Alexander Aleandrovich VASILIEV’in “The Empire of Trebizond in History and Literature” (Byzantion, XV/I (1940-1941), s. 316-377.) adıyla kaleme aldığı, Murat KEÇİŞ ve Zeynep İNAN ALİYAZICI-OĞLU’nun “Tarih ve Literatürde Trabzon İmparatorluğu” adıyla Türkçe literatüre kazandırdıkları yazı, 1204-1461 yılları arasında Doğu Karadeniz bölgesinde hüküm sürmüş devlet hakkında okurlara yeni ve özgün bilgiler sunmaktadır. "Yıllar önce, tam olarak 1889 yazında, Rusya’nın St. Petersburg Üniversite-sinde öğrenciyken, Kafkasya’dan İstanbul’a seyahatim sırasında, Türkiye’de ikinci sınıf bir liman şehri olan Trabzon’u ziyaret ettim. O zamanlar, Trabzon’un uzun bir süre sonra özel ilgi alanım olacağını bilmiyordum. Henüz daha çok gençken, nedenini söylemek çok zor ama Trabzon’un cazibesi hayal dünyamda güçlü bir etki bırakmıştı ve onun cazibesine kapılan tek kişi ben değildim. Bir yüzyıldan uzun zaman önce Trabzon tarihinin ilk bilimsel çalışmasını kaleme alan Alman tarihçi ve filolog Fallmerayer’e göre Trabzon “hoş ve ahenkli adıyla” “gençliğinin ilk dönem-lerinde onun hayallerinin ülkesiydi.” Hakikatten gemi güvertesinden görünen uçsuz bucaksız yemyeşil dağlar arasında yer alan Trabzon’un panoraması adeta unutul-mazdır. XIV. yüzyılda Trabzon’un imparatorluk tarihçisi Mikhail Panaretos, sarayın sıkıcı ama güvenilir bir anlatısını kaydettiği saray Kroniğiyle başka yerlerde bilin-meyen pek çok gerçeği ortaya çıkardı ve Trabzon İmparatorluğu tarihini ilk kez bir düzene sokarak okumamıza imkân sağladı. Ayrıca İstanbul’da doğmasına rağmen din adamı olarak Trabzon’da görev yapan Panaretos’un çağdaşı Andreas Libadenos, şehrin ve şehrin tarihiyle bağlantılı bazı olayların ilgi çekici bir tasvirini ardında bırakmıştı. XV. yüzyılda Trabzon’u ziyaret eden iki İspanyol seyyah Ruy Gonzales de Clavijo ile Pero Tafur şehrin ve küçük imparatorluğun genel durumunun son derece önemli bir resmini bize sunmuştur. İmparatorluğun yıkıma yaklaştığı XV. yüzyılda bile Trabzon, yazarlara ilham kaynağı olmuştur. Bu dönemde İznikli Bessarion ve Ioannes Eugenikos, ünlü Encomialarını [Övgü] kaleme almışlardı."...