BİTMEMİŞLİK GÖRÜNÜŞLÜ FİİLİN KISITLI-KEZLİK ANLAMI YA DA BİTMİŞLİK GÖRÜNÜŞLÜ FİİLİN TOPLAMSAL DEĞER ANLAMI: YAPILARIN KULLANIMI VE AYRIMI

Rus dilinde görünüş, Batı dillerinde aktarıldığı şekliyle aspekt, bilhassa Rusçayı yabancı dil olarak öğrenenler için başlı başına anlaşılması zor bir gramer kategorisidir. Bu zorluk özellikle görünüş kavramı çerçevesinde dildeki bir anlamın aynı sınıflandırma içerisinde bulunan farklı dil yapıları ile ortaya çıkabildiği durumlarda görülebilmektedir. Rus dilinde “kratnost” olarak adlandırılan ve “kezlik” olarak aktarabileceğimiz anlamsal özelliğin, dilde hem bitmişlik hem de bitmemişlik görünüşlü fiil türleri ile aktarılabilmesi ve bu fiillerin birbirlerinin yerine geçerek kullanılabilmesi söz konusu duruma örnek olarak gösterilebilir. Nicel aspektoloji içerisinde yer alan “kezlik” kavramı Rus dilinde öncelikle bitmişlik ve bitmemişlik görünüş türlü fiillerin özel anlamlarında ortaya çıkabilmesinin yanı sıra, fiillerin hareket yöntemlerinde ya da bu kategorinin kullanımının anlaşılmasını güçleştiren fiilin kendi sözcük anlamında bulunabilmektedirler. Bununla birlikte zarflar ve durum belirten sözcükler ile kullanılmaları da bu kavramın kullanım özelliklerinin anlaşılmasını zorlaştırabilmektedirler. Bu bakımdan, çeşitli görünüş anlamına sahip dil birimleri ile bu kategoriye ait genel ve özel anlamların ayrıca incelenmesi söz konusu ulamın anlaşılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Bu açıdan, bitmemişlik görünüşlü fiil türünün özel anlamlarından olan kısıtlı-kezlik (ograniçenno-kratnoe znaçenie) ile bitmişlik görünüşlü fiillerin özel anlamlarından olan toplamsal değer (summarnoe znaçenie) anlamlarında ortaya çıkan kezlik kavramının genel özelliklerini belirleyerek söz konusu kavramın özel anlamlar çerçevesindeki yapılarla olan ilişkisini ortaya koymak bu makalenin amacını oluşturmaktadır. Çalışmada ayrıca, bitmişlik ve bitmemişlik görünüşlü fiil yapıları kullanılarak kezlik anlamının hangi dil araçları ile ifade edildiği saptanmaya çalışılmaktadır. Bunun için de morfolojik ve semantik açıdan Rusça ve Türkçe arasındaki ifade farklarını anlayabilmek üzere söz konusu yapılar karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır.

___

  • БОНДАРКО, А. В. (2011). «Типовые ситуации в системе анализа категорий грамматики». Международная конференция, посвящённая 50-летию Петербургской типологической школы: Материалы и тезисы докладов (25-28 мая 2011). Санкт-Петербург: Нестор-История: 33-37.
  • ЛАСКАРЕВА, Е. (2010). Чистая грамматика. СПб. Златоуст.
  • МАСЛОВ, Юрий С. (2004). Избранные труды: аспектология, общее языкознание.Москва: Языки славянской культуры.
  • ПАДУЧЕВА, Е. В. (2010). Семантические исследования: семантика вида и времени в русском языке. Семантика нарратива. Москва: Языки славянской культуры.
  • СМИРНОВ, И. Н. (2008). Выражение повторяемости и обобщенности действия в современном русском языке. Спб.: Сага-Наука.
  • СМИРНОВ, И. Н. (2010). «Кратность глагольного действия и средства её выражения в современном русском языке». Журнал известия Российского государственного педагогического университета им. А.И. Герцена. 135: 06-115.
  • ШАТУНОВСКИЙ, И. Б. (2009). Проблемы русского вида. Москва: Языки славянской культуры.