Distopyalarda Ahlakın Devlet Düzenindeki Yeri

Ütopya yazınına bakıldığında Platon’un Devlet adlı eserinden başlayarak tarihsel süreçte Rönesans ütopyaları (Thomas More-Ütopya, Campanella-Güneş Ülkesi) ve sosyalist ütopyaların önemli bir yer kapsadığını görürüz. Bu ütopyalar eşitlikçi, evliliği yok sayan, mal, mülk edinimini ve en önemli sermaye aracı olan parayı devletten ayrıştıran aslında sosyalist devlet anlayışının temellerini atmışlardır. Bahsettiğimiz ütopyalar mevcut devlet yapısını eleştirerek siyasal yeni bir devlet felsefesi üretmişlerdir. Ancak 20. yüzyılda ütopyaların hiç de özlenen bir devlet tasarımı olmadığını, faşist ve sosyalist devletlerin halk üzerindeki katı otoriterliği ortaya çıkarmıştır. Bu noktada ütopyanın olumsuzlanması bağlamında distopyalar, bahsedilen devlet sistemlerine karşı birer eleştiri olarak yazılmaya başlanmıştır. Zamyatin’in Biz, Orwell’in 1984, Aldous Huxley’in Cesur Yeni Dünyası, Arthur Coestler’in Gün Ortasında Karanlık, Ray Bradbury’nin Fahrenheit 451 adlı eserleri en etkili olanlarından bazılarıdır. Bu eserlerde katı devlet otoritesi, mutlak efendi karşısında kimliksizleşen ve silik hale gelen birey, devlet otoritesinin yok edici gücü karşısında ele alınmıştır. Eserlerde ön plana çıkan kimliksizleşen ve bireyselliği yok sayılan bireylerin varoluş çabalarıdır. Otoriter topluma karşı yabancılaşan ve kimlik bunalımı yaşayan aykırı bireyler ön plandadır. Bu eserlerde bireyin devlet için olduğu düşüncesi; dil, hukuk, ahlak, eğitim her ne varsa bireyi devlet’in bekasını sağlamada araç olarak kullanılmıştır. Ahlak, geleneksel ahlak teorilerinden farklılaşarak devlet için kullanılmış; pragmatist, yer yer bu amaç için hazzı önceleyen bir konumda değerlendirilmiştir. Distopyalarda ahlak, geleneksel ahlak teorilerinden özellikle de dini ahlaktan bir kopuşa işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

ütopya, distopya, ahlak, din, devlet, bireyselleşme.

The Place Of Ethics In The State Order In Distopia

Plato's work called the Republic was the source of the idea of utopia. Later, during the Renaissance, Thomas More Utopia, Campanella's Land of the Sun, Bacon's new Atlantis are the utopias written in this period. These utopias advocated equality and forbade the acquisition of money and property in the state. The Renaissance utopias were based on socialist utopias with the ideas they defended. In the 20th century, dystopias were written due to fascist and authoritarian states influenced by socialist utopias. In these utopias are criticized the authoritarian state structure and the prevention of individuals' freedoms. Zamyatin's We', Orwell's 1984, Aldous Huxley's Brave New World, Arthur Coestler's Midday Darkness, Ray Bradbury's Fahrenheit 451 are some of the most influential dystopias. Dsitopias have used every fact such as law, education, morality etc. to their advantage within the state order. Morality is one of them. Morality was used to ensure the continuity of the state order. In this respect, morality has pragmatist, immoralist and hedonistic views in dystopias. Moral rules in dystopias look like a rule of law, not a moral rule.

Keywords:

utopia, dystopia, morality, religion, state, individualization.,

PDF

___

Adorno, Thedor W. Edebiyat Yazıları. çev. Sabir Yücesoy - Orhan Koçak. İstanbul: Metis Yayınları, 2008.
Ağaoğulları, Mehmet Ali. Eski Yunan’da Siyaset Felsefesi. Ankara: V Yayınları, 1989.
Akdemir, Müslim. Düş’ün Felsefesi. Bursa: Sentez Yayıncılık, 2016.
Akyüz, Yakup. “Rönesans Ütopyaları ve Distopyalarda Bilim Anlayışına Bakış”. Beytulhikme An International Journal of Philosophy 7/1 (2017), 147-164.
Akyüz,Yakup. Ütopyalarda Din-Siyaset İlişkisi. İstanbul: Cinius Yayınları, 2021.
Aristoteles. Politika. çev. Mete Tunçay. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2011.
Bezel, Nail. Yeryüzü Cennetlerinin Sonu, Ters Ütopyalar. İstanbul, 1984.
Bobbio,N. “The Upturned Utopia” 177 (1989).
Bradbury, Ray. Fahrenheit 451. çev. Zerrin Kayalıoğlu. İstanbul: İthaki Yayınları, 2012.
Bradshaw, David. “Cesur Yeni Dünya Üzerine”. çev. Ümit Tosun. Cesur Yeni Dünya. İstanbul: İthaki Yayınları, 2000.
Burgess, Antony. Otomatik Portakal. çev. Aziz Üstel. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2007.
Campanella. Güneş Ülkesi. çev. Vedat Günyol. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
Cevizci, Ahmet. Etik, Ahlak Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları, 2015.
Dalkılıç, Bayram. “Doğallık, Yasallık ve Yasaklılık Bağlamında Bir (Ahlaki) Eylem ve Orta Erdem Olarak İffet(lilik) Kavramsal ve Kuramsal Bir Çözümleme”. Samsun: Ordu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2016.
Dalkılıç, Bayram ,Akyüz,Yakup. “Platon Felsefesinde Yabancı/laş/tı/rılma Sorununa Giriş Denemsi”. Hikmet Yurdu Dergisi 11/21 (2018), 9-27.
Erdem, Hüsamettin. Ahlaka Giriş. Konya: Günay Ofset, 1993.
Forster, E. M. “Makinanın Sonu”. Yeryüzü Cennetlerinin Sonu. İstanbul: Say Yayınları, 1984.
Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1996.
Güçlü, Abdülbaki vd. Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2003.
Huxley, Aldous. Cesur Yeni Dünya. çev. Ümit Tosun. İstanbul: Ithaki Yayınları, 2000.
Karaca, Birsen. “Yevgeni Zamyatin Ütopya Algılarını Yeniden Kurarken”. Edebiyat Dünyası.
Kumar, Krishan. Modern Zamanlarda Ütopya ve Karşı Ütopya. çev. Ali Galip. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2006.
Kumar, Krishan. Ütopyacılık. çev. Ali Somel. Ankara: İmge Kitabevi, 2005.
Orwell, George. Aspidistra. çev. Şemsa Yeğin. İstanbul: Can Yayınları, 2008.
Orwell, George. Bin Dokuz Yüz Seksen Dört. çev. Nuran Akgören. İstanbul: Can Yayınları, 2006.
Özlem, Doğan. Etik, Ahlak Felsefesi. İstanbul: Notos Kitap, 2017.
Platon. Devlet. çev. Sabahattin Eyüboğlu - M. Ali Cimcoz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2000.
Platon. Yasalar. çev. Candan Şentuna - Saffet Babür. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2020.
Popper, Karl. Açık Toplum ve Düşmaları, Platon. çev. Mete Tunçay. Ankara: Liberte Yayınları, 2008.
Popper, Karl - Sabri Orman. Tarihsiciliğin Sefaleti. İstanbul: Plato Film Yayınları, 2008.
Pseuda-Aristoteles. Oikonomika. çev. Burak Takmer. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2016.
Riot-Sarcey, Michelle vd. Ütopyalar Sözlüğü. çev. Turhan Ilgaz. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2003.
Russell, Bertrand. İkarus ya da Bilimin Geleceği. çev. N. Osanyan. İstanbul: BGST Yayınları, 2016.
Troper, Michel. Hukuk Felsefesi. çev. Işık Ergüden. Ankara: Dost Kitabevi, 2011.
Vonnegut, Kurt. Otomatik Piyano. çev. İrma Dolanoğlu Çimen. İstanbul: April Yayıncılık, 2018.
Yaran, Cafer Sadık. Ahlak ve Etik. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2016.
Zamyatin, Yevgeni. Biz. çev. Füsun Tülek. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
Pandemi Döneminde En Çok Okunan Kitaplar. Erişim 13 Temmuz 2021. https://www.ntv.com.tr/galeri/sanat/pandemi-doneminde-en-cok-okunan-kitaplar,2M_DJy0d90aLXpfHrmh7qA