Zâdü’l-Mesîr Tefsirindeki Kıraat Farklılıklarının Arap Dili İle İlişkisi

Tarih boyunca günümüze kadar yazılmış olan tefsir eserlerinde kıraat farklılıkları önemli bir yer tutmakta ve âyetlerin anlaşılmasına katkı sağlamaktadır. İslâmi ilimlerin birçok alanında eser yazmış olan Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî, Kur’ân-ı Kerim’in tefsiriyle ilgili kaleme aldığı Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr isimli eserinde kıraat farklılıklarına yer vermekte ve yazmış olduğu bu kısa ve anlaşılır tefsirinde kıraatlerden geniş bir şekilde yararlanmaktadır. İbnü’l-Cevzî, kıraat farklılıklarıyla ilgili açıklamalarda bulunduğu âyetlerin tefsirinde, kıraatlerin Kur’ân-ı Kerim’in dili olan arap dili ile ilişkisi üzerine yorumda bulunmaktadır. Farklı kıraatlerin okunmasıyla ilgili olarak, Kur’ân-ı Kerim’in indiği dönemde arapların lehçe temelli olarak bazı kelimeleri farklı kullanmalarını, oluşan farklı okumaların sebebi olarak belirtmekte ve kelimelerin hangi lehçede nasıl kullanıldığını da aktarmaktadır. Ayrıca, kıraat farklılıklarıyla ilgili olarak arap dilinin sarf ve nahiv kuralları çerçevesinde bu kıraatlerin sebebine de temas etmektedir. Bu bağlamda, kıraatlerin dil ile ilişkisiyle bağlantılı olarak, kıraat farklılıklarını arap dili lehçeleri ile sarf ve nahiv kuralları temelinde izah etmeye çalışmaktadır. Kıraat farklılıklarını izah ederken, arap dili ile ilişkisi çerçevesinde kıraatlerin lehçe, sarf ve nahiv kurallarıyla irtibatına yer vermekte ve bu konularda açıklamalar yapmaktadır. Bu makalede, İbnü’l-Cevzî’nin Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr isimli eserinde yer verdiği kıraat farklılıklarının arap dili ile ilişkisi vereceğimiz örnekler üzerinden incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kıraat, İbnü’l-Cevzî, Zâdü’l-Mesîr, Tefsir, Arap Dili

The Relationship of Recitation Differences in Zâd Al-Masīr’s Exegesis And The Arab Language

Recitation differences have an important place in the works of commentary written throughout history and contribute to the understanding of the verses. Abū Al-Faraj Ibn Al-Jawzī, who has written works in many fields of Islamic sciences, includes the differences in recitation in his work named Zad al-masir fi 'ilm al-tafsir, which he wrote about the interpretation of the Qur'an and makes extensive use of recitations in this short and understandable commentary. In the interpretation of the verses in which he explains the differences in recitation, Ibn Al-Jawzī comments on the relationship between the recitations and the Arabic language, which is the language of the Qur'an. Regarding the reading of different recitations, he cites the different use of some words by the Arabs on the basis of dialect at the time the Qur'an was revealed, as the reason for the different readings, and also explains how the words are used in which dialect. It also touches on the reason for these recitations within the framework of the Arabic language's usage and syntax rules regarding the differences in recitation. In this context, it tries to explain the differences of recitation in relation to the relationship between language, on the basis of Arabic language dialects and the rules of grammar and syntax. While explaining the differences of recitation, it gives place to the connection of the recitations with the dialect, nahiv rules within the framework of its relationship with the Arabic language and makes explanations on these issues. In this article, the relationship between the recitation differences and the Arabic language, which Ibn Al-Jawzī included in his work named Zad al-masir fi 'ilm al-tafsir, will be tried to be examined through the examples we will give.

Keywords:

Recitation, Ibn Al-Jawzī, Zad al-masir, Exegesis, Arabic Language.,

PDF

___

Kur’ân-ı Kerim.Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2007.
Çetin, Abdurrahman. Kıraatların Tefsire Etkisi. İstanbul: Marifet Yayınları, 2001.
Çetin, Abdurrahman. Kur’ân-ı Kerim’in İndirildiği Yedi Harf ve Kıraatler. İstanbul: Ensar, 2. Basım, 2010.
Çollak, Fatih. “Revm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/31-32. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Çörtü, Mustafa Meral. Arapça Dilbilgisi. 1 Cilt. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 9. Basım, 2010.
Dağ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım. 1 Cilt. İstanbul: İsam Yayınları, 2011.
Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân ed-. et-Teysîr fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿa. thk. Halef b. Hamûd b. Sâlim eş-Şağdelî. 1 Cilt. Dâru’l Endülüs, 1. Basım, 2015.
Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lügât. 1 Cilt. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 24. Basım, 2007.
Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. Ezher el-Herevî el-. Kitâbü Meʿâni’l-ḳırâʾât. thk. Mustafa Ruveys - Muhammed Kevnî. 3 Cilt. Riyad: Dâru’l-Meʿârif, 1. Basım, 1991.
Fârisî, Ebû Alî Hasen b. Ahmed b. Abdilgaffâr el-. el-Ḥücce li’l-ḳurrâʾi’s-sebʿa. thk. Kahvecî Bedreddin - Cüveycâtî Beşîr. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l Me’mûn Li’t-türâs, 1. Basım, 1984.
Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillâh el-Absî el-Ferrâ’. Meʿâni’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Ali en-Neccâr - Ahmed Yûsuf Necâtî. 3 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 3. Basım, 1983.
Hatîb, Abdullatîf Muhammed el-. Muʿcemu’l-ḳırâʾât. 11 Cilt. Dımeşk: Dâru Saʿdi’d-dîn, 1. Basım, 2002.
İbn Ebû Meryem, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Nasr b. Alî b. Muhammed eş-Şîrâzî el-Fesevî. el-Mûḍaḥ fî vücûhi’l-ḳırâʾât ve ʿilelihâ. thk. Ömer Hamdân el-Kübeysî. 3 Cilt. Cidde, 1. Basım, 1993.
İbn Hâleveyh, Ebû Abdillâh el-Hüseyn b. Ahmed b. Hâleveyh b. Hamdân el-Hemedânî en-Nahvî el-Lugavî. Muḫtaṣar fî şevâẕẕi’l-Ḳurʾân (ḳırâʾât) min Kitâbi’l-Bedîʿ. 1 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Mütenebbî, ts.
İbn Mihrân, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Mihrân en-Nîsâbûrî. el-Ġāye fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr. thk. Muhammed Gıyâs el-Canbâz. 1 Cilt. Riyad: Dâru’ş-Şevâf, 1. Basım, 1985.
İbn Mücâhid, Ebû Bekr Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs b. Mücâhid et-Temîmî. Kitâbü’s-Sebʿa fi’l-ḳırâʾât. thk. Şevkî Dayf. 1 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meʿârif, 1980.
İbn Zencele, Halîl Ebû Zürʿa Abdurrahman b. Muhammed b. Zencele. Huccetü’l-ḳırâʾât. thk. Saʿîd el-Afgânî. 1 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 5. Basım, 1997.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. thk. Züheyr eş-Şâvîş. 1 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 2015.
İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf el-Cezerî. Müncidü’l-muḳriʾîn ve mürşidü’ṭ-ṭâlibîn. thk. Ali b. Muhammed el-İmrân. 1 Cilt, ts.
İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf el-Cezerî. Taḥbîrü’t-Teysîr fî ḳırâʾâti’l-eʾimmeti’l-ʿaşere. thk. Ahmed Muhammed Mefâhi’l Kudât. 1 Cilt. Ürdün: Dâru’l-Furkân, 1. Basım, 2000.
Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-. Leṭâʾifü’l-işârât li-fünûni’l-ḳırâʾât. thk. Merkezi’d-Dirâsâti’l-Kurâniyye. 10 Cilt. Medine: Merkezi’d-Dirâsâti’l-Kurâniyye, 2012.
Kattân, Mennâ‘ Halîl. Mebâḥis̱ fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. Kahire: Mektebetü Vehbe, ts.
Mekkî b. Ebû Tâlib, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib Hammûş b. Muhammed el-Kaysî. el-Keşf ʿan vücûhi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿa ve ʿilelihâ ve ḥucecihâ. thk. Muhyiddin Ramazan. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1984.
Meylânî, Muhammed b. Abdurrahman el-‘Umerî el-. Şerhu’l-muğnî. İstanbul: Salah Bilici, ts.
Mustafâ el-Galâyînî, Mustafâ b. Muhammed Selîm b. Muhyiddîn. Câmiʿu’d-dürûsi’l-ʿArabiyye. 3 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 30. Basım, 1994.
Sarı, Mehmet Ali. “İdgam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/471-472. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Sarı, Mehmet Ali. “İmâle”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/177. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Temel, Nihat. Kırâat ve Tecvid Istılahları. 1 Cilt. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 3. Basım, 2013.
Ünal, Mehmet. Kur’an’ın Anlaşılmasında Kıraat Farklılıklarının Rolü. 1 Cilt. Ankara: Fecr Yayınları, 1. Basım, 2005.
Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl ez-Zeccâc el-Bağdâdî. Meʿâni’l-Ḳurʾân ve iʿrâbüh. thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1. Basım, 1988.
Zürkānî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-ʿirfân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Fevvâz Ahmed Zemerlî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1. Basım, 1995.