Bilal TUNÇ

16843

TÜRK ANAYASA TARİHİNDE 1961 ANAYASASI’NINYERİ VE ÖNEMİ

Türkiye, hukuki açıdan 1876 yılından beri anayasalarla yönetilmektedir. Türkiye’de ilk anayasaolan 1876 Kanun-i Esasi’sinden beri 1921, 1924, 1961 ve 1982 olmak üzere toplamda beş farklıanayasa kullanılmıştır. Türkiye’nin demokrasi tarihi açısından çok önemli bir durum arz edenanayasalar, modernleşme açısından da son derece önemlidir. Bu çerçevede, Türkiye’nin dördüncüanayasası olan 1961 Anayasası, başta hak ve özgürlükler olmak üzere birçok açıdan 1876, 1921 ve1924 Anayasalarından daha ayrıntılı bir biçimde oluşturulmuştur. Ayrıca kendinden öncekianayasalardan farklı olarak 1961 Anayasası, 27 Mayıs 1960 Askerî Darbesi neticesihazırlanmıştır. Bu da, bahsi geçen anayasaya farklı bir nitelik vermiştir. “Türk Anayasa Tarihinde1961 Anayasası’nın Yeri ve Önemi” adlı çalışmanın hazırlanmasındaki temel amaç, 1961’de nedenyeni bir anayasaya ihtiyaç duyulduğunu, bu anayasasının diğerlerinden ne gibi farklılıklartaşıdığını ve ne gibi yenilikleri getirdiğini ortaya çıkarmaktır. Bu çalışma, arşiv belgelerinden,ulusal gazetelerden ve telif eserlerden istifade edilerek oluşturulmuştur. Son olarak bu makale,nitel bir çalışma olup; makalede doküman analizi tekniği kullanılmıştır.

PLACE AND IMPORTANCE OF THE 1961 CONSTITUTION IN THE HISTORY OF TURKISH CONSTITUTION

Turkey has been governed legally by constitutions since 1876. Five different constitutions havebeen used in the history of Turkish law. These are the constitutions of 1876, 1921, 1924, 1961 and1982, respectively. These Constitutions, which are very important for turkey's history ofdemocracy, are also very important in terms of modernization. In this context, turkey's fourthConstitution, the 1961 Constitution, was prepared in more detail than the 1876, 1921 and 1924Constitutions in many respects, especially rights and freedoms. In addition, unlike his predecessor,the 1961 Constitution was prepared as a result of the Military Coup of May 27, 1960. This, gave adifferent quality to the aforementioned Constitution. The main purpose of this essay is to revealwhy a new Constitution was needed in 1961, what differences this Constitution had from othersand what kind of innovations it brought. This study was prepared by benefiting from archivedocuments, national newspapers and copyrights. Finally, this article is a qualitative study; It wasprepared using the document analysis technique.
PDF

___

  • AHMAD, F. (2006). Bir Kimlik Peşinde Türkiye. (çev. Sedat Cem Karadeli). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • AKAÜNDÜZ, A. (1986). Mukayeseli İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Yayınları.
  • AKIN, F. (2006). “1924 Anayasasının Modernleşme Açısından Anlamı”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 8/3:1-12.
  • AKIN, R. (2012). “1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun Hukuk Tarihimizdeki Önemi”. I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri. (ed. Fethi Gedikli). İstanbul: 599-605.
  • AKINCI, A. (2014). “Türkiye’nin Darbe Geleneği: 1960 ve 1971 Müdahaleleri”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi. IX/1: 55-71.
  • AKŞİN, S. (1997). Türkiye’nin Yakın Tarihi I. İstanbul: Yenigün Haber Ajansı Yayınları.
  • AKTAŞ, H. E. (2013). “Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarının Din ve İnanç Hürriyeti Açısından Demokratik Bazı Ülkelerin Anayasalarıyla Karşılaştırılması”. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. XVII/3-4: 1-25.
  • ALDIKAÇTI, O. (1968). “1961 Anayasasında Devlet Başkanı ve Kararnamelerinin İmzalanması”. İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi. I/2: 30- 46.
  • ARASLI, U. (2015). Anayasa Mahkemesi İptal Kararları Açısından Anayasal Temel İlke ve Kavramlar. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
  • ARMAĞAN, S. (1971). “1961 Anayasasının Son Değişikliğinden Sonra Anayasa Mahkemesi”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. XXXVII/1-4: 121-134.
  • AYAN, S. (2007). Siyasi Yapılanma Sürecinde 1961 ve 1982 Anayasası. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. VIII/2: 1-24.
  • AYDEMİR, Ş. S. (1993). Menderes’in Dramı (1899-1960). 5. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • AYDEMİR, Ş. S. (2011). II. Adam. III. Cilt. 19. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
  • BAKIRCI, F. (1994). “Başkanlık Sistemi, Parlamenter Sistem, Meclis Hükümeti Sistemlerinin Karşılaştırılması ve Türkiye Örneği”. TBMM Genel Sekreterliği Uzmanlık Tezi. Ankara.
  • BERKES, N. (2012). Türkiye’de Çağdaşlaşma. (hzl. Ahmet Kuyaş) 19. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • BULUT, S. (2009). “Üçüncü Dönem Demokrat Parti İktidarı (1957-1960): Siyasi Baskılar ve Tahkikat Komisyonu”. Akademik Bakış Dergisi. II/4: 125-145.
  • CANİKOĞLU, M. D. (2001). “Anlamı, Kapsamı ve Sınırlarıyla Temel Haklar ve Anayasalarımız”. DEÜ Hukuk Fakültesi Mahmut Tevfik Birsel Armağanı. İzmir: DEÜ Yayınları: 461-494.
  • ÇAKMAK, F. (2014). “Cumhuriyet Halk Partisi'nin “Ege Vazife Gezisi” ve 1959 Yılı Uşakİzmir Olayları”. Turkish Studies. IX/10: 1239-1258.
  • ÇALEN, M. K. (2012). “1909 Kanun-i Esasi Tadilatı”. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. II/4: 129-140.
  • ÇAVDAR, T. (2013). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1950’den Günümüze). 5. Baskı. Ankara: İmge Yayınevi.
  • ÇİMEN, H. - S. BAKAN (2019). “Türkiye’de Demokrasinin Gelişim Süreci Bakımından Dönemsel Kritiği”. Birey ve Toplum Dergisi. IX/17: 121-156.
  • DEMİR, F. (2000). “Cumhuriyet Dönemi Türk Anayasaları ve Hükümet Sistemleri”. Prof. Dr. Seyfullah Edis’e Armağan. (hzl. Zafer Gören). İzmir: DEÜ Yayınları.
  • DİNÇKOL, B. (2015). “1924 Anayasası Döneminde Siyasal Muhalefet”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. XXI/2: 339-353.
  • DUNBAY, S. (2016). “1961 Anayasası Perspektifinden Parlamenter Bağışıklıklar”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 124: 153-182.
  • EKŞİ, Ö. (2005). (ed.). Türkiye’de Anayasalar. Ankara: TBMM Yayınları.
  • EMİROĞLU, A. (2011). “27 Mayıs 1960 İhtilali ve Demokrat Parti’nin Tasfiyesi”. Selçuk Üniversitesi Kadınhanı Faik İçil Meslek Yüksekokulu Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi. I/1: 13-27.
  • ERDEN, Ö. (2013). “Ziya Gökalp’in 1924 Anayasası İle İlgili Çalışmaları”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. XXIX/85: 47-72.
  • ERDOĞAN, M. (2012). Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset. 8. Baskı, Ankara: Liberte Yayınları.
  • EREN, B. (2013). “Anayasal Çerçevede Türkiye’de Çalışma Hakkı”. Çalışma Dünyası Dergisi. I/2: 66-84.
  • EROĞUL, C. (1994). “Anayasa ve Tüze Dilinin Türkçeleştirilmesi”. A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. XLIX-3/4: 119-148.
  • ERTAN, T. F. (2007). “Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarında Laiklik”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. XXXIX: 409-423.
  • FEYZİOĞLU, B. (1981). “Üniversite Özerkliği”. Maliye Araştırmaları Merkezi Konferansları. 28: 127-133.
  • GOLOĞLU, M. (2006). Milli Mücadele Tarihi IV Cumhuriyete Doğru. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
  • GÖZLER, K. (2000). Türk Anayasa Hukuku. Bursa: Ekin Kitabevi.
  • HAKYEMEZ, Y. Ş. (2003). “Çoğunlukçu Demokrasi Anlayışı, Rousseau ve Türk Anayasaları Üzerindeki Etkisi”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. II/4: 69-92.
  • İÇEL, K. (1975). “Türkiye'de Radyo-Televizyon Rejimi”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. XLI/3-4: 121-144.
  • KANETİ, S. (1994). “Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Yasama Yetkisi ile Yürütmenin Düzenleme Yetkisinin Sınırları”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. LIV/1- 4: 33-44.
  • KARPAT, K. H. (2010). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
  • KIRILMAZ, H. - S. KIRILMAZ KILIÇ (2014). “Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Kamu Yönetimi: Anayasal Sistem, Yönetim Yapısı, Bürokrasi ve Reform Uygulamalar”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. XL: 25-44.
  • KİLİ, S. - A. Ş. GÖZÜBÜYÜK (1985). Türk Anayasa Metinleri Sened-i İttifaktan Günümüze. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • KUZU, B. (1994). “Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarının İnsan Hakları Açısından Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. LIV/1-4: 71-101.
  • KÜÇÜK, A. (2016). “1924 Anayasasında Temel Hak ve Hürriyetler”. Liberal Düşünce Dergisi. LXXXII: 5-54.
  • LEWİS, B. (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu. (çev. Metin Kıratlı). 5. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • METİN, Y. (2012). “Anayasal Demokrasi İçinde Anayasa Mahkemesinin Konumu”. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. II/1: 92.
  • MUMCU, A . (1986). “1924 Anayasası” . Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 2: 383-400 .
  • NARİN, S. (2018). “1921 Anayasasının Genel Özellikleri Bağlamında Yer Yönünden Yerinden Yönetimler ve Siyasal Özerkliğin Reddi”. İzmir Barosu Dergisi. LXXIX: 79- 110.
  • OĞUZ, A. (2015). “Birinci Meşrutiyet Meclisi’nin Kapatılmasının Sonuçları Üzerine”. Nevşehir Baro Dergisi: 41-68.
  • OKUR, M. (2000). “Milli Egemenlik ve Teşkilat-ı Esasiye Kanunu”. Atatürk Dergisi. III/1: 289-304.
  • ORTAYLI, İ. - İ. KÜÇÜKKAYA (2012). Cumhuriyetin İlk Yüzyılı (1923 – 2023). İstanbul: Timaş Yayınları.
  • ÖZGER, Y. (2018). “İkinci Meşrutiyet Döneminde İktidarın Yeni Sembolü Olarak Hazırlanan Kanun-i Esasi Madalyası”. Tarih Okulu Dergisi.XI/35: 1-19.
  • ÖZKAN, H. - D. ÖZCAN (2016). “Üniversite-Toplum, Devlet, Piyasa/Sermaye İlişkileri Bağlamında Üniversite Özerkliği”. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi. VI/1: 31-40.
  • ÖZKAYA, Y. (1987). “Birinci Kanun-i Esasi ve Meşrutiyet Hakkında Ortaya Konulan Görüşler ve Parlamento Usulü Hakkında Bir Layiha”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi. XXXI-I/2: 397-415.
  • ÖZBUDUN, E. (1985). “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Hukuki Niteliği”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. I/2: 475-504.
  • ÖZBUDUN, E. (2012). “Türkiye’de Anayasa Yargısının Doğuşu: 1961 Anayasası Üzerindeki Kurucu Meclis Görüşmeleri”. Liberal Düşünce Dergisi. XVII/68: 5-18.
  • ÖZBUDUN, E. (1985). “1961 ve 1982 Anayasalarında Kanun Hükmünde Kararnameler”. Anayasa Yargısı. AYMY. 2: 227-238
  • ÖZGİŞİ, T. (2012). Türk Parlamento Tarihinde Cumhuriyet Senatosu. Ankara: TBMM Basımevi.
  • ÖZMEN, A. (2012). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Anayasalarda Merkezi̇ Yo netim-Yerel Yönetim İlişkileri”. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi. II/2: 171-175.
  • PARLA, T. (1991). Türkiye’de Anayasalar. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • SUNAY, C. (2010). Türk Siyasetinde Sivil-Asker İlişkileri 27 Mayıs-12 Mart-12 Eylül ve Sonrası. Ankara: Orion Yayınları.
  • ŞİMŞİR, B. N. (1991). “Ankara’nın Başkent Oluşu”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. VII/20: 189-122.
  • TANÖR, B. (1994). İki Anayasa 1961-1982. 3. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayıncılık.
  • TANÖR, B. (2016). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. 26. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • TANÖR, B. (1985). “1876 Kanun-ı Esasîsi ve Türkiye’de Anayasa Geleneği”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. I. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • TEZİÇ, E. (1986). “Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Esas Açısından Denetimi”. Anayasa Yargısı. Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayınları. 2: 21-38.
  • TOPÇU, İ. - S. A. TOPÇU, ( 2017). “Adnan Menderes’in Yargılanması ve İdamı”. Akademik Bakış Dergisi. LXI: 59-80.
  • TOPÇU, İ. (2019). “Adnan Menderes’in Gözünden İstanbul ve Ankara Olayları”. Journal of Social and Humanities Sciences Research. VI/42: 2458-2469.
  • TORUN ÇELİK, E. (2002). İkinci Dünya Savaşı Sonrası Türkiye’de Kültürel Değişimlere Yol Açan İç ve Dış Etkenler. Ankara: Ankara Üniversitesi, İnkılap Tarihi Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
  • TUĞLUOĞLU, F. (2019). “1961 Anayasa Referandumu ve DP Tabanı”. Akademik Bakış Dergisi. XII/24: 135-162.
  • TUNAYA, T. Z. (1985). “1876 Kanun-ı Esasîsi ve Türkiye’de Anayasa Geleneği”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. I. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • TUNÇ, B. (2020). “Demokrat Parti Kocaeli Milletvekili Nüzhet Unat’ın Siyasi Hayatı ve Yassıada Mahkemelerindeki Yargılanma Süreci (1954-1961)”. Karadeniz Araştırmaları Dergisi. XVII/66: 365-384.
  • TUNÇ, B. (2017). “Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti Dönemi Uygulamalarından Vatan Cephesinin Sakarya’daki Yansımaları”. Current Resarch Social Sciences. III/3: 155- 169.
  • TUNÇ, B. (2017). “Milletvekili Genel Seçimlerinde Demokrat Parti’nin Kocaeli’ndeki Seçim Faaliyetleri (1950-1957)”. İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi. VII/1: 250-264.
  • TURHAN, M. (1991). “Meclis Hükümeti (Konvansiyon Kuramı)”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. XLVI/1: 453-463.
  • URAN, P. (2016). “Anayasaların Başlangıç Kısımları” . Journal of Istanbul University Law Faculty. LXXXIII/1: 223-248.
  • UYAR, H. (2001). Türk Siyasal Yaşamında Cepheleşmelere Bir Örnek Vatan Cephesi. İstanbul: Büke Yayınları.
  • ÜLKER, İ. (2013). “Hukukun Genel İlkeleri Bağlamında Kanun-i Esasi’deki Yargılamaya İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. XXI/2: 101-124.
  • ÜNAL ÖZKORKUT, N. (2004). “1876 Anayasasının Hukuk Devleti Unsurları Açısından Osmanlı Devlet Anlayışına Getirdiği Yenilikler”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi.V/1: 173-184.
  • YAMAÇ, M. (2014). “İlk Anayasa (1876 Kanun-i Esasi)”. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi. III/5: 54-68.
  • YAZICI, S. - F. YAZICI (2011). “Tarihsellik ve Kuramsallık Arasında: 1921 ve 1924 Anayasalarında Kuvvetler Birliği/Ayrılığı Tartışması”. Bilig Dergisi. 59: 235-254.
  • ZÜRCHER, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. (çev. Yasemin Saner Gönen). 7. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 58.227.3.
  • Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 58.227.3/1.
  • Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 59.229.8.
  • Fon Kodu: 490.1.0.0, Yer No: 569.2264.2.
  • Akşam (1934.10.06). S. 5796: 1.
  • Cumhuriyet (1934.10.06). S. 3794: 1.
  • Milliyet (1934.10.06). S. 3171: 1.
  • Haber (1934.10.06). S. 931: 1.
  • Son Posta (1937.01.06). S. 2342: 1.
  • Kurucu Meclis Tutanak Dergisi (1961.05.27) C. 2, 15. Birleşim: 107.
  • Resmi Gazete (1961.05.31). S. 10.316: 4201-4214.
  • Resmi Gazete (1961.07.20). S. 10.859: 4641-4653.
  • Resmi Gazete (1971.09.22). S. 13964: 517-519.
  • Resmi Gazete (1973.07.11). S. 14591: 782.
  • Ulus (1937.02.06) S. 5578: 1.
  • Ulus Sesi (1937.02.06) S. 545: 1
Karadeniz Araştırmaları-Cover
  • ISSN: 2536-5126
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2004
  • Yayıncı: Osman Karatay
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

GİRESUN VE YÖRESİ AĞIZLARINDAKİ BAZI FARSÇAALINTI KELİMELER

Yasin YAYLA

AMASYA MERKEZ BÜYÜK KIZILCA KÖYÜ İSTASYON CAMİ

Neslihan KORKMAZ

DERLEME SÖZLÜĞÜ’NDE YANLIŞ TANIMLANMIŞ BAZIKELİMELER ÜZERİNE

Ferdi GÜZEL

OSMANLI-HABSBURG HUDÛD TAHDÎDİNE BİR ÖRNEK:ZİŞTOVİ SONRASI BOSNA HUDÛDUNUN TAFSİLATI(27 ARALIK 1795)

Mehmet SOLAK

MİLLÎ KÜLTÜR DİL-DÜNYA GÖRÜŞÜNÜN YANSIMASIOLARAK HİTAPLAR

Ahmet KESKİN

SİNOP İLİNİN ALTERNATİF TURİZM ÇEŞİTLERİAÇISINDAN SWOT ANALİZİ

Çağrı ERYILMAZ, Semra UÇAR, Okan CAN, H. Kutay AYTUĞ

OSMANLI DEVLETİ’NİN RUSYA’YA KARŞI KARADENİZ’DESAVUNMA HATTI OLUŞTURMA MÜCADELESİ:AÇU KALESİ (1696-1711)

Bekir GÖKPINAR

GÜRCÜCE VE AZERİCENİN ETKİLEŞİMİ ÜZERİNE

İlyas ÜSTÜNYER

Gevrekzâde Hâfız Hasan Efendi, Netîcetü’l-Fikriyye fî TedbîriVîlâdeti’l-Bikriyye Çocuk Sağlığı ve Gelişimi, (hzl.) Şaziye DİNÇERBAHADIR, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları,Ankara-2019. 334 s., ISBN: 978-975-17-4146-2

Derya KARATAŞ

Gevrekzâde Hâfız Hasan Efendi, Netîcetü’l-Fikriyye fî Tedbîri Vîlâdeti’l-Bikriyye Çocuk Sağlığı ve Gelişimi, (hzl.) Şaziye DİNÇER BAHADIR, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, Ankara-2019. 334 s., ISBN: 978-975-17-4146-2.

Derya KARATAŞ