İSTANBUL/UZUNÇARŞI YANGINI (1911) İÇİN TRABZON VİLAYETİNDEN TOPLANAN YARDIMLAR

Yangınlar her dönem İstanbul’un adeta korkulu rüyası olmuştur. Şehirde meydana gelen bu yangınlar sonucunda maddi manevi pek çok kayıp yaşanmıştır. Dikkatsizlik, kundaklama başlıca yangın nedenlerini oluştururken şehrin mimari yapılanması, söndürme tekniklerinin yetersizliği ve rüzgâr gibi faktörler yangının genişlemesine sebebiyet vermiştir. 20.yüzyılın ilk çeyreğinde meydana gelen önemli yangınlardan birisi 1911 yılında Uzunçarşı’da çıkmış ve kısa zamanda geniş bir alana yayılarak tahribatı büyük olmuştur. İstanbul’da meydana gelen bu felaket, hemen Trabzon’da da yankı bulmuştur. Vali Bey başkanlığında şehrin ileri gelenlerinin yer aldığı bir komisyon oluşturularak yardım toplanmıştır. Vilayete bağlı sancak ve kazalarda da aynı şekilde yardım faaliyetleri gerçekleştirilmiştir. Yerel bir gazete olan “Trabzon’da Meşveret” yangın ile ilgili haberleri okuyucularla paylaşarak bu konuda halkı bilgilendirmeye çalışmıştır. Aynı zamanda Vilayet dâhilinde komisyonlar aracılığı ile toplanan yardımların listeleri de gazetede yayınlanmıştır. Bu çalışmada, “Trabzon’da Meşveret” gazetesine göre 1911 tarihli Uzunçarşı yangınının yerele nasıl yansıdığı ortaya konulacak ve Trabzon Vilayetinden yangın-zedeler için toplanan yardımlar değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Uzunçarşı yangını, Trabzon Vilayeti, Yardım komisyonları, Trabzon’da Meşveret Gazetesi

HUMANITARIAN AID COLLECTED IN TRABZON PROVINCE FOR THE ISTANBULITES AFTER UZUNÇARŞI FIRE(1911

Fires were nightmares of Istanbul for a long time, and material losses and moral destruction occurred as a result of fires. While carelessness and torching are primary causes of fire, factors such as architectural structure in the city, insufficient techniques of extinguishing and wind triggered the fire to inflate. One of the important fires in the first quarter of the 20th century occurred in Uzun Çarşı in 1911 and spread to a large area in a short time, causing great destruction. The disaster in Istanbul shortly echoed in Trabzon. A commission was formed by the city governor, consisting of the notables of the city, to collect aid for those suffering from the Uzun Çarşı fire. Aid activities were also carried out in the provincial sanjak and districts. “Meşveret in Trabzon”, a local newspaper, tried to inform the public about this issue by sharing news about the fire with its readers. The lists of aid collected by the commissions in the provinces and districts of Trabzon Province were also published in the newspaper, which aimed to encourage the public to further support. This study deals with how Trabzon people and the local press responded to Uzun Çarşı fire (1911) and examines the aid campaign in Trabzon for the fire-damaged at Uzun Çarşı.

Keywords:

Uzunçarşı fire, Trabzon Province, Aid commissions, Meşveret Newspaper in Trabzon,

PDF

___

Takvîm-i Vekâyi, No: 884, 14 Temmuz 1327 (27 Temmuz 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 296, 13 Temmuz 1327 (26 Temmuz 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 297, 16 Temmuz 1327 (29Temmuz 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 298, 20 Temmuz 1327 (2 Ağustos 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 299, 23 Temmuz 1327 (5 Ağustos 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 300, 27 Temmuz 1327 (9 Ağustos 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 301, 30 Temmuz 1327 (12 Ağustos 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 302, 3 Ağustos 1327 (16 Ağustos 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 303, 6 Ağustos 1327 (19 Ağustos 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 304, 10 Ağustos 1327 (23 Ağustos 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 305, 13 Ağustos 1327 (26 Ağustos 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 309, 27 Ağustos 1327 (9 Eylül 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 310, 31 Ağustos 1327 (13 Eylül 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 311, 3 Eylül 1327(16 Eylül 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 312, 8 Eylül 1327(21 Eylül 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 313, 10 Eylül 1327(23 Eylül 1911)
Trabzon’da Meşveret, No: 314, 17 Eylül 1327(30 Eylül 1911)
ALBAYRAK, Hüseyin, Tarih İçinde Trabzon Valileri(1461-2007), Trabzon Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Trabzon 2008.
ALBAYRAK, Hüseyin, Trabzon Basın Tarihi, C: I, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1994.
ANDREASYAN, H.D., “Eremya Çelebi’nin Yangınlar Tarihi”, İÜ Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 27 (1973), ss.59-84.
BİRİNCİ, Ali, “Meşveretçi Naci Bey ve Gazetesi”, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S: 5, 2008, ss.139-149.
CEZAR, Mustafa, “Osmanlı Devrinde İstanbul’da Yangınlar ve Tabii Âfetler”, İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Türk Sanatı Tarihi ve İncelemeleri, I, (1963), ss.327-414.
CEZAR, Mustafa, Osmanlı Başkenti İstanbul, EKAV Yayınları, İstanbul 2002.
ÇELEBİ, Bünyamin, “İtfaiye”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C: IV, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul 2003, ss. 306-307.
ERGİN, Osman Nuri, Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, C: II, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul 1995.
ERGİN, Osman Nuri, Mecelle-i Umûr-ı Belediyye, C: III, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul 1995.
GÖKTA, Uğur, “Tulumbacılık”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C: VII, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul 1994, ss.301-302.
GÜNAY, Reha, “Kaybolan Ahşap Mimarlık Mirasımız”, Ahşap Yapılarda Koruma ve Onarım Sempozyum Bildiriler Kitabı (26-27 Nisan 2016), İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul 2016, ss. 35-52.
İNCİCYAN, P.Ğ., 18. Asırda İstanbul, Terc. Hrand D. Andreasyan, İstanbul Fetih Cemiyeti İstanbul Enstitüsü Yayınları, İstanbul 1976.
KUZUCU, Kemalettin, “Osmanlı Başkentinde Büyük Yangınlar ve Toplumsal Etkileri”, Osmanlı, C: V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, ss.687-699.
KUZUCU, Kemalettin, “Osmanlı Döneminde Vefa Yangınları ve Semt Topografyasına Etkileri”, Bir Semte Vefa, Haz. N. Bilge Özel İmanov-Yunus Uğur, Klasik Yayınları, İstanbul 2009, ss.565-587.
KUZUCU, Kemalettin, “Szechenyi Paşa ve Osmanlı İtfaiyesinin Modernleştirilmesi (1874-1922)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 14(2006), ss. 31-52.
KUZUCU, Kemalettin, “Yangın Tulumbasının İcadı ve Türk İtfaiyesinin İlk Yüzyılı”, Lale Devri’nde Osmanlı Devleti ve Nevşehir, Ed. İlyas Gökhan-Hüseyin Saraç-Gökçe Özcan, Kömen Yayınları, Konya 2018),s.327-353.
KUZUCU, Kemalettin, Bâbıâlî Yangınları ve Sosyo-Ekonomik Etkileri, Erzurum Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 2000.
MEHMED SÜREYYA, Sicill-i Osmanî, C: II, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
MEŞVERETÇİ NACİ, “İstanbul’a Bir Nazar-ı Tesir”, Trabzon’da Meşveret, No: 296, 13 Temmuz 1327 (26 Temmuz 1911)
NİZAMOĞLU, Yüksel, “10 Temmuz İnkılabının Birinci Yıldönümünde Neyyir-i Hakikat Gazetesi’nin Yayınladığı Mecmua Üzerine”, OTAM, S:30, Güz 2011, ss.99-126.
ÖKSÜZ, Hikmet-USTA, Veysel- İNAN, Kenan, Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Tarihi 1884-1950, Trabzon 2009.
ÖKSÜZ, Hikmet-USTA, Veysel, Mustafa Reşit Tarakçıoğlu-Hayatı, Hatıratı ve Trabzon’un Yakın Tarihi, Serander Yayınevi, Trabzon 2008.
ÖKSÜZ, Melek, “Trabzon’da Meşveret” Gazetesi’ndeki Reklamlar Üzerinden Trabzon’un Sosyal-Ekonomik ve Kültürel Analizi”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S: 24, Bahar 2018, ss.199-234.
ÖKSÜZ, Melek, Trablusgarp Savaşı ve Donanma Cemiyeti’ne Trabzon Vilayetinden Yardımlar, Serander Yayınevi, Trabzon 2016.
ÖKSÜZ, Melek,“1911 Yılındaki İstanbul Yangınına Trabzon’dan Uzanan Yardım Eli”, I. Uluslararası Karadeniz Tarihi Sempozyumu 12-14 Aralık 2019) (Yayımlanmamış bildiri)
SLOT, B.J., “The Fires in İstanbul of 1782 and 1784 According to Maps and Repots By Dutch Diplomatic Representatives”, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S: 4-5, 1976, ss. 47-66.
TURAL, Erkan, “Türkiye, Hollanda, İngiltere ve Amerika’da Modern İtfaiye Teşkilatının Kuruluşu ve Harik (Yangın) Nizamnameleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler, XIII/1(2004), ss. 67-91.
TÜRK, Hatem, 10 Temmuz Meşrûtiyet Bayramı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 2017.
USTA, Veysel- TULUK, Ömer İskender, Başlangıçtan Halkevlerine Trabzon’da Tiyatro, Serander Yayınevi, Trabzon 2017.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları, C: I, TTK Basımevi, Ankara 1984.
ÜÇÜNCÜ, Berna Korucu, “Bopal Nevvabı Sultan Cihan Begüm’ün İstanbul Ziyareti ve Osmanlı’ya Gönderdiği Yardımlar”, Journal of Universal History Studies, C: 2, S:2, 2019, ss. 251-268.
ÜREKLİ, Fatma, “Osmanlı Döneminde İstanbul’da Meydana Gelen Afetlere İlişkin Literatür”, TALİD, VIII, 16, (2010), ss.101-130.
YILDIZ, Kenan, “Şehir Topografyasına Etkisi Bakımından Osmanlı Dönemi İstanbul Yangınları”, Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, C: I, İSAM-İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul 2015, ss.486-503.
YILDIZ, Kenan, “Yeni Belgeler Işığında Tulumbacıbaşı Gerçek Davud Ağa ve Tulumbacı Şeritçileri Esnafı”, Kitaplara Vakfedilen Bir Ömre Tuhfe- İsmail E. Erünsal’a Armağan, C: I, Haz. Hatice Aynur- Bilgin Aydın- Mustafa Birol Ülker, Ülke Kitapları, İstanbul 2014, ss.557-586.
YILDIZ, Kenan, 1660 İstanbul Yangınının Sosyo-Ekonomik Tahlili, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2012.