MEKKELİ MÜŞRİKLERİN HZ. MUHAMMED’E KARŞI AŞIRI MUHALEFETLERİNİN ÖTEKİ YÜZÜ

Hz. İbrahim oğlu Hz. İsmail ile beraber yeniden inşa ettiği Kâbe, Mekke’de mukim bulunan kabilelere bazı ayrıcalıklar getirmiştir. Hz. Muhammed’in beşinci kuşaktan dedesi Kusay b. Kilâb’ın dağınık halde yaşayan bütün Kureyşlileri Mekke’ye toplaması ve kutsal mabed Kâbe’nin kendilerine sağladığı sosyal/ekonomik getiri, kendilerini Arabistan yarımadasında daha da imtiyazlı bir konuma getirmiştir. Kusay b. Kilâb’ın vefatından sonra kendi zamanında oluşturduğu kamu görevleri oğulları/torunları arasında rekabete dönüşmüş ve Kureyş, Mutayyebûn-Ahlâf olarak iki büyük pakta ayrışmıştır. Asabiyetin öncelendiği Mekke toplumunda Hz. Muhammed’in elçilikle görevlendirildikten sonra tebliğ ettiği yeni dine muhalefette bu paktlaşmadan kaynaklanan zihinsel izdüşümler belirleyici olmuştur. Hz. Muhammed’e en çetin muhalefet eden kırk kadar kişi ya Ahlâf grubundan ya da Mutayyebûn grubundan olup konjonktürel olarak daha sonra onlarla beraber hareket edenlerdir. Tarihi süreçte bu kamplaşmanın tarafı olmayan kabilelerin muhalefetleri Ahlâf grubuna mensup kabilelerin muhalefeti gibi aşırılıklar içermemiş, daveti reddetseler bile daha stabil şekilde cereyan etmiştir. Asabiyetin zirvede olduğu Mekke toplumunda bu sosyolojik gerçeğin anlaşılması ilk dönem tebliğ faaliyetlerinin seyri hakkında bilgi verebilir. İlk dönem tefsir ve siyer kitapları merkezli bu çalışmada ayet/sure inzaline sebep olan müşrikler ve davete karşı çıkış sebeplerinin tarihi arka planı üzerinde durulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İslam Tarihi, Siyer, Kureyş, Asabiyet, Ahlâf, Mutayyebûn

THE OTHER ASPECT OF MECCAN POLYTHEISTS’ EXTREME OPPOSITION AGAINST PROPHET MOHAMMAD

Keywords:

Islamic History, Siyer, Quraysh, Asabiyyah, al-Ahlaaf, al-Mutayyaboon,

PDF

___

Apak, Âdem. Kur’an’ın Geliş Ortamında Arap Toplumu. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017.
Apak, Âdem. “İslam Öncesi Dönemde Mekke İdare Sistemi ve Siyasetin Oluşumu”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10/I (2001): 241-264.
Belâzûrî, Ebû’l-Hasen Ahmet b. Yahya b. Câbir. Ensâbu’l-eşrâf. Thk. Süheyl Zekkar - Riyad ez-Zerkeli. 13 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1996.
Buhârî, Ebû Muhammed b. İsmail. Sahîhü’l-Buhârî. Thk. Mustafa Deybülbega. 6 Cilt. Beyrut: Daru İbn Kesir, 1987.
Çağrıcı, Mustafa. “Asabiyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3: 453-455. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
Çelikkol, Yaşar. İslam Öncesi Mekke. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2003.
Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as el-Ezdi. Sünen-ü Ebî Dâvud. 4 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kitabi’l-Arabî, 1999.
Fayda, Mustafa. “Velid b. Muğire”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 43: 33-34. Ankara: TDV Yayınları, 2013. Hamîdullah, Muhammed. “Hz. Muhammed’in Büyük Düşmanlarının Psikolojisi”. Çev. İsmail Yakıt. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6 (1986): 211-218.
Hamîdullah, Muhammed. İslam Peygamberi. Çev. Salih Tuğ. 2 Cilt. Ankara: İmaj A.Ş, 2003.
Hamîdullah, Muhammed. “Îlâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22: 63-64. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
İbn Habîb, Ebû Ca’fer Muhammed b. Ümeyye. Muhabbar. Thk. Eliza Lichtenstater. Beyrut: Daru’l-Afakı’l-Cedîde, 2009.
İbn Habîb, Ebû Ca’fer Muhammed b. Ümeyye. el-Münemmak fî ahbâri Kureyş. Thk. Hurşid Ahmed Faruk. Beyrut: Âlemu’l-Kütüp, 1985.
İbn Haldun, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed. Mukaddime. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. Thk. Mustafa es-Saka Mustafa es-Saka - İbrahim Ebyârî - Abdü’l-Hafîz es-Şelebî. 2 Cilt. Beyrut: y.y. 1955.
İbn İshâk, Ebû Abdillah Muhammed b. Yesar. es-Siretü’n-nebeviyye. Thk. Süheyl Zekkar. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1978.
İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmail b. Ömer. el-Bidaye ve’n-nihaye. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 21 Cilt. Beyrut: Daru’l-Hicr, 1997.
İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim. Thk. Sami b. Muhammed b. Sellâme. 8 Cilt. Beyrut: Daru Tayyibe, 1999.
İsfehânî, Ebû’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed Râgıb. el-Müfredat fi garibü’l-Kur’an. Thk. Muhammed Seyyid Keylani. Beyrut: Daru’l-Marife, ts.
Kilinçli, Sami. Mekki Surelerde Mü’min Kimliğinin Oluşumu ve Gayri Müslimle İlişkiler. Ankara: Araştırma Yayınları, 2013.
Mukâtil b. Süleyman, Ebû’l-Hasen b. Beşir. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. Thk. Abdullah Mahmud Şihate. 4 Cilt. Beyrut: Müessetü’t-Târihi’l-Arabiyye, 2002.
Sarıçam, İbrahim. Emevî Haşimî İlişkileri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008.
Tabersî, Ebû Ali Emînüddîn el-Fazl b. Hasan. Mecmeu’l-beyân fî tefsiri’l-Kur’an. 10 Cilt. Beyrut: Daru’l-Mürteza, 2006.
Tan, Zeki. Müşrik Dindarlığı. İstanbul: Ark Yayınları, 2016.
Vâhidî, Ebû’l Hasen Ali b. Ahmet. el-Vasîd fî Tefsîri’l-Mecîd. Thk. Adil Ahmet - Ali Muhammed Maûd - Ahmet Muhammed Sîre - Ahmet Abdü’l-Ganî el-Cemal - Abdurrahman Avîs. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1994.
Vakidî, Ebû Abdullah Muhammed b. Amr. Kitabu’l-megazî. Thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Daru’l-A’lemî, 1989.
Ya’kûbî, Ahmed b. Ebû Yakub el-Abbas. Tarihu Ya’kûbî. Thk. Abdü’l-Emir Mihna. 2 Cilt. Beyrut, 2010.
Zebidî, Seyyid Muhammed Murteza. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmus. 40 Cilt. Beyrut: Daru’l-Hidaye, ts.