OSMANLI TAŞRASINDA YAŞAMIŞ BİR YENİÇERİ: SÜLEYMAN SİNOBÎ (Ö. 1247/1832) VE NÜSHASININ GENEL BİR DEĞERLENDİRMESİ

16. yüzyıldan itibaren Osmanlı dünyasında mecmuaların kullanımının arttığı bilinmektedir. Fakat mecmua ve benzeri nüshalar üzerine yapılan çalışmaların, edisyonlar da dahil olmak üzere, bir hayli kısıtlı olduğu malumdur. Halbuki bu tarz nüshalar yardımıyla Osmanlı dünyasında yaşamış kişilerin ilgi alanlarına, dünya algılarına ve hayat hikayelerine ilişkin bulgular toplayıp onların yaşamları hakkında değerlendirmelerde bulunulabilir. İşte bu makale Samsun İl Halk Kütüphanesi’nde 925 numarasıyla kayıtlı olan ve içerisinde çok sayıda risale ve kişisel not barındıran bir nüshadan yola çıkarak 19. yüzyıl başlarında Sinop’ta yaşamış Yeniçeri Süleyman’ın yaşamını anlamada ilk adımı atacaktır. Makale ilk olarak nüshanın fiziksel özelliklerinin genel bir değerlendirmesini sunacak ve onun nasıl sınıflandırılabileceği konusunda bazı iddialarda bulunacaktır. Sonra ise nüshanın Süleyman’ın yaşamı anlamadaki potansiyelini göstermek için eldeki verilerden yola çıkarak önce onun hayat hikâyesi hakkındaki verileri değerlendirecek ve takiben de onun ilgi dünyası hakkında elimizde olan malumatı genel hatlarıyla ortaya koyacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Yeniçeriler, Taşra, Sinop, 19. yüzyıl, Elyazmaları

A JANNISARY FROM AN OTTOMAN PROVINCE: SÜLEYMAN SINOBÎ (D. 1247/1831-32) AND A GENERAL OVERVIEW OF HIS MANUSCRIPT

The usage of majmuas (anthologies) increased in sixteenth-century Ottoman world. Yet, the studies on the majmuas and alike copies are limited. However, these manuscripts might help us to reflect the Ottomans’ pursuits, biographies and perceptions, in a word their cosmos. In this article, I examine the manuscript from Samsun Provincial Library no. 925, which includes several articles (risale) and personal notes, in order to scratch surface/take the first step to understand the Janissary Süleyman’s “cosmos.” Firstly, this article offers the overall assessment of manuscripts’ physical characteristics, and asserts claims about its classification. Secondly, I reconstruct the biography of Süleyman, and present the data about his pursuits. Thirdly, I reveal the potential of the manuscript to understand the cosmos of Süleyman. Finally, the main purpose of this article is to provide an overview of the potential of such copies to understand the universes of people who lived in the Ottoman world.

Keywords:

Janissaries, Provincial, Sinop, 19th Century, Manuscripts,

PDF

___

Samsun İl Halk Kütüphanesi 925 (Yazma Eser)
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri (BOA)
BOA, Bahriye, 4476.
BOA, Cevdet Adliye, 1522.
BOA, Baş Muhasebe Tersane Emini Defterleri 15533.
Türkiye Cumhuriyeti, İçişleri Bakanlığı, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Deprem Dairesi Başkanlığı, Tarihsel Depremler: https://deprem.afad.gov.tr/tarihseldepremler (Erişim Tarihi: 01.05.2020).
AKGÜNDÜZ, Ahmet, “Fetevâ-yı Ebüssuûd Efendi,” Diyanet İslam Ansiklopedisi, Online Versiyon.
AKKILIK, Ayşe, Seyyid Hasan'ın Günlüğü, II. cilt (H.1073-1075/M.1662-1664), (inceleme-metin), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
BAUSI, Alessandro, FRIEDRICH, Michael ve MANIACI, Marilena, haz. The Emergence of Multiple-Text Manuscripts, De Gruyter, Berlin 2019.
CAN, Aykut, Seyyîd Hasan, Sohbetnâme, I. cilt, 1071-1072/1660-1661: inceleme-metin, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlan-mamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2015.
DİA “Müstahfız,” Diyanet İslam Ansiklopedisi, Online Versiyon.
DURMAZ, Tunahan, Family, Companions, and Death: Seyyid Hasan Nûrî Efendi's Microcosm (1661-1665), Sabancı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
EKİNCİ, İlhan, “Sinop’ta Bir Ayan Ailesi, Kavizadeler Hakkında Bazı Bilgiler”, Uluslararası Geçmişten Günümüze Sinop’ta Türk-İslam Kültürü Sempozyumu Bildiriler Kitabı, C: II, Sinop Üniversitesi, Sinop 2018, s. 609-625.
ELİAÇIK, Muhittin, “Kayserili Resmî ve Seyahat Defteri,” Kayseri Büyükşehir Belediyesi Şehir Kültür Sanat 20 (2018), s. 54-57.
EYİCE, Semavi, “Bender Kalesi,” Diyanet İslam Ansiklopedisi, Online Versiyon.
GINZBURG, Carlo, Peynir ve Kurtlar: Bir 16. Yüzyıl Değirmencisinin Evreni, Çev. Ayşen Gür, Metis, İstanbul 1996.
GÖKYAY, Orhan Şaik, “Sohbetname,” Tarih ve Toplum, 14 (1985), ss. 56-64.
HANNA, Nelly, “Literacy and the ‘great divide’ in the Islamic world, 1300–1800,” Journal of Global History 2/2 (2007), ss. 175–194.
KAFADAR, Cemal, “Self and Others: The Diary of a Dervish in Seventeenth Istanbul and First- Person Narratives in Ottoman Literature,” Studia Islamica 69 (1989), ss. 121–150.
______, “Sohbete Çelebi, Çelebiye Mecmûa…” Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, Haz. Hatice Aynur-Müjgân Çakır-Hanife Koncu-Selim S. Kuru-Ali Emre Özyıldırım, Turkuaz, İstanbul 2012, ss. 43-53.
KARAHASANOĞLU, Selim, “Ben-Anlatıları: Tarihsel Kaynak Olarak İmkanları ve Sınırları,” Turkish History Education Journal, 8/1 (2019), ss. 211-230.
KILIÇ, Rüya, Osmanlıda Seyyidler ve Şerifler, Kitap Yayınevi, İstanbul 2005.
KURTULUŞ, Rıza-KAHRAMAN, Alim, “Külliyât,” Diyanet İslam Ansiklopedisi, Online Versiyon.
KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa Sabri, “Seyyid,” Diyanet İslam Ansiklopedisi, Online Versiyon.
ÖZVAR, Erol, “Osmanlı Dünyasında Yazma Eser Üretkenliği,” Sahn-ı Semân'dan Dârülfünûn'a Osmanlı'da İlim ve Fikir Dünyası: Âlimler, Müesseseler ve Fikrî Eserler XVII. Yüzyıl, Hidayet Aydar ve Ali Fikri Yavuz, Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2017, ss. 19-44.
ROSENTHAL, Franz, “From Arabic Books and Manuscripts V: A One-Volume Library of Arabic Philosophical and Scientific Texts in Istanbul,” Journal of the American Oriental Society 75/1 (1955), ss. 14-23.
SARICAOĞLU, Fikret, “Rûznâme,” Diyanet İslam Ansiklopedisi, Online Versiyon.
FRIEDRICH, Michael ve SCHWARKE, Cosima, “Introduction – Manuscripts as Evolving Entities,” One-Volume Libraries: Composite and Multiple-Text Manuscripts, haz. Michael Friedrich ve Cosima Schwarke, De Gruyter, Berlin 2016, ss. 1-26.
SEZER-FEYZİOĞLU, Hamiyet, “Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılışının Taşradaki Yansıması (1826–1827),” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 19/30 (1998), ss. 215–238.
SCHMIDT, Jan, “From ‘One-Volume-Libraries’ to Scrapbooks. Ottoman Multiple-Text and Composite Manuscripts in the Early Modern Age (1400–1800),” One-Volume Libraries: Composite and Multiple-Text Manuscripts, Haz. Michael Friedrich-Cosima Schwarke, De Gruyter, Berlin 2016, ss. 207-232.
YILMAZ-DİKO, Gülay, “Askerler ve Siviller Arasındaki Bulanık Sınırlar: 17. Yüzyıl'da İstanbul'da Zanaatkar Yeniçeriler,” Ekmek Aslanın Ağzında: Osmanlı Şehirlerinde Hayatlarını Kazanmak İçin Mücadele Eden Zanaatkârlar, Haz. Suraiya Faroqhi, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2017, ss. 193-211.