OSMANLI-HABSBURG HUDÛD TAHDÎDİNE BİR ÖRNEK:ZİŞTOVİ SONRASI BOSNA HUDÛDUNUN TAFSİLATI(27 ARALIK 1795)

Osmanlı ve Habsburg siyasi güçleri arasında XVIII. yüzyıldaki üçüncü mücadele olan 1787-1791Osmanlı-Avusturya Savaşı, 4 Ağustos 1791 tarihinde Bulgaristan’ın Ziştovi kasabasında imzalananantlaşma ile son bulmuştur. Ziştovi antlaşması, Bosna ve Hırvat topraklarındaki Osmanlı Habsburg hudutlarını tafsilatlı olarak belirtmediği için aynı tarihte bir ek antlaşma dahaimzalanmıştır. Ziştovi’de imzalanan iki antlaşma metnindeki hudut ile kararların fiiliyatadökülmesi için bir tahdîd-i hudûd komisyonu oluşturulmuş; komisyon çalışmalarını dört yıl sonra,27 Aralık 1795 yılında tamamlayabilmiştir. Komisyon’un belirlediği Bosna hudutlarının tafsilatlıyön tariflerini belirten bir metin kaleme alınmış, bu resmi belge Osmanlı arşiv kayıtlarınageçmiştir. 1795 tarihli “Ziştovi sonrası Bosna Hudûdunun tafsilatı” isimli bu belge bağlamında,Habsburg Monarşisi Hırvat coğrafyasında Dvor, Drežnik, Cetingrad, Petrovo Selo, Lapac, Srb,Boričevac, Dobroselo, Doljane, Kupirovo, Osredci, Suvaja ve Tiškovac yerleşimlerini kazanırken;Osmanlı İmparatorluğu Bosna coğrafyasında Bosanska Nova, Bosanska Gradiška ve BosanskaDubica'yı elde etmiştir. Bu hudut, günümüzdeki Hırvatistan ve Bosna-Hersek ülkeleri arasındageçerli olan sınırın temelini oluşturmuştur. Bu çalışmada 1795 tarihli “Ziştovi Sonrası BosnaHudûdunun Tafsilatı” isimli belge incelenmiştir. Belge bağlamında Bosna sınırının düzenlemesitüm ayrıntıları ile ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırmada Osmanlı arşiv belgeleri ve alanyazını ile ilgili eserlerin yanı sıra Hırvatça, Almanca, İngilizce yayımlanmış eserlere başvurulmuş;nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi kullanılmıştır.

AN EXAMPLE OF THE OTTOMAN-HABSBURG BORDER JURISTICTION: THE DETAILS OF THE BOSNIAN BORDER AFTER THE SISTOVA (27 DECEMBER 1795)

The Ottoman-Austrian War of 1787-1791, the third struggle between the Ottoman and Habsburgpolitical forces in the 18th century, ended with the treaty signed in the Bulgarian town of Sistovaon August 4, 1791. An additional treaty was signed on the same date as the Sistova treaty did notspecify the Ottoman-Habsburg borders in Bosnia and Croatian territory. A committee to define theborders was established to translate the decisions with the borders in the two treaty texts signed inSistova; The commission was able to complete its work four years later, on 27 December 1795. Atext stating the detailed directions of the Bosnian borders determined by the Commission waswritten and this official document was recorded in the Ottoman archive records. In the context ofthis document titled “The details of Bosnian Border after Sistova” in 1795, the Habsburg Monarchywon the settlements of Dvor, Drežnik, Cetingrad, Petrovo Selo, Lapac, Srb, Boričevac, Dobroselo,Doljane, Kupirovo, Osredci, Suvaja and Tiškovac in the Croatian geography whereas the Ottoman Empire obtained Bosanska Nova, Bosanska Gradiška and Bosanska Dubica in Bosnia geography.This border has formed the basis of the current border between Croatia and Bosnia andHerzegovina. In this study, the document titled “Post- Sistova Bosnian Border” was examined. Inthe context of the document, the arrangement of the Bosnian border was tried to be revealed in allits details. In the research, in addition to works related to Ottoman archival documents andliterature, works published in Croatian, German and English were used. Content analysis, one ofthe qualitative research methods, was used.

PDF

___

AKSAN, V. H. (2011). “ Savaş ve Barış”. Türkiye Tarihi, Geç Osmanlı İmparatorluğu, 1603- 1839. (çev. Fethi Aytuna, ed. Suraiya N. Faroqhi). III: 109-152.
AKSAN, V. H. (2011a). Kuşatılmış Bir İmparatorluk: Osmanlı Harpleri 1700-1870. (çev. Gül Çağalı Güven). 2. Baskı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
AUTORA, S. (2013). U Potrazi za Mirom i Blagostanjem-Hrvatske Zemlje u 18. Stoljeću. Zagreb: Matica Hrvatska.
BEYDİLLİ, K. (2013). “Ziştovi Antlaşması”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 467-472.
BOZKURT, N. (1997). “XVIII. Yüzyılın Başlarında Osmanlı-Avusturya Ticari Münasebetleri”. Tarih İncelemeleri Dergisi. XII: 184-194.
BUCZYNSKI, A. (1997). Gradovi Vojne Krajine. Zagreb: Hrvatski İnstitut za Povijest. Consolidated Treaty Series (1969). (ed. Clive Parry). 50. Dobbs Ferry: Oceana Publications.
DOĞAN, G. (2017). "Venediklü ile Dahi Sulh Oluna”. 17. ve 18. Yüzyıllarda Osmanlı-Venedik İlişkileri. İstanbul: İletişim Yayınları.
ELİBOL, N. (2005). “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Dış Ticaretiyle İlgili Bazı Değerlendirmeler”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. VI/1: 61-76.
Encyclopaedia Britannica (1964). (ur. John V. Dodge). XIV. Chicago: Benton Foundation.
ENGELSFELD, N. (2002). Povijest Hrvatske Države i Prava: Razdoblje od 18. do 20. Stoljeća. Zagreb: Pravni Fakultet.
FINKEL, C. (2007). Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı İmparatorluğunun Öyküsü 1300-1923. (çev. Zülal Kılıç). İstanbul: Timaş Yayınları.
Habsburgisch-Osmanische Beziehungen/Relations Habsbourg- Ottomanes: Wien, 15.-30. September 1583 (1985). (ed. Andres Tietze). Vienna: Verlag des Verbandes der Wissenschaftlichen Gesellschaften Österreichs.
HEINRICH, E. (1944). Die Diplomatischen Beziehungen Österreichs zur Türkei 1733-1734. Wien: Diss. Phil. Fak.
HOCHEDLİNGER, M. (2003). Austria's Wars of Emergence: War, State and Society in the Habsburg Monarchy 1683-1797. London: Pearson Education.
HORVAT, R. (1941). Lika i Krbava: Povijesne Slike, Crtice i Bilješke. Sv. I: Opći Dio. Zagreb: Matica Hrvatska.
HÖSCH, E. (1964). “Das Sogenannte ‘Griechische Projekt' Katharinas II.: Ideologie und Wirklichkeit der Russischen Orientpolitik in der Zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts”. Jahrbücher für Geschichte Osteuropas. 12: 168-206.
HUBER, A. (1898). “Österreichs Diplomatische Beziehungen zur Pforte 1658-1664”. Archiv für Österreichische Geschichtsforschung. LXXXV. II. Hälfte: 509-587.
İZGÜER, A. Z. (1989). “Osmanlı İmparatorluğu Tarafından Avusturya’ya Verilen Ticari İmtiyazlara Dair”. Türk Dünyası Araştırmaları. 59: 75-86.
JORGA, N. (2009). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. V. (çev. Nilüfer Epçeli). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
JOVOVIĆ, B. (1975). “Svištovski Mir”. Vojna Enciklopedija. Sv. 9: 468.
KALEČEK, V. (1970). “Austro-Turski Ratovi”. Vojna Enciklopedija. Sv. 1: 329-333.
KAPUCIN, G. (2010). Epska Trilogija ili Nestrančno Vezdašnjega Tabora İspisavanje za Leto : 1788., 1789., 1790. (Uredio Alojz Jembrih). Zagreb : Hrvatska Kapucinska Provincija.
KATUŠIĆ, M. (2013). “Pregled Političkih Zbivanja, u Potrazi Za Mirom i Blagostanjem: Hrvatske Zemlje u 18. Stoljeću”. Biblioteka Povijest Hrvata. (ur. Lovorka Coralic). Zagreb: Matica Hrvatska. Sv. V: 3-26.
KOLÇAK, Ö. (2017). “XVII. Yüzyıl Osmanlı-Habsburg Diplomasi Tarihine Bir Katkı: 1664 Vasvar Antlaşması’nın Tasdik Sürecine Dair Yeni Bulgular”. Dîvân. Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi. XXII/43:25-88.
KOZLIČIĆ, M. vd. (2011). “Hrvatsko-Bosanskohercegovačko Razgraničenje na Pounju od 17. do 20. Stoljeća Prema Izvornoj Kartografskoj Građi”. Geoadria. XVI/1: 27-91.
KÖHBACH, M. (1984). “Die Diplomatischen Beziehungen Zwischen Österreich und dem Osmanischen Reich (Vom Frieden von Zsitva Torok bis zum 1. Weltkrieg)”. Osmanlı Araştırmaları. IV: 237-260.
KREŠEVLJAKOVIĆ, H.-H. KAPİDŽİĆ (1957). Vojno-Geografski Opis Bosne Pred Dubički Rat od 1785. Sarajevo: Naučno Društvo Narodne Republike Bosne i Hercegovine.
KURTARAN, U. (2009). Osmanlı Diplomasi Tarihinden Bir Kesit: Osmanlı Avusturya Diplomatik İlişkileri (1526-1791). İstanbul: Ukde Yayınları.
KURTARAN, U. (2016). “XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti ile Avusturya Arasındaki Ticaret Antlaşmaları ve Yaşanan Değişimler (1718-1791)”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. IX/2: 743-770.
KÜTÜKOĞLU, M. S. (1998). “Hudûdnâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. XVIII: 303-304.
LOPAŠIĆ, R. (1879). Karlovac. Zagreb: Tiskom K. Albrechta.
MAYER, M. Z. (2004). “The Price for Austria's Security: Part I. Joseph II, the Russian Alliance, and the Ottoman War, 1787-1789”. The International History Review. XXVI/2: 257-299.
Mehmed Said Galib (1854). Mükâleme Mazbatası. I. İstanbul.
Muâhedât Mecmuası (1294). (top. Mahmud Mesut Paşa). I. İstanbul: Hakikat Matbaası.
Muâhedât Mecmuası (1297). (top. Mahmud Mesut Paşa). III. İstanbul: Hakikat Matbaası.
ORTAYLI, İ. (1975). “1727 Osmanlı-Avusturya Seyrüsefain Sözleşmesi”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. XXVIII/3-4: 97-109.
ORTAYLI, İ. (2000). “Osmanlı-Avusturya Ticarî Diplomatik İlişkileri (1740-1780) ve Yapısal Değişimler”. Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadî ve Sosyal Değişim, Makaleler I. Ankara: Turhan Kitabevi: 431-440.
ROIDER, K. A. (1982). Austria's Eastern Question, 1700-1790. Princeton, NJ: Princeton University Press.
ROIDER, K. A. (October 1976). “Kaunitz, Joseph II and the Turkish War”. The Slavonic and East European Review. LIV/4: 538-556.
ROKSANDIĆ, D. (1998). Vojna Hrvatska = La Croatie Militare: Krajiško Društvo u Francuskom Carstvu (1809-1813). Sv. 2. Zagreb: Školska Knjiga.
ROTHENBERG, G. E. (1966). The Military Border in Croatia, 1740-1881. A Study of an Imperial Institution. Chicago and London: The University of Chicago Press.
SCHMIDT, J. (2000). “Franz von Dombay, Austrian Dragoman at the Bosnian Border 1792- 1800”. Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes. 90: 75-168.
SHAW, S. J. (2008). Eski ve Yeni Arasında: Sultan III. Selim Yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu (1789-1807). (çev. Hür Güldü). İstanbul: Kapı Yayınları.
SIMMS, B. (2016). Europa. Borba za Nadmoć od 1453. do Danas. Zagreb: MATE D.O.O.. The Parliamentary Register; or, History of the Proceedings and Debates of the House of Commons (1792). XXXI. London: J. Debrett.
VALENTIĆ, M. (1984). “Hrvatsko-Slavonska Vojna Krajina 1790-1881.”. Vojna Krajina: Povijesni Pregled, Historiografija, Rasprave. (ur. Dragutin Pavličević). Zagreb: Liber: Centar za Povijesne Znanosti Sveučilišta u Zagrebu: 57-94.
VANIČEK, F. (1875). Specialgeschichte der Militärgrenze, aus Originallquellen und Quellenwerken Geschöpft. Sv. 3. Beč: Die Kaiserlich-Königliche Hof- und Staatsdruckerei.
ZINKEISEN, J. W. (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. VI. (çev. Nilüfer Epçeli, ed. Erhan Afyoncu). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
http://kutuphane.ttk.gov.tr/resource?itemId=296062&dkymId=3228 (Erişim Tarihi 14.07.2020).
https://maps.hungaricana.hu/en/HTITerkeptar/25473/view/?bbox=-1793%2C2689%2C4703%2C26 (Erişim tarihi: 14.07.2020).
https://maps.hungaricana.hu/en/HTITerkeptar/2694/view/?bbox=-3245%2C8702%2C18610%2C434 (Erişim tarihi: 14.07.2020).
https://maps.hungaricana.hu/en/HTITerkeptar/2699/view/?bbox=-1383%2C3204%2C6344%2C25 (Erişim tarihi: 14.07.2020).
https://maps.hungaricana.hu/en/HTITerkeptar/2704/view/?pg=0&bbox=-3728%2C8286%2C11760%2C65 (Erişim tarihi: 14.07.2020).
https://maps.hungaricana.hu/en/OSZKTerkeptar/218/view/?bbox=-1560%2C3280%2C6166%2C-51 (Erişim tarihi: 14.07.2020).
Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA),
BOA, A.{DVNSNMH.d..., 9/243.; BOA, C..HR.., 57-2850.; BOA, HAT., 241-13504.; BOA, HAT., 1431-58588.; BOA, HAT., 242-13588.; BOA, HAT., 242-13589.; BOA, HAT., 1434-5894.; BOA. A. DVNS., 59/3, Nemçel Ahidnâmesi.; BOA, A.{DVNSNMH.d..., 4/6.; BOA, A.{DVNSNMH.d..., 4/75.