MİLLÎ KÜLTÜR DİL-DÜNYA GÖRÜŞÜNÜN YANSIMASIOLARAK HİTAPLAR

Kültürdilbilim; dil, kültür, insan ve toplum arasındaki karşılıklı ilişki ve etkileşimlere odaklanandisiplinlerarası çalışmaların bir sonucu olarak XX. yüzyılın son çeyreği itibariyle ortaya çıkan veinşa süreci devam eden bir disiplindir. Bireyin ve toplumun her türlü dil kullanımı ile farklı toplum,kültür ve dillerin birbirilerinden ayrı düşünme ve dil kullanma süreçlerindeki farklılıklarıçözümlemeye odaklanan kültürdilbilim, düşüncenin dile yansımasına yönelik her türlü konuyukendine özgü yöntem ve yaklaşımlarla incelemektedir. Kültürdilbilim çerçevesindeki başlıcayaklaşımlardan ve çalışma alanlarından biri de dil, toplum ve kültür arasındaki etkileşimlerinyansıması ve sonucu olarak değerlendirilen dil-dünya görüşüdür. İnsanlar arasındaki iletişim veetkileşimlerin başlangıç aşamasını temsil eden hitaplar da bu çerçevede toplumun ve kültüründüşüncelerinin, görüşlerinin yansıması olarak kültürdilbilimin inceleme alanına giren bir konudur.Bu çalışmada, iletişim süreçlerinin başlangıç aşamasını temsil eden hitaplar konusu, yazılıkaynaklardan elde edilen veriler üzerinden, kültürdilbilim çerçevesinde ve millî kültür dil-dünyagörüşü kapsamında incelenmiştir. Türk toplumunun inanç ve kültür değerlerinin, düşüncelerinin,kabullerinin ve dünya görüşlerinin hitaplara nasıl yansımış olduğu konusu, çeşitli yönleriyle analizedilmiştir.

ADDRESSING AS A REFLECTION OF THE NATIONAL CULTURE LANGUAGE-WORLDVIEW

Cultural linguistics; it is a discipline that emerged at the end of the 20th century as a result ofinterdisciplinary studies focusing on the mutual relations and interactions between language,culture, people and society. Cultural linguistics, which focuses on analyzing the differences in theindividual and society’s use of all kinds of language, and the different societies, cultures and theprocesses of thinking and using language separately from each other, examines all kinds of issuesrelated to the reflection of thought into language with its own methods and approaches. One of themain approaches and fields of study within the framework of cultural linguistics is the reflection ofthe interactions between language, society and culture and the reflection of the language worldview on different language elements as a result. Addresses representing the initial stage ofcommunication and interactions between people are also within the scope of cultural linguistics asa reflection of the thoughts and opinions of society and culture. In this study, the subject of address,as the starting stage in communication styles, has been examined through the data obtained fromwritten sources within the framework of cultural linguistics and the national culture language worldview. The issue of how the beliefs and cultural values, thoughts, acceptances and world viewsof Turkish society are reflected in the adresses has been analyzed from various aspects.

PDF

___

AÇA, M. (2018). “Balıkesir Yöresinde Eşlerin Birbirlerine Hitap Biçimlerinin Bir Türü Üzerine”. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. IV/5: 155-165.
AKATA, Z. H. (2018). “Genel Ağ Dili Seslenme Ögelerinin Toplumdilbilimsel Sezdirimleri”. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi. XV/2: 63-83.
AKSAN, D. (2008). Türkçeye Yansıyan Türk Kültürü (Temel Kavramlar). Ankara: Bilgi Yayınevi.
AKSAN, D. (2009). Her Yönüyle Dil. Ana Çizgileriyle Dilbilim (1. 2. 3. Ciltler). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
AKSAN, D. (2017). Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. 4. Basım. Ankara: Bilgi Yayınevi.
AKTAŞ, E.-İ. YILMAZ (2017). “Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Kullandıkları Hitapların Toplumdilbilim Açısından İncelenmesi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 59: 577-594.
AKTAY, Ş. (2019). Rus Antroponimisi: Kuramlar ve Uygulamalar. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
ALACA, S. (2014). Televizyonda Yayımlanan Evlilik Programlarındaki Hitap Şekilleri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
ALİMJANOVA, G. M. (2016). Karşılaştırmalı Kültürdilbilim. Dil-Kültür-İnsan. (çev. Seyhan Uçar-Şekip Aktay). Ankara: Gazi Kitabevi.
ALKAN ATAMAN, H. (2018). Türkiye Türkçesinde Hitaplar. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
ALKAN ATAMAN, H. (2019). “Kutadgu Bilig’de Hitaplar ve Göreceli Seslenişler”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 45: 287-306.
ALYILMAZ, C. (1998). “Ünlemlerin Seslenmeleri Kuvvetlendirici İşlevleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 10: 35-41.
ALYILMAZ, S. (2015a). “Türkçenin Söz Diziminde Seslenmeler ve Seslenme Öbekleri”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 54: 31-50.
ALYILMAZ, S. (2015b). “Dede Korkut Kitabındaki Bir Sözcükten (Boy) Hareketle ‘Bo, Bu, Abo, Abu…’ Seslenme Ögelerinin Yapısı”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. IV/4: 1413-1424.
ASLAN, N.-Ö. KORKMAZ (2019). “Osmanlı Bürokrasisinde Kullanılan Hitap Şekilleri ve İletişim Bağlamında Değerlendirilmesi”. I. Uluslararası Din ve İnsan Sempozyumu “Din, Dil ve İletişim”. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları: 421-429.
AYTEN, A. (2016). Türkiye'de Genel Seçimler ve Politik Hitap (İktidar Olabilme Söylemi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
AZAP, N. (2008). Türkiye Türkçesinde Hitap ve Ara Sözler (Duygu Sözleri). Adapazarı: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
BARTHES, R. (2012). Göstergebilimsel Serüven. (çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat). İstanbul: YKY.
BİNGÖLÇE, Filiz (2001). Kadın Argosu Sözlüğü. İstanbul: Metis.
BRAUN, F. (1988). Terms of Address. Problems of Patterns and Usage in Various Languages and Cultures. Berlin: De Gruyter Mouton.
BROWN, R.-M. FORD (1961). “Address in American English”. Journal of Abnormal and Social Pyschology. LXII/2: 375-385.
CHAO, Y. R. (1956). “Chinese Terms of Address”. Linguistic Society of America. XXXII/1: 217-241.
DAĞABAKAN, F. Ö. (2016). “Bir Toplumdilbilimsel Değişken Olarak Türkiye’de Kadın Dili Araştırmaları ve Görsel Medyada Kadın Dili”. Diyalog. 2016/1: 40-54.
DEMİRBAŞ, M. (2017a). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Seslenme Sözleri. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
DEMİRBAŞ, M. (2017b). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Seslenme Sözleri”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. VI/:, 2154-2181.
DICKEY, E. (1997). “Forms of Address and Terms of Reference”. Journal of Linguistics. XXXIII/2: 255-274.
DOĞRU, F. (2018). “Seslenme Sözleri ve Genel Türkçe Sözlüklerdeki Görünümü”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. XIX /1: 135-150.
DRAGOLOVCANIN, C. (1997). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Kadar Basılı Metinlerde Geçen Hitaplar, Unvanlar ve Akrabalık Adları. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
DUMAN, D. (2013). “Medyada Doğru Türkçe Tartışmaları Üzerine: Betimleyici-Kuralcı Yaklaşımlar ve Ötesi”. Bilig. 64: 151-174.
DUNKLING, L. (1990). A Dictionary of Epithets and Terms of Address. London: Routeledge.
EĞİT, Y. (1996). “Günümüz Türkçesinde Hitap Biçimleri”. Modern Studies in Turkish Linguistics: Proceedings of the 6th International Conference on Turkish Linguistics. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları: 27-38.
GLUŞETSKAYA, S. M. (2014). “Dilbilimsel Disiplinler Arasında Kültürdilbilimin Doğuşu”. Kültürdilbilim. Temel Kavramlar ve Sorunlar. (çev. H. Erdoğan). (ed. Olena Kozan). Ankara: Gazi Kitabevi: 33-36.
GOROBETS, A. F. (2014). “Dil ve Kültür Dünya Görüşü Sorununa Güncel Bir Yaklaşım”. Kültürdilbilim. Temel Kavramlar ve Sorunlar. (çev. Y. Gürsoy). (ed. Olena Kozan.) Ankara: Gazi Kitabevi: 81-86.
GÖKŞEN, C. (2015). “Anadolu'da Erkeklerin Eşleri İçin Yaptıkları Bazı Adlandırmalar ve Bunların Sosyokültürel Boyutları”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 52: 43-63.
GÜNER DİLEK, F. (2008). “Altay Türklerinde Akrabalık”. Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun Armağanı. Ankara: Akçağ Yayınları: 541-563.
HAN, T. vd. (2019). “Eşlerin Birbirlerine Sosyo-Edimsel Hitap Biçimleri Üzerine Tanımlayıcı Bir Çalışma”. Millî Folklor. 123: 166-176.
HWANG, S. J. J. (1991). “Terms of Address in Korean and American Cultures”. Intercultural Communication Studies. I/2: 117-134.
İMAMOVA, H. (2010). “Türkiye Türkçesi ile Özbek Türkçesinde Nezaket Anlamı Taşıyan Seslenmeler”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 42: 1-10.
KARAŞ, M. (1989). “Günümüz Türkçesinde Hitap Şekilleri ve Toplum Dilbilimsel Kurallar”. III. Dil Bilimi Sempozyumu-Dil Bilimi Uygulamaları. (hzl. F. Özden Ekmekçi-Vural Ülkü). Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi: 41-60.
KOCAER, S. (2006). “Argo ve Toplumsal Cinsiyet.” Millî Folklor. 71: 97-101.
KOZAN, O. (2018). “Yabancı Dil/Çeviri Eğitimi Açısından Dil Dünya Görüşü Kavramı ve Nesnelerin Adlandırılması (Türkçe-Rusça Dil Çifti)”. Dil Dergisi. CLXIX/2: 151-167.
KONIG, G. Ç. (1992). “Dil ve Cins: Kadın ve Erkeklerin Dil Kullanımı”. Dilbilim Araştırmaları Dergisi.1992/1: 25-36.
KÜÇÜK, A. (2016). “Türk Ailesinde Kadının Statüsündeki Değişime Üç Kuşağın Eşlerine ve Sevgililerine Hitap Biçimleri Bağlamında Bir Yaklaşım.” Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi. I/5: 36-47.
Lİ, Y.- S. (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları. İstanbul: Simurg Yayınları.
OĞUZ, B. B. (2011). “Orhun Yazıtlarında Hitap Biçimlerinin Toplumsal Dilbilim Açısından Bir Analizi”. 38. Icanas, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Bildirileri Kitabı. III. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları: 1203-1226.
OYETADE, S. O. (1995). “A Sociolinguistic Analysis of Address Forms in Yoruba”. Language in Society. XXIV/4: 515-535.
ÖZBAY, M.-O. İPEK (2015). “Ortaokul Öğrencilerinin Kullandıkları Arkadaşlık Hitaplarının Konuşma Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi”. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi. 15: 90-105.
ÖZER, N. (2019). Address Terms in Turkish: A Corpus-Based Study. Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
ÖZER, Z. B. (2014). “Antroponim Çevirisinin Kültürdilbilimsel Yönü”. Kültürdilbilim. Temel Kavramlar ve Sorunlar. (çev. S. Acar). (ed. Olena Kozan). Ankara: Gazi Kitabevi: 157- 162.
PEÇENEK, D.-S. O. AY (1996). “Dilin işlevleri: Kibarlık, Dayanışma, Seslenme Biçimleri ve Sen-Siz Ayrımı”. Dil Dergisi. 46: 35-41.
PHILIPSEN, G.-M. HUSPEK (1985). “A Bibliography of Sociolinguistic Studies of Personal Address”. Anthropological Linguistics. XXVII/1: 94-101.
RİFAT, M. (2009). Göstergebilimin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
SAKAOĞLU, S. (2015). “Anadolu’da Eşlerin Birbirlerine Seslenme Sözleri”. 7. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri. I. Elâzığ: Fırat Üniversitesi Yayınları: 311- 316.
SARAÇ, H. (2016). “Rus ve Türk Dil Dünya Görüşünde ‘Dağ’ Kavramı (Kültürdilbilimsel Analiz). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 57: 1581-1598.
SARAÇ, H. (2019). “Göstergeler Sistemi Olarak Dilde Toplumların Dünya Görüşünün Yansıması (Kültürdilbilimsel Perspektif)”. Karadeniz. 44: 273-289.
SAUSSURE, F. D. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (çev. Berke Vardar). İstanbul: Multilingual Yayınları.
SEGİZBAYEVA, K. K. (2014). Kazak Dili Dünya Görüşü Bağlamında “Bozkır” ve “Pelin” Konseptleri”. Kültürdilbilim. Temel Kavramlar ve Sorunlar. (çev. S. Uçar). (ed. Olena Kozan). Ankara: Gazi Kitabevi: 144-150.
SOBOL, N. V. (2014). “Kültürdilbilim: Temel Kavramlar”. Kültürdilbilim. Temel Kavramlar ve Sorunlar. (çev. H. Erdoğan). (ed. Olena Kozan). Ankara: Gazi Kitabevi: 37-40.
SVETONOSOVA, T. A. (2014). “Bilişsel Dilbilim ve Kültürdilbilim: Özellikler ve Farklılıklar”. Kültürdilbilim. Temel Kavramlar ve Sorunlar. (çev. E. Uğurlutan). (ed. Olena Kozan). Ankara: Gazi Kitabevi: 61-66.
ŞAHBAZOVA, Z.-K. AHMEDOVA (2019). “Azerbaycan ve Türkiye Türkçelerinde Hitapların Lengüistik Özellikleri”. XI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri. (ed. Serkan Şen-Mediha Mangır). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayınları: 2289- 2295.
ŞEN, S. (2008). “Dede Korkut Kitabı’nda Kadına Yönelik Hitaplar”. Turkish Studies. III/2: 627-641.
TÖKEL, D. A. (2018). “Klâsik Şiirimizde Hz. Peygamber’e Hitap Şekilleri”. Hz. Peygamberi Sanatla Anlatmak Sempozyumu Bildirileri. Adapazarı: Sakarya Büyükşehir Belediyesi Yayınları:. 91-103.
TÜRKER, G. A. (2001). “Cinsiyet ve Kültürün Dil Kullanımına Etkisi: Hitap Şekilleri”. XIV. Dilbilim Kurultayı Bildirileri. Adana: Çukurova Üniversitesi Yayınları: 207-215).
YAYLAGÜL, Ö. (2005). “Eski Türkçede Nezaket İfadeleri”. Millî Folklor. 68: 151-165.
YILDIRIM, N. (2017). “Çağdaş Türk Yazı Dillerinde Kadına Yönelik Hitaplar”. Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi. I/1: 123-137.
YOLCU, M. A. (2014). Türk Kültüründe Evliliğe Bağlı Tabu ve Kaçınmalar. Konya: Kömen Yayınları.
YOLDAŞEV, A. A. (2012). “Türk Dillerinde Sesleniş Sözcükleri”. (çev. Bahar Güneş). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 48: 441-446.
YÜCEOL ÖZEZEN, M. (2004). “Türkiye Türkçesi Günlük Konuşma Dilinde Seslenme Biçimleri Üzerine Gözlemler-Genel Sınıflandırma”. V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı Bildirileri II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 2265-2276.
YÜCEOL ÖZEZEN, M. (2019). “Türkçede seni/sizi seslenme sözleri ve Türkçede Seslenme (Vokatif) Durumuna Tarihsel Bir Bakış”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. VIIII/2: 726-742.
WIERZBICKA, A. (1992). Semantic, Culture and Cognition. Universal Human Concepts in Culture-Specific Configurations. Oxford: Oxford University Press.
ZENGİN, D. (2014). Türk Toplumunda Adlar ve Soyadları. Sosyo-kültürel ve Bilimsel Bir Yaklaşım. Ankara: Kurmay Yayınevi.
Türk Dil Kurumu Sözlükleri (2020). Erişim Tarihi: 31.07.2020. https://sozluk.gov.tr/
KARAHAN, L. (2009). “Türkçede Dinî Anlamlı Bazı Kişi Adlarını Ekle Değiştirme Geleneği”. Erişim Tarihi: 01.07.2020. http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20DILI/Leyla_Karahan