Ebru ÖNER, Sebahattin ÇEVİKBAŞ

Nietzsche’nin Platon Eleştirisi: Platoncu Değerlerin Yeniden Değerlendirilmesi

Nietzsche Batı düşüncesinin ve ahlakının kaynağı olarak Platon’u ve Platoncu Hristiyanlığın ortaya koyduğu değerleri görmektedir. Nietzsche’ye göre bu dünyayı hiçe sayan, öte dünyayı üstün tutan, insanlığı nihilizm bataklığına sürükleyen bu değerler, kaynağını hakikat olarak gördükleri “duyu üstü” dünyadan, idealar dünyasından almaktadır. Nietzsche'ye göre bu dünyadaki eylemlerimizin sonsuz olan idealar dünyasındaki örneklerine uygun olduğu ölçüde iyi, aksi halde kötü olduğunu savunan ve yaşama karşı hınç duyan Platoncu değerler, “güç istenci”nden kaynaklanmaktır. Çünkü acımasız olan güçlülere karşı doğrudan savaşamayan zayıflar, acıma, dayanışma, iyilik gibi değerleri idealleştirerek gücü ele geçirebilmek, çileci ahlak yolu ile insanlara egemen olmak için, bu dünyayı aşağılayarak, içgüdülerin hadım edildiği, doğal olana karşı doğa-dışı bir öte dünya yaratmışlardır. Nietzsche, hastalıklı olarak adlandırdığı bu durumun düzeltilmesi için idealleştirilmiş değerlerin yıkılması gereken putlar olarak görülmesi, insanın gücünü kendinden alması, yaşama evet demek anlamına gelen “amor fati”den yana olması ve özünde “Dionyssos” ya da “Zerdüşt” olan “Üstün insan”a ulaşmak için çabalaması gerektiğini savunur. Bu çalışmanın amacı, Batı kültürü ve düşüncesi için çoktan değerini kaybetmiş olan Platon ve Platoncu Hristiyanlığın değerlerinin yeniden değerlendirilmesinin gerekliliğini Nietzscheci bir perspektif ile ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler:

Nietzsche, Platon, Ahlak, Değer, İyi, Kötü

Nietzsche’s Critique of Plato: Reevaluation of the Platonic Values

Nietszche perceives Plato and values of Platonic Christianity as the source of Western notion and ethic. According to Nietzsche, these values that disregard this world, accept other world as superior and drag humanity into nihilism; use so called supersensuous world, world of ideas, as their source of truth. Nietzsche indicates that Platonic values accepts our actions in this world good as long as it is similar to the “idea of good” from the world of ideas, otherwise classifies them as bad and therefore these values resent life, because of volition. Since weak can not fight the strong in their own, they must be gathered together with values like pity, solidarity and kindness to gain power and rule with ascetic ethic. Platonic Christianity deevaluates this world and forms another world where instincts are castrated. Nietzsche finds this situation unhealty and to restore it he suggests idealized values should be seen as graven images that must be destructed, humans should adopt themselves as the source of power, side with “amor fati” which means saying yes to life and endeavour to reach “superior human”, substantially “Dionyssus” or “Zarathustra”. Intention of this study is putting forth the necessity of reevaluating Plato and Platonic Christian values that are devaluated in the western culture and notion, in Nietzsche’s Perspective.

Keywords:

Nietzsche, Plato, Morals, Value, Good, Evil,

PDF

___

ASTER, Ernst Von (2005). İlkçağ ve Ortaçağ Felsefe Tarihi, çev. Vural Okur, İstanbul: İm Yayınları.

BAYKAN, Fehmi (2008). Nietzsche'nin Felsefesi, Ankara: Bilgesu Yayıncılık.

CLARK, M. & D. DUDRICK (2007). "Nietzsche And Moral Objectivity: The Development of Nietzsche’s Metaethics", Nietzsche and Morality ed. N. Sinhababu, & B. Leiter, pp. 192-226, New York: Oxford University Press.

DIETHE, Carol (2007). Historical Dictionary of Nietzscheanism, United Kingdom: The Scarecrow Press.

EYÜBOĞLU, İsmet Zeki (2002). Nietzsche: Eylem Ödevi, İstanbul: Broy Yayınları.

İNAM, Ahmet (2009). Yaşamla Yoğrulmuş Bilgi, İstanbul: Say Yayınları.

KENNY, Antony (1998). A Brief History of Western Philosophy, Great Britain: Blackwell Publishers.

KUÇURADI, İoanna (2009). Nietzsche ve İnsan, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.

NEHAMAS, Alexander (2002). Yaşama Sanatı Felsefesi Platondan Focault’ya Sokratik Düşünümler, çev. Cem Soydemir, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

NIETZSCHE, Friedrich (1911). The Dawn of Day, trans. by J. M. Kennedy, New York: The MacMillan Company.

NIETZSCHE, Friedrich (1967). The Will To Power, trans. by W. Kaufmann & R. J.Hollingdale, New York: Vintage Books.

NIETZSCHE, Friedrich (1974). The Gay Science, trans. by W. Kaufmann, New York: Vintage Books.

NIETZSCHE, Friedrich (2002). Putların Alacakaranlığı - Çekiçle Felsefe Yapmanın Yolları, çev. İsmet Zeki Eyüboğlu, İstanbul: Say Yayınları.

NIETZSCHE, Friedrich (2003a). Ecce Homo, çev. Can Alkor, İstanbul: İthaki Kitapları.

NIETZSCHE, Friedrich (2003b). Şen Bilim La Gaya Science, çev. Levent Özşar, Bursa: Asa Kitapevi.

NIETZSCHE, Friedrich (2006). Thus Spoke Zarathustra ,trans. by A. D. Caro New York: Cambridge Universty Press.

NIETZSCHE, Friedrich (2007a). İşte Böyle Dedi Zerdüşt, çev. A. Cemal, İstanbul: Kabalcı Yayınları.

NIETZSCHE, Friedrich (2007b). Twilight of the Idols With Antichrist and Ecce Homo, trans. by A. M. Ludovici, London: Wordswort Classics of World Literature.

NIETZSCHE, Friedrich (2009). Tan Kızıllığı Ahlaksal Önyargılar Üzerine Düşünceler, çev. Özden Saatçi, İstanbul: Say Yayınları.

NIETZSCHE, Friedrich (2010a). Güç İstenci, çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul: Say Yayınları.

NIETZSCHE, Friedrich (2010b). İyinin ve Kötünün Ötesinde, çev. Ahmet İnam, İstanbul: Say Yayınları.

NIETZSCHE, Friedrich (2010c). Tragedyanın Doğuşu, çev. Mustafa Tüzel, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

NIETZSCHE, Friedrich (2015). Ahlakın Soy Kütüğü Üstüne Bir Kavga Yazısı, çev. Ahmet İnam, İstanbul: Say Yayınları.

ÖZKAN, Senail (2007). Nietzsche Kaplan Sırtında Felsefe, Ankara: Ötüken Yayınları.

PEARSON, Keith Ansel (1998). Kusursuz Nihilist, çev. Cem Soydemir, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

ROBINSON, Dave (2000). Nietzsche and Postmodernism, New York: Totem Books USA.

STEINER, Rudolf (2004). Nietzsche Özgürlük Savaşçısı, çev. Sevinç Çekli, İstanbul: Omega Yayınları.

WEST, David (2008). Kıta Avrupası Felsefesine Giriş. çev. Ahmet Cevizci, İstanbul: Paradigma Yayıncılık.

WHITEHEAD, Alfred N (1978). Process and Reality, ed.by D. R.Griffin & D. W. Sherburne, New York: The Free Press.

WOLF, Abraham (2003). Nietzsche’nin Felsefesi, çev. Sebahattin Çevikbaş & H. Subhi Erdem, Erzurum: Babil Yayınları.