Sözleri dinlensin, tasviri izlensin: Tulû‘î'’nin Paşanâme'’si ve 17. yüzyıldan eşkıya hikâyeleri

Bu yazıda, 17. yüzyıl ortalarında, IV. Murad’ın sarayında, Tulû‘î adlı bir şair tarafından yazılan ve dönemin vezirlerinden Kenan Paşa’nın Rumeli’nde eşkıya ile yaptığı mücadele ve Karadeniz’de Kazaklar üzerine düzenlediği deniz seferinin anlatıldığı Paşanâme adlı resimli kitap, devrin genel beğenileri, kültürel eğilimleri ve siyasi konjonktürü dikkate alınarak tanıtılmış ve tartışılmıştır.

Tulû‘î’s Paşanâme and strories of banditry from the 17th century

This article presents an illustrated book, Paşanâme, produced in the seventeenth century in the Ottoman palace by a poet named Tulû‘î during the reign of Murad IV. By reference to the political context and cultural tendencies of the period, the essay also discusses the content of the manuscript which accounts the fight of Kenan Paşa, a vizier of the time, against the bandits of the Balkan provinces and his naval expedition on the Cossaks of the Black Sea

___

El yazmaları

Cevrî, Selîmnâme, İstanbul, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri, Manzum 1310.

Kelâmî, Kitâb-ı Vakâyi-i Ali Paşa, İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi 612.

Tulû‘î, Paşanâme, Londra British Library, Solane Add. 3584. Yayınlar

Ayan, Hüseyin. Cevrî, Hayâtı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi, 1981.

Babinger, Franz. Ken‘an Pasha,” Encyclopedia of Islam, IV (1976): 884-885.

Babinger, Franz. Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, çev. Prof. Dr. Coşkun Üçok, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992.

Bağcı, Serpil, F. Çağman, G. Renda ve Z. Tanındı. Osmanlı Resim Sanatı, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2006.

Bağcı, Serpil. “Visualizing Power: Portrayals of the Sultans in Illustrated Histories of the Ottoman Dynasty,” Islamic Art, VI (2009): 119-120.

Çelebioğlu, Âmil. “Ahmed Bîcan,” TDVİA, 2 (1989): 49-51.

De Groot. “Redjeb Pasha,” Encyclopedia of Islam, (fascicule 137-142), (1994): 480.

Değirmenci, Tülün. “Bir kitabı kaç kişi okur? Osmanlı’da Okurlar ve Okuma Biçimleri Üzerine Bazı Gözlemler,” Tarih ve Toplum: Yeni Yaklaşımlar, 13 (Aralık 2011): 7-43.

Değirmenci, Tülün. İktidar Oyunları ve Resimli Kitaplar: II. Osman Devrinde Değişen Güç Simgeleri, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2012.

Dingeç, Emine. “XVI. Yüzyılda Osmanlı Ordusunda Çingeneler,” SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (Aralık 2009): 33-56.

Çağman, Filiz. “Sultan Sencer ve Yağlı Kadın Minyatürlerinin İkonografisi,” Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar: Güner İnal’a Armağan, Ankara, 1993: 87-116.

Fetvacı, Emine. “Enriched Narratives and Empowered Images in Seventeenth-Century Ottoman Manuscripts,” Ars Orientalis, 40 (2011): 243-266.

Hasan Bey-zâde Ahmed Paşa. Hasan Bey-zâde Târîhi, Metin ve İndeks (1003-1045/ 1595-1635), haz. Şevki Nezihi Aykut, III. cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2004.

Hammer-Purgstall, Joseph F. Geschichte der Osmanischen Dichtkunst, 3. cilt, Pesth: C. A. Hartleben, 1836-38.

Hüseyin Tugi. Musîbetnâme, Tahlil-Metin ve İndeks, haz. Şevki Nezihi Aykut, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2010.

Kaçar, Mücahit. “IV. Murâd Dönemine Ait Manzum ve Minyatürlü bir Gazâ-nâme: Tulûî‘nin Paşanâme İsimli Eseri,” Türkiyat Mecmuası, 21 (Bahar 2011): 267-280.

Kafadar, Cemal. “Sohbete Çelebi, Çelebi’ye mecmûa,” Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII. Mecmûa: Osmanlı edebiyatının kırkambarı, haz. H. Aynur, M. Çakır, H. Koncu, S. S. Kuru ve A. E. Özyıldırım, İstanbul: Turkuaz, 2012: 43-52.

Karateke, Hakan. “Seyahatname’deki popüler dinî kitaplar,” Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin Yazılı Kaynakları, haz. Hakan Karateke-Hatice Aynur, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2012: 200-240.

Levend, Agah Sırrı. Gazavat-Nameler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavat-Namesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1956.

Majda, Tadeusz. “Rålamb’ın Türk kıyafetleri Albümü,” Alay-ı Hümayun, İsveç Elçisi Rålamb’ın İstanbul Ziyareti ve Resimleri, 1657-1658, ed. Karin Ådahl, çev. Ali Özdamar, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2006: 196-265.

Marushiakova Elena, Vesselin Popov. Osmanlı İmparatorluğu’nda Çingeneler, çev. Bahar Tırnakcı, İstanbul: Homer Kitabevi, 2006.

Mehmed Süreyya. Sicill-i Osmanî, Osmanlı Ünlüleri 3, haz. Nuri Akbayar, trans. Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.

Meredith-Owens, G. M. “Ken‘ın Pasha’s Expedition against the Cossacks,” The British Museum Quarterly, XXIV/3-4 (1961): 76-82.

Naîmâ Mustafa Efendi. Târih-i Na‘îmâ (Ravzatü’l-Hüseyn fî Hulâsati Ahbâri’l-Hâfikayn), II. cilt, haz. Mehmet İpşirli, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2007.

Peirce, Leslie. Harem-i Hümayun, Osmanlı İmparatorluğu’nda Hükümranlık ve Kadınlar, çev. Ayşe Berktay, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2000.

Rieu, Charles. Catalogue of the Turkish Manuscripts in the British Museum, Londra: British Museum, 1888.

Titley, Norah. Miniatures from Turkish Manuscripts, A Catalogue and Subject Index of Paintings in the British Library and the British Museum, Londra: British Library, 1981.

Sağırlı, Abdurrahman. Mehmed bin Mehmed er-Rûmî (Edirneli)’nin Nuhbetü’t-Tevârih Ve’l-Ahbâr’ı ve Târîh-i Âl-i Osman’ı (Metinleri, Tahlilleri), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2000.

Sıdkî Paşa. Gazavat-ı Sultan Murâd-ı Râbi’ (IV. Murad’ın Revan Seferi), haz. Mehmet Arslan, İstanbul: Kitabevi, 2006.

Şerifgil, Enver M. “XVI. Yüzyıl’da Rumeli Eyâleti’ndeki Çingeneler,” Türk Dünyası Araştırmaları, 15 (Aralık 1981): 117-144.

Topçular Kâtibi ‘Abdülkadir Efendi. Topçular Kâtibi ‘Abdülkadir (Kadrî) Efendi Tarihi (Metin ve Tahlil), haz. Doç. Dr. Ziya Yılmazer, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2003.