İSVEÇ KRALI XII. KARL’IN OSMANLI DEVLETİ’NDE İKÂMETİNİN BOĞDAN’A ETKİSİ VE NİKOLAOS MAVROKORDATOS

İsveç Kralı XII. Karl’ın memleketinden yıllarca uzakta geçen savaşlarla ve maceralarla dolu hayatı kuşaklar boyu tarihçilerin ilgisini çekmiş, hatta Türkiye’den de Ahmet Refik Altınay ve Akdes Nimet Kurat gibi araştırmacılar da bu konuda çalışmışlardır. Ancak yine de dönemin Tuna Voyvodalıkları (Eflak-Boğdan) ile Bender’deki İsveç ordugâhı arasında olan bitenler yeterince bu ilgiden nasiplenememiştir. Bu sebeple mevcut çalışma Boğdan Prensi Nikolaos Mavrokordatos ile Bender’deki İsveç idaresi arasında cereyan eden muhaberat ve münasebata odaklanacaktır. Dönemin diplomatik belgeleri (Hurmuzaki tarafından yayınlanmış olanlar ile birlikte) bu ilişkiyi muayene etmek için fırsat tanımak-tayken, XVIII. asrın Batı Avrupa gazeteleri de İsveç Kralının Osmanlı Devleti’ndeki ikametine ilişkin bir kronoloji izlemek adına zemin hazırlamaktadır. Bu açıdan Prens Mavrokordatos’un yazışmaları, Boğdan Prensliğine (Voyvodalığına) ve İsveç ordugâhına dair haberlerle birlikte değerlendirilecektir

Anahtar Kelimeler:

Sultan III. Ahmed, İsveç, XII. Karl, Demirbaş Şarl, Osmanlı-İsveç İlişkileri, Nikolaos Mavrokordatos, Boğdan

THE EFFECTS OF SWEDISH KING CHARLES XII’S REFUGE AT THE OTTOMAN EMPIRE IN MOLDAVIA AND NICOLAOS MAUROCORDATOS

Life and deeds of the Swedish King Charles XII have attracted historians’ attention since the eighteenth century. Turkish-language monographs in the first half of the twentieth century by authors such as Altınay and Kurat also unveiled the King’s years in the Ottoman Empire for a good deal. Accordingly, the contacts between the Ottoman administration in Istanbul and the Swedish camp at Bender are relatively well-known. However, the relationship of the Swedish King with the Danubian principalities of the time needs further investigation. Therefore, the present study aims at highlighting the dynamics of the conduct between the Moldavian Prince Nicolaos Maurocordatos and the Swedish Royal administration at Bender. The coeval documents preserved in various European archives, and published by E. Hurmuzaki, offer an excellent opportunity to examine this relationship. Furthermore, the Western European newspapers of the era similarly provide an uninterrupted basis of data to build the chronology of the Swedish King’s sojourn in the Ottoman Empire. Hence, the study employs the correspondence of Prince Maurocordatos, and the newspaper accounts about the Moldavian Principality and the Swedish camp in general.

Keywords:

Sultan Ahmed III, Sweden, Charles XII, Ottoman-Swedish Relations, Nicolaos Maurocordatos, Moldavia,

PDF

___

OeStA (Avusturya Devlet Arşivleri) HHStA (Haus- Hof- und Staatsarchiv): Russland I, 21 Russica (1710), Faszikel 1.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri (BOA) Ali Emiri Tasnifi (AE), Sultan Ahmed III: 112-11066; 66-6667.
BOA, Cevdet Tasnifi (C): MTZ, 7-303; HR, 71-3505.
BOA, İbnülemin Tasnifi (İE): HR [9] 890; [9] 892.
BOA, Mühimme Defterleri (A.DVNSMHM.d): 119.
BOA, Topkapı Sarayı Defterleri (TSMA.d): 2353.
BOA, (Atik) Şikayet Defterleri (A.DVNSŞKT.d): 58.
Gazette (Renaudot), 1709, 1710, 1712.
Gazette de Rotterdam, 1712.
Oprechte Haerlemse Dingsdaegse Courant, 1713.
Oprechte Haerlemsche Donderdaegse Courant, 1710.
’s Gravenhaegse Courant, 1712.
BRING, Samuel E. (Ed.), E. H. Weismantells Dagbok 1709-1714, Kungl. Boktryckeriet ve P. A. Norstedt & Söner, Stockholm 1928.
GEZER, Ömer, Kale ve Nefer: Habsburg Serhaddinde Osmanlı Askeri Gücü (1699-1715), Kitap Yayınevi, İstanbul 2020.
HATZOPOULOS, D., “Charles XII de Suède et Stanislas Leszcynski, roi de Pologne, dans les lettres de Nicolas Mavrocordatos”, Balkan Studies, 36 (2), 1995, ss. 235-245.
HUBATSCH, Walter, Das Zeitalter des Absolutismus 1600-1789, Westermann Verlag, Braunschweig 1975.
HURMUZAKI, Eudoxiu (Ed.), Documente privitóre la Istoria Românilor: Volumul IX, Partea 1 (1650-1747), Bükreş 1897.
IORGA, N., Acte și fragmente cu privire la istoria românilor adunate din depozitele de manuscrise ale Apusului, Volumul 1, Imprimeria Statului, Bükreş 1895.
IORGA, N., (Ed.), Storia del Soggiorno di Carlo XII in Turchia, scritta da suo primo Interprete Alessandro Amira, Bükreş 1905.
IORGA, N., Scrisori Domneşti din Arhivele dela Stockholm, Cultura Nationala, Bükreş 1929.
JARRING, Gunnar, “Fredrik R Martin”, Svensk Biografiskt Lexikon, II, B. 25, ss. 1985-1987.
JENSEN, Alfred, Mazepa: historiska bilder från Ukraina och Karl XII: s dagar, Gleerups Förlag, Lund 1909.
KARLSSON, Åsa, “Karl XII”, Karolinska förbundets årsbok, 2003, ss. 32-65.
KOCHEN, J. H., “J. H. v. Kochens dagbok,” in Quennerstedt (Ed.) Karolinska Krigares Dagböcker, IV, Berlingska Boktryckeriet, Lund, 1908, ss. 1-316.
KURAT, Akdes Nimet, İsveç Kralı XII. Karl’ın Türkiye’de Kalışı ve Bu Sıralarda Osmanlı İmparatorluğu, AÜ Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Enstitüsü, İstanbul 1943.
KURAT, Akdes Nimet, Prut Seferi ve Barışı 1123 (1711), C: 1, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1951.
MEIDEN, G. W. van der. Rivalen in roem: Peter de Grote & Karel XII, de Bataafsche Leeuw, Amsterdam 1996.
MOTRAYE, Aubry de la, Voyages du Sr. A. de la Motraye, en Europe, Asie & Afrique, Tome II, T. Johnson & J. van Duren, Lahey 1727.
NILSON, Sven A., “De svensk-turkiska förbindelserna före Poltava”, Scandia, 22 (2), 1953, ss. 113-163.
STILLE, A., “Karl XII och Porten 1709-1714”, Samuel Bring (Ed.), Karl XII till 200-Årsdagen av Hans Död, P. A. Norstedt & Söners Förlag, Stockholm 1918, ss. 339-412.
STURDZA, A., L’Europe orientale et le role historique des Maurocordato 1660-1832, Librairie Plon, Paris 1913.
THEYLS, Willem, Gedenk-Schriften, betreffende het Leeven van Karel de XII, Joh. du Vivie, Leiden 1721.
TOPAL, Mehmet, Silahdâr Fındıklı Mehmed Ağa, Nusretnâme Tahlil ve Metin (1106-1133/1695-1721), Marmara Üniversitesi SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2001.
WEDUWEN, Arthur der, Dutch and Flemish Newspapers of the Seventeenth Century, 1618–1700 Volume 1, Brill, Leiden-Boston 2017.