20726

Batı Akdeniz'’de Osmanlı korsanlığı ve gaza meselesi

Bu makalede Osmanlı korsanlığının, özellikle Türkçe literatürün küffara karşı yapılan basit bir din savaşına indirgediği bir gaza kavramı yerine, Akdeniz tarihinin genel ritimleri içerisinde ele almanın önemine dikkat çekmeye çalıştım. Akdeniz’in genelinde görülen bir olguyu Osmanlı Tarihi’ne has kavramlarla açıklamaktansa, tarihçi Müslüman ve Hıristiyan bütün korsan grupları arasındaki benzerlikleri ve Akdeniz’de korsanlığa elverişli şartlar yaratan yapısal faktörleri mercek altına almaya çalışmalıdır. Kısacası, bu korsanların motivasyonlarını, geçmişlerini ve faaliyetlerini titizlikle incelediğimizde, bunları din aşkıyla yanan kutsal savaşçılar olarak yansıtamayacağımızı görmekteyiz. Tam aksine, Osmanlılar, İspanyollar, Müslümanlar ve Hırıstiyanlar’dan çok önceleri de var olan ve ancak Akdeniz’de olgunlaşıp mükemmelleştirildikten sonra Okyanus’lara ithal edilen İç Deniz’in şu kadim mesleği ile uğraşan bu korsanlar her halükarda kendi çıkarlarını gözeten özel girişimcilerden başka bir şey değillerdi.

Ottoman Piracy in Western Mediterranean and the issue of gaza

In this essay, I tried to accentuate the importance of analyzing Ottoman corsary in accordance with the general rhythms of the Mediterranean history, rather than within the context of ghaza, a concept that especially Turkish historiography reduced to a Holy War against the infidel. Instead of trying to explain a Mediterranean-wide phenomenon with concepts unique to Ottoman history, the historian should seek to focus on the similarities between different corsair groups on either side of the Mediterranean conflict between Christianity and Islam as well as structural factors that promoted corsary throughout the Mediterranean. In short, a thorough analysis of these corsairs’ motivations, background and activities does not justify their presentation as holy warriors driven by religious zeal. Instead, they were private entrepreneurs who sought self betterment at all cost and engaged in this ancient profession of the Mare Nostrum that existed long before the Ottomans, Spaniards, Muslims or Christians, a profession which matured and was perfected in the Mediterranean before having been exported to the oceans.

___

Albèri, Eugenio, ed., Le Relazioni degli Ambasciatori Veneti al Senato durante il secolo decimosesto. Firenze: Società Editrice Firoentina, 1839-1863. 15 cilt.

Ali Rıza Seyfi. ‘Osmanlı Meşâhîr-i Bahrîyyûnı: Kemâl Re’îs ve Baba Oruc. Dersa’âdet: Seha’i Matba’âsı, 1325.

Ali Rıza Seyfi. Barbaros Hayreddin. Dersa’âdet: Şems Matba’âsı, 1326-1328.

Ali Rıza Seyfi. Turgud Reis. Dersa’âdet: İkbâl Kütübhânesi, 1327.

Arıkan, Muzaffer ved Paulino Toledo. XIV. - XVI. Yüzyıllarda Türk-İspanyol ilişkileri ve Denizcilik Tarihimizle İlgili İspanyol Belgeleri: Las Relaciones Turco-Españolas en los siglos XIV y XVI: Documentos Españoles relativos a la historia naval Otomana. Ankara, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Karargah Basımevi, 1995.

Arnakis, George Georgiades. Hoi protoi othomanoi. Athenai, 1947. Baron de Testa. Recueil des traités de la Porte Ottomane. Paris: Amyot, 1864. 11 cilt.

Berbrugger, A. “Négociations entre Hassan Agha et le comte d’ Alcaudete, gouverneur d’Oran, 1541-1542.” Revue Africaine IX (1865), ss. 379-385.

Bono, Salvatore. I corsari barbareschi. Torino: ERI-Edizion RAI Radiotelevisione Italiana, 1964.

Bono, Salvatore. Corsari nel Mediterraneo: Cristiani e musulmani fra guerra, schiavitù e commercio. Milano: Mondadori, 1993.

Bostan, İdris. “Garp Ocaklarının Avrupa Ülkeleri ile Siyasi ve Ekonomik İlişkileri.” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 14 (1988-94), ss. 58-86.

Bostan, İdris. Adriyatik’te Korsanlık: Osmanlılar, Uskoklar, Venedikliler, 1575-1620. İstanbul: Timaş Yayınları, 2009.

Braudel, Fernand. La Méditerranée et le monde Méditerranéen à l’époque de Philippe II, 2nd ed. Paris : Libraire Armand Colin, 1966. 2 cilt.

Capasso, C. “Barbarossa e Carlo V.” Rivista storica italiana XLIX (1932), ss. 169-209.

Charrière, Ernest. Négociations de la France dans le Levant, ou, Correspondances, mémoires et actes diplomatiques des ambassadeurs de France à Constantinople et des ambassadeurs, envoyés ou résidents à divers titres à Venise, Raguse, Rome, Malte et Jérusalem, en Turquie, Perse, Géorgie, Crimée, Syrie, Egypte, etc., et dans les états de Tunis, d’Alger et de Maroc. Paris: Impr. Nationale: 1848-60. 4 cilt.

Darling, Linda. “Contested Territory: Ottoman Holy War in Comparative Context.” Studia Islamica, 91 (2000), ss. 133-163.

Dursteler, Eric. Renegade Women: Gender, Identity, and Boundaries in the Early Modern Mediterranean. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2011.

Emecen, Feridun. “Gâzâya Dair: XIV. Yüzyıl Kaynakları Arasında Bir Gezinti”, Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, ss. 191-7. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1995.

Fabris, Antonio. “Hasan ‘il Veneziano’ tra Algeria e Costantinopoli.” Quaderni di Studi Arabi, 5 (1997), ss. 59-61.

Fleischer, Cornell. Bureaucrat and Intellectual in the Ottoman Empire: The Historian Mustafa Âli (1541- 1600), Princeton, Princeton University Press, 1986.

Fodor, Pál. “Ahmedi’s Dasitan as a Source of Early Ottoman History.” Acta Orientalia Academiae Scientarium Hungaricae, 38 (1984), ss. 41-54.

Galibert, Léon. Storia di Algeri dal primo stabilimento de’ cartaginesi. Firenze: Giuseppe Celli, 1847. 2 cilt.

Gallotta, Aldo. “Il “Gazavât-ı Hayreddin Paşa” pars Secunda e la spedizione in Francia di Hayreddin Barbarossa (1543-1544)”, Studies in Ottoman History in Honour of Professor V. L. Menage, ed. Colin Heywood and Colin Imber, 77-89. Istanbul: The Isis Press, 1994.

Galotta, Aldo. “Le Gazavât di Hayreddîn Barbarossa”, Studi Magrebini, III (1970), ss. 79-160.

Gomára, Francisco López de. “Crónica de los Barbarrojas”, Memorial histórico español: Collección de documentos, opúsculos y antigüedades que publica la real Academia de la Historia, 6. cilt, ss. 327- 539. Madrid: la Real Academia de la Historia, 1853.

Guglielmotti, P. Alberto. Storia della marina pontificia. Roma: Tipografia vaticana, 1886-93. 10 cilt.

Gürkan, Emrah Safa. “Habsburg Gizli Servisinin Hedefinde Bir Osmanlı Paşası: Kalabriyalı Uluç Ali” (baskıda).

Gürkan, Emrah Safa. “Osmanlı-Habsburg Rekabeti Çerçevesinde Osmanlılar’ın XVI. Yüzyıl’daki Akdeniz Siyaseti”, Osmanlı Dönemi Akdeniz Dünyası, ed. Haydar Çoruh, M. Yaşar Ertaş ve M. Ziya Köse (İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2011), ss. 33-5.

Gürkan, Emrah Safa. “The Centre and the Frontier: Ottoman Cooperation with the North African Corsairs in the Sixteenth Century”, Turkish Historical Review, 1/2 (2010), ss. 147-9.

Haedo, Diego de. Topografía e Historia General de Argel. Madrid: La Sociedad de Bibliófilos Españoles, 1927. 3 cilt.

Hess, Andrew C. “The Moriscos: An Ottoman Fifth Column in the Sixteenth-Century Spain”, American Historical Review, LXXIV (October 1968), ss. 1-25.

Heywood, Colin. “Boundless Dreams of the Levant: Paul Wittek, the George-”Kreis”, and the Writing of Ottoman History”, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland (1989), ss. 32-50.

Heywood, Colin. “Wittek and the Austrian Tradition”, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland (1988), ss. 7-25.

İlter, Aziz Sami. Şimali Afrika’da Türkler. İstanbul: Vakit Matbaası, 1936. 2 cilt.

Imber, Colin. “Cemal Kafadar: Between Two Worlds: the Construction of the Ottoman State”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 60/1 (1997), ss. 211-2.

Imber, Colin. “Paul Wittek’s “De la défaite d’Ankara à la prise de Constantinople”, Journal of Ottoman Studies, 5 (1986), ss. 65-81.

Imber, Colin. “The Legend of Osman Gazi”, The Ottoman Emirate (1300-1389): A Symposium Held in Rethymnon, 11-13 January 1991, ed. Elizabeth Zachariadou, ss. 67-76. Rethymnon: Crete University Press, 1993.

Imber, Colin. “The Ottoman Dynastic Myth”, Turcica, 19 (1987), ss. 7-27.

İnalcık, Halil. “Mutual Influences Between Europe and the Ottomans”, Turkey and Europe in History, ss. 141-194. İstanbul: Eren Yayıncılık, 2006.

İnalcık, Halil. “The Question of the Emergence of the Ottoman State”, International Journal of Turkish Studies, 2 (1980), ss. 71-9.

Isom-Verhaaren, Christine. “Barbarossa and His Army Who Came to Succour All of Us”: Ottoman and French Views of their Joint Campaign of 1543-1544”, French Historical Studies, 30/3 (2007), ss. 395-425.

Jennings, R. C. “Some Thoughts on the Gazi Thesis”, Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes, 76 (1986), ss. 151-61.

Kafadar, Cemal. Between Two Worlds: The Construction of the Ottoman State. Berkeley: University of California Press, 1995.

Káldy-Nagy, G. “The Holy War (jihâd) in the First Centuries of the Ottoman Empire”, Harvard Ukranian Studies, 3/4 (1979-80), ss. 467-73.

Köprülü, Fuad. Les origines de l’empire. Paris: E. de Boccard, 1935.

Köprülü, Fuad. Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1959.

Köprülü, Fuad. The Origins of the Ottoman Empire, çev. Gary Leiser. Albany, State University of New York Press, 1992.

Kumrular, Özlem. “Yeni Belgeler Işığında V. Karl’ın Barbaros’la Uzlaşma Çabaları: 1541”, Yeni Belgeler Işığında Osmanlı-Habsburg Düellosu, ss. 226-237. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2011.

Lane-Poole, Stanley. The Barbary Corsairs, Londra: T. Fisher Unwin, 1890.

Lindner, Rudi Paul. Göçebeler ve Osmanlılar, çev. Müfit Günay. İstanbul: İmge Yayınevi, 2000.

Lindner, Rudi Paul. Nomads and the Ottomans in Medieval Anatolia. Bloomington: Indiana University Press, 1983.

Lowry, Heath. Erken Dönem Osmanlı Devleti’nin Yapısı, çev. Kıvanç Tanrıyar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Bilgi Yayınları, 2010.

Lowry, Heath. The Nature of the Early Ottoman State. Albany: State University of New York Press, 2003.

Lütfi Paşa, Tevârih-i Âl-i Osmân. İstanbul: Matba’a-yı ‘Âmire, H. 1341.

Manfroni, Camillo. Storia della marina italiana. Roma: Forzani E C. Tipografi Del Senato, 1917. 4 cilt.

Murâdî, Gazavât-i Hayreddîn Paşa: (MS 2639 Universitatsbibliothek Istanbul): kommentierte Edition mit deutsche Zusammenfassung. Editör: Mustafa Yıldız. Reihe Orientalistik, Aachen: Shaker, 1993.

Murphey, Rhoads. “Seyyid Muradî’s Prose Biography of Hızır ibn Yakub, alias Hayrredin Barbarossa: Ottoman Folk Narrative as an under-exploited Source for Historical Reconstruction.” Acta Orientaliae Academiae Scientiarum Hungaricae, 54/4 (2001), ss. 528-9.

Panetta, Rinaldo. Pirati e corsari turchi barbareschi nel Mare Nostrum: XVI secolo. Milano: Mursia, 1981.

Peçevi İbrahim Efendi. Târih-i Peçevi. İstanbul, H. 1283.

Pedani, Maria Pia. Dalla frontiera al confine. Venezia: Herder Editrice, 2002.

Rosi, M. “Alcuni documenti relativi alla liberazione dei principali prigionieri turchi presi a Lepanto.” Archivio della R. società romana XXI (1898), ss. 141-220

Rosi, M. “Nuovi documenti relativi alla liberazione dei principali prigionieri turchi presi a Lepanto.” Deputazione romana di storia patria 24 (1901), ss. 1-47.

Sandoval, Fray Prudencia de. Historia de la vida y Hechos del Emperador Carlos V, ed. Carlos Seco Serrano. Madrid: Ediciones Atlas, 1955. 3 cilt.

Sanuto, Marino. I Diarii, ed. Federico Stefani, Guglielmo Berchet ve Nicolò Barozzi. Venezia, 1879-1902. 58 cilt.

Segre, Arturo ve Roberto Cessi, ed., I Diarii di Girolamo Priuli (AA. 1494-1512). Città di Castello: Casa Editrice S. Lapi, 1912-1938, 4 cilt.

Selânikî Mustafa Efendi. Tarih-i Selânikî, ed. Mehmet İpşirli. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999. 2 cilt.

Sola, Emilio. Uchalí: El Calabrés Tiñoso, o el mito del corsario muladí en la frontera. Barcelona: Edicions Bellaterra, 2011.

Sugar, Peter F. “The Ottoman “Professional Prisoner on the Western Borders of the Empire in the Sixteenth and Seventeenth Centuries”, Études Balkaniques, 7/2 (1971), ss. 82-91.

Tekin, Şinasi. “Türk Dünyasında Gaza ve Cihad Kavramları Üzerinde Düşünceler”, Tarih ve Toplum, 109 (1993), ss. 9-18 ve 110 (1993), ss. 73-80.

Temimi, Abdeljelil. “Le gouvernement Ottoman face au problème Morisque”, Revue d’Histoire Maghrebine, 23-24 (1981), ss. 249-262.

Valente, Gustavo. Vita di Occhialì. Milano: Casa Editrice Ceschina,1960.

Vryonis, Speros. The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century. Berkeley, University of California Press, 1971.

Werner, Ernst. Büyük bir devletin doğuşu - Osmanlılar (1300-1481): Osmanlı feodalizminin oluşum süreci, çev. M. Yılmaz Öner. İstanbul: Alan Yayıncılık, 1986 ve 1988, 2 cilt.

Werner, Ernst. Die Geburt einer Grossmacht - Die Osmanen (1300-1481): Ein Beitrag zur Genesis des türkischen Feudalismus. Berlin: Akademie-Verlag, 1966.

Wittek, Paul. Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu, çev. Fatmagül Berktay. İstanbul, Pencere Yayınları, 2000.

Wittek, Paul. The Rise of the Ottoman Empire. Londra: Royal Asiatic Society, 1938.