Kars vilayetine Ermeni Göçü (1878-1914)

Bu makale 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Rusya'ya ilhak edilen üç sancaktan Çıldır ve Kars sancaklarında Rus hükümetinin kurmuş olduğu Kars askeri vilayetine (oblast) Anadolu'dan gelen Ermeni nüfusun göçünü ve Rus hükümetinin adı geçen vilayetteki iskan politikasını konu almaktadır. Çalışma Türk tarih yazımında genel kabul gören yaklaşımın aksine Rus çarlık hükümetinin Kars vilayetinde Ermenilerin iskanına sıcak bakmadığını savunmaktadır. Rus hükümeti 1890'lardaki “Ermeni iğtişaşatı” sırasında Anadolu'dan kaça- rak Kars vilayetine gelen mülteci (kaçkın) Ermenileri geri alması için Babıali'ye başvurmuş ancak Sultan Abdülhamid onları geri almamakta diretmiştir. Böylece Rus hükümeti sonunda Osmanlı İmparatorluğu'ndan büyükçe bir Ermeni mülteci nüfusunu Kars oblastına kabul etmek zorunda kalmıştır.

Armenian immigrants and refugees in the Kars oblast

The subject of this article is the emigration of the Armenian population from Anatolia into the Kars military province (oblast), that was formed out of the two Ottoman sanjaks of Çıldır and Kars, annexed by Russia after the Russo-Turkish War of 1877-78. It also concerns the settlement (colonization) policy of the Russian government in the said oblast. The present study argues that contrary to the mainstream academic discourse in Turkish historiography, the Russian imperial government did not favor resettlement of Armenians in the Kars oblast. The Russian government applied to the Sublime Porte to take back those refugee Armenians who fled from Anatolia into the Kars oblast during the “Ar- menian turmoils” in the 1890's. However, Sultan Abdulhamid was adamant not to accept them back. Thus eventually it was forced to accept a large Armenian refugee population from the Ottoman Empire into the oblast.

___

Süreli Yayınlar Cumhuriyet

Tan

Ulus Kitap ve Makaleler Akalın, Cüneyt (2003), Soğuk Savaş ABD ve Türkiye-1, İstanbul, Kaynak Yayınları. Aktaş, Melih (2006), 1950-1960 Demokrat Parti Dönemi Türk-Sovyet İlişkilerinde Amerikan Faktörü, İstanbul, Şema Yayınevi.

Atatürk’ten Soğuk Savaş Dönemine Türk-Rus İlişkileri, I. Çalıştay Bildirileri (2011) (14-15 Mayıs 2010), (çev. ve yay. haz: İlyas Kamalov, İrina Svistunova), Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi.

Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1917-1938) (1981), c. 3, Ankara, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları. Aydın, Mustafa (2001), “İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye (1939-1945”, Türk Dış Politikası,

Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919-1980), c. 1, (Editör: Baskın Oran), İstanbul, İletişim Yayınları.

Bilge, A. Suat (1992), Güç Komşuluk, Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri (1920-1964), Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Deringil, Selim(1994), Denge Oyunu, İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Erkin, Feridun Cemal (1968), Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara, Başnur Matba- ası.

Gürün, Kamuran (1991), Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), Ankara, TTK. Hasanlı, Cemil (2011), Tarafsızlıktan Soğuk Savaşa Doğru Türk-Sovyet İlişkileri (1939-1953), (çev: Ali Asker), Ankara, Bilgi Yayınevi.

İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939-1946) (1973), Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl, Ankara, T.C. Dışişleri Bakanlığı.

2. Dünya Savaşı’nda Türkiye Üzerine Gizli Pazarlıklar (1939-1944) (2003), SSCB Dışişleri Bakan- lığı, Almanya Dışişleri Bakanlığı Belgeleri, (Editör: O. Andaç Uğurlu), İstanbul, Örgün Yayı- nevi.

Koçak, Cemil (2010-2012), Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950) İkinci Parti, c. 1-2, İstanbul, İletişim Yayınları.

Kolesnikov, Aleksandr (2010), Atatürk Dönemi Türk-Rus İlişkileri, (çev: İlyas Kamalov), Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi.

Soysal, İsmail (1983), Tarihçeleri ve Açıklamaları ile birlikte Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları (1920- 1945), c. 1, Ankara, TTK.

Tellal, Erel (2001) “SSCB’yle İlişkiler”, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919-1980), c. 1, (Editör: Baskın Oran), İstanbul, İletişim Yayınları.

Türk Boğazları ile İlgili Temel Metinler (1994), Ankara, Dışişleri Eğitim Merkezi Yayınları. Türkiye Dış Politikasında 50. Yıl, Montreux ve Savaş Öncesi Yılları (1935-1939) (ty), Ankara,

Dışişler Bakanlığı Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü. Üzgel, İlhan, Ömer Kürükçüoğlu (2001), “Batı Avrupa’yla İlişkiler”, Türk Dış Politikası,

Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919-1980), c. 1, (Editör: Baskın Oran), İstanbul, İletişim Yayınları.