DERLEME SÖZLÜĞÜ’NDE YANLIŞ TANIMLANMIŞ BAZIKELİMELER ÜZERİNE

Derleme Sözlüğü, Türkiye Türkçesi ağızları söz varlığı alanındaki en kapsamlı ve en önemliçalışmadır. Fakat sözlükçülük ilkeleri açısından ele alındığında bu önemli çalışmada birtakımyanlışlar göze çarpmaktadır. Derleme Sözlüğü’nde görülen önemli yanlışlardan biri de tanımlamayanlışlarıdır. Sözlük’teki birçok kelime yanlış tanımlanmıştır. Bazı maddelerdeki tanımlarınyetersiz olduğu, birçok madde başının çok genel bir ifade ile açıklandığı, bazı maddelerde deanlam belirsizliğinin söz konusu olduğu görülmektedir. Yanlış tanımlamanın en önemli sebebiderleyicilerin uzman olmamasıdır. Derleyiciler, derledikleri metinlerde anlamını bilmediklerikelimeleri bağlama göre yorumlamaya çalışmış, yanlış anlamlar çıkarmışlardır. Madde başlarınıtanıklamak için verilen cümleler bazı kelimelerin yanlış tanımlandığını açık bir şekildegöstermektedir. Kelimenin farklı varyantları da yanlış tanımlamaları tespit etmek için önemli birrol üstlenmektedir. Derleme Sözlüğü’nü hazırlayanlar tanık cümlelere yeterince dikkatetmedikleri, kelimelerin farklı varyantlarını tespit edemedikleri ve farklı madde başı olarak elealdıkları için Sözlük’te yanlış tanımlanmış birçok madde bulunmaktadır. Ağız araştırmalarısahasındaki en önemli çalışma olan Derleme Sözlüğü’nün yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.

ON SOME WORDS MISIDENTIFIED IN “DERLEME SÖZLÜĞÜ”

Derleme Sözlüğü is the most comprehensive and the most important work in the field of TurkeyTurkish dialects vocabulary. But according to lexicography principles, there are some mistakes inthis important study. One of the important mistakes seen in the Derleme Sözlüğü is the definitionmistakes. Many words in the Dictionary have been incorrectly defined. It is seen that the definitionsin some items are insufficient. Many items have been explained with a very general expression,and in some items there is ambiguity. The most important reason for misidentification is thatcompilers are not experts. Compilers have tried to interpret incomprehensible words in contextand have inferred from that context mistaken meanings. The sentences given to testify theheadwords clearly show that some words are misidentified. Different variants of the word alsoplay an important role in detecting misidentifications. There are many misidentified items in thedictionary because those who prepared Derleme Sözlüğü did not pay enough attention to thewitness sentences and could not notice the different variants of the words. It is a must toreorganize the Derleme Sözlüğü which is the most important work in the field of dialect research.

PDF

___

ABİK, A. D. (2010). “Derleme Sözlüğü’nde Madde Birleştirme Önerileri ve Bu Maddeler Üzerine Değerlendirmeler”. Türk Dilleri Araştırmaları. 20: 7-34.
AKSAN, D. (1972). “Bir Sözlük [Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü VI., G Harfi]”. Türk Dili. 254: 224-226.
AKSAN, D. (1998). Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim) 3. Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
AKSOY, Ö. A. (1946). Gaziantep Ağzı III. İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.
AKSOY, Ö. A. (1984). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2, Deyimler Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
AKTUNÇ, H. (1998). Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü (Tanıklarıyla). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
ATALAY, B. (1985). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
BANGUOĞLU, T. (1988). Türkçede Benzerlik Sıfatları. TDAY-B 1957: 13-27.
CANPOLAT, M. (1964). “Derleme Sözlüğü I: Türk Dil Kurumu Yayınları, 211, LVI+444 s., Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1963”. Türkoloji Dergisi. 1: 183-186.
CLAUSON, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
DEMİR, N. (2000). “Derleme Sözlüğü’nde Şimdiki Zamanla İlgili Veriler”. İlmi Araştırmalar. 10: 19-27.
DS: TDK (1963-1982). Derleme Sözlüğü I-XII. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERCİLASUN, A. B. (1983). Kars İli Ağızları. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
EREN, H. (1988). “Sırça Köşkte… (Başlangıç)”. Türk Dili. 442: 188-207.
EREN, H. (1990). “Sırça Köşkte… I”. Türk Dili. 457-458: 1-68.
EREN, H. (1992). “Sırça Köşkte… II”. Türk Dili. 489: 161-213.
EREN, H. (1993). “Sırça Köşkte… III”. Türk Dili. 499: 1-82.
EREN, H. (1995). “Sırça Köşkte… IV”. Türk Dili. 517: 26-62.
ERKAP, S. (1999). Gül Dili Isparta Ağzı. Ankara: Mina Ajans.
GÖKTER, B. (2010). Sözlükbilim Temelinde Türkiye’de Ağız Sözlükçülüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
GÜLENSOY, T. (1988). Kütahya ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
GÜZEL, F. (2019a). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Yapım Ekleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
GÜZEL, F. (2019b). “Derleme Sözlüğü’nde Tanımlama ve Tanıklama Yanlışları”. Bayburt Üniversitesi İTBF Dergisi. 4: 55-70.
Hüseyin Hüsnü (1934). Kayseri Sözlüğü. Kayseri: Yeni Matbaa.
JACKSON, H. (2016). Sözlükbilime Giriş. (çev. M. Gürlek-E. Patat). İstanbul: Kesit Yayınları.
KORAŞ, H. (2009). “Derleme Sözlüğü’nün Yeniden Düzenlenmesi ve Yeniden Söz Derlenmesi Hakkında”. Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri (25- 30 Mart 2008, Şanlıurfa). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 459-466.
KORKMAZ, Z. (2000). “Türkiye’de Ağız Sözlükleri”. Türk Dili. 583: 7-14.
OLCAY, S. vd. (1998). Arpaçay Köylerinden Derlemeler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
PAÇACIOĞLU, B. (2016). VIII-XVI. Yüzyıllar Arasında Türkçenin Sözcük Dağarcığı. Ankara: Kesit Yayınları.
SİNAN, A. T. (2015). Türkçenin Deyim Varlığı. İstanbul: Kesit Yayınları.
ŞENOL, S. (2015). Ardanuç Ağzı. Bursa: Rota Barışçı Matbaacılık.
TEZCAN, S. (1991). “Türk Dil Kurumu Yağma Hasan’ın Böreği mi Oldu?”. Çağdaş Türk Dili. 40: 149-156.
TİETZE, A. (2002). Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı I (A-E). İstanbul-Wien: Simurg Yayınları.
TOKDEMİR, H. (1993). Artvin Yöresi Fokloru. Ankara.
TS: TDK (1963). Tarama Sözlüğü I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
UYGUR, C. V. (2007). Denizli İli Ağız Sözlüğü. Isparta: Fakülte Kitabevi.