelik yapılan lisansüstü çalışmaların incelenmesi. Uluslar Arası Hakemli Hemşirelik Araştırmaları Dergisi. 2017;10:180-214. doi: 10.17371/UHD2017.2.10.
25 . Paşalak Şİ, Eroğlu K, Akyüz A. Kadın sağlığı hemşireliği alanında yapılan araştırmalarda kuram/ model kullanımı. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2018;34(1):91-108.
26 . Terzi H, Alkaya SA. Hassas gruplarda halk sağlığı hemşiresinin rol ve sorumlulukları. Turkiye Klinikleri Public Health Nursing - Special Topics. 2017;3(3):117-24.
27 . Dinç L. Hemşirelik hizmetlerinde etik yükümlülükler. Hacettepe Tıp Dergisi. 2009; 40:113-9.

Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi-Cover

ISSN: 2618-5741
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2004
Yayıncı: Koç Üniversitesi HYO Semahat Arsel Hemşirelik Eğitim ve Araştırma Merkezi (SANERC)