II. Dünya Savaşı’ndan sonra Sovyetler Birliği’nin Türkiye’ye yönelik talepleri ve Türk sasınının tutumu

Sovyetler Birliği, II. Dünya Savaşı sırasında, önce Almanya’yla, daha sonra da ABD ve İngiltere’yle yaptığı görüşmelerde Boğazların rejiminin değiştirilmesini gündeme getirdi. Moskova Büyükelçisi Selim Sarper’in 7 Haziran 1945’te, Molotov’a yaptığı ziyarette, Türki- ye’nin Doğu sınırında değişiklik yapılarak Kars ve Ardahan’ın Sovyetler’e verilmesi, Boğaz- larda üs tahsis edilmesi ve 1936 tarihli Montreux Sözleşmesi’nin değiştirilmesi talep etti. Bu yazıda basında yer alan haberler ve yapılan yorumlar değerlendirilerek Türk basınının tutumu değerlendirilecek. Ayrıca 1945 ve izleyen birkaç yılın basını incelenerek Türkiye’nin Batı Bloku’na dahil olması sorununun kökenine ışık tutulacaktır.

Expectations of the Soviet Union from Turkey in the aftermath of the World War II and the position of Turkish press against the Soviet Union

Soviet Union had several meetings during the World War II with England and the US concerning the changes in the regimes of the straits. In the aftermath of the WW II, Turkish Ambassador to Moscow Selim Sarper visited Ministry of Foreign Affairs Molotov on 7 June 1945. During the visit Molotov demanded changes in the Soviet Union - Turkey border and claimed the territories of Kars and Ardahan. Besides Molotov also asked places for bases on the straits and Montreux Convention to be updated. In this article the attitude of the Turkish press towards the demands of the Soviet Union is evaluated with respect to the news publish concerning the issue. In addition, the article will also put light on Turkey’s shift to the Western Block in the following few years.

___

Süreli Yayınlar Cumhuriyet Tan Ulus Kitap ve Makaleler Akalın, Cüneyt (2003), Soğuk Savaş ABD ve Türkiye-1, İstanbul, Kaynak Yayınları. Aktaş, Melih (2006), 1950-1960 Demokrat Parti Dönemi Türk-Sovyet İlişkilerinde Amerikan Faktö- rü, İstanbul, Şema Yayınevi. Atatürk’ten Soğuk Savaş Dönemine Türk-Rus İlişkileri, I. Çalıştay Bildirileri (2011) (14-15 Mayıs 2010), (çev. ve yay. haz: İlyas Kamalov, İrina Svistunova), Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1917-1938) (1981), c. 3, Ankara, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları. Aydın, Mustafa (2001), “İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye (1939-1945”, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919-1980), c. 1, (Editör: Baskın Oran), İstanbul, İletişim Yayınları. Bilge, A. Suat (1992), Güç Komşuluk, Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri (1920-1964), Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Deringil, Selim(1994), Denge Oyunu, İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Erkin, Feridun Cemal (1968), Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara, Başnur Matba- ası. Gürün, Kamuran (1991), Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), Ankara, TTK. Hasanlı, Cemil (2011), Tarafsızlıktan Soğuk Savaşa Doğru Türk-Sovyet İlişkileri (1939-1953), (çev: Ali Asker), Ankara, Bilgi Yayınevi. İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939-1946) (1973), Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl, Ankara, T.C. Dışişleri Bakanlığı. 2. Dünya Savaşı’nda Türkiye Üzerine Gizli Pazarlıklar (1939-1944) (2003), SSCB Dışişleri Bakan- lığı, Almanya Dışişleri Bakanlığı Belgeleri, (Editör: O. Andaç Uğurlu), İstanbul, Örgün Yayı- nevi. Koçak, Cemil (2010-2012), Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950) İkinci Parti, c. 1-2, İstanbul, İletişim Yayınları. Kolesnikov, Aleksandr (2010), Atatürk Dönemi Türk-Rus İlişkileri, (çev: İlyas Kamalov), An- kara, Atatürk Araştırma Merkezi. Soysal, İsmail (1983), Tarihçeleri ve Açıklamaları ile birlikte Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları (1920- 1945), c. 1, Ankara, TTK. Tellal, Erel (2001) “SSCB’yle İlişkiler”, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919-1980), c. 1, (Editör: Baskın Oran), İstanbul, İletişim Yayınları. Türk Boğazları ile İlgili Temel Metinler (1994), Ankara, Dışişleri Eğitim Merkezi Yayınları. Türkiye Dış Politikasında 50. Yıl, Montreux ve Savaş Öncesi Yılları (1935-1939) (ty), Ankara, Dışişler Bakanlığı Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü. Üzgel, İlhan, Ömer Kürükçüoğlu (2001), “Batı Avrupa’yla İlişkiler”, Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919-1980), c. 1, (Editör: Baskın Oran), İstanbul, İletişim Yayınları.