Mustafa Coşkun KALE, YILMAZ ARAL, EROL AYDIN, YAVUZ CEVGER, ENGİN SAKARYA, Seyit Can GÜLOĞLU

Determination of by-product economic values for slaughtered cattle and sheep

Bu araştırmada; kasaplık sığır ve koyunlarda kesim süreci sonucu elde edilen yan ürünlerin ekonomik değerleri ve bu değerlerin karkas alımı içindeki payının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın materyalini, özel sektöre ait bir et kombinasının 2007 ve 2008 yıllarına ait kesim kayıtları ile kesimi yapılan küçükbaş ve büyükbaş hayvanlardan elde edilen karkas ve yan ürünlere ilişkin ağırlık ve fiyat verileri oluşturmuştur. Bir karkastan elde edilen ortalama yan ürün geliri 2007 ve 2008 yıllarında sırasıyla; inekte 117.91 TL ve 141.23 TL; dana-tosunda 189.59 TL ve 237.08 TL; düvede 125.31 TL ve 173.88 TL; mandada 107.41 TL ve 146.35 TL; kuzuda 14.00 TL ve 17.00 TL; koyunda 14.00 TL ve 16.00 TL hesaplanmıştır. Ayrıca, bir karkas ortalama alım bedeli içerisinde yan ürün ortalama gelirinin payı 2007 ve 2008 yıllarında sırasıyla; inekte %7.30 ve %7.78; dana-tosunda %7.86 ve %8.24; düvede %7.93 ve %8.57; mandada %8.08 ve %7.67; kuzuda %11.71 ve %13.02; koyunda %10.15 ve %9.56 olarak tespit edilmiştir. Diğer taraftan araştırmanın yapıldığı dönem için toplam imha edilen yan ürünlerin maddi değerinin, toplam yan ürün geliri içerisindeki oranı küçükbaş hayvanlarda ortalama %0.96, büyükbaş hayvanlarda %0.89 olarak hesaplanmıştır. Sonuç olarak; Türkiye’deki et sanayi işletmelerinin artan kesim yoğunluğu ile birlikte verimli şekilde ve yüksek kapasite kullanımı ile çalışması neticesinde, bütün kasaplık hayvan türlerinde her türlü yenilebilir ve yenilemeyen hayvansal yan ürünlerin toplanması, işlenmesi ve ekonomik olarak değerlendirilmesi olanağı da sağlanabilecektir. Araştırmada, işletmelerin karkas alımları için ödedikleri meblağın önemli bir kısmının yan ürün geliri olarak elde edildiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

gelir, yan ürünler, hayvan kesimi, koyun, et yan ürünleri, et ve canlı hayvan endüstrisi, kayıp, sığır

Kasaplık sığır ve koyunda yan ürün ekonomik değerlerinin belirlenmesi

In this study, it is aimed to investigate the economic values of by-products obtained as a result of slaughter and to determine of these values within the purchase of carcass for slaughtered cattle-buffalo and lamb-sheep. Cutting records for the years 2007 and 2008 of a slaughterhouse pertaining to the private sector and the weight and price data concerning the carcass and by-products obtained from the slaughtered cattle-buffalo and the lamb-sheep constitute the material of the study. The average by-product income obtained from a carcass for 2007 and 2008 has been calculated respectively as 117.91 TL and 141.23 TL for cows; 189.59 TL and 237.08 TL for calves-bullocks; 125.31 TL and 173.88 TL for heifers; 107.41 TL and 146.35 TL for buffalos; 14.00 TL and 17.00 TL for lambs; 14.00 TL and 16.00 TL for sheep. Additionally, the share of average incomes of by-products in the average purchase price per carcass has been determined for 2007 and 2008 respectively as 7.30% and 7.78% for cows, 7.86% and 8.24% for calves-bullocks, 7.93% and 8.57% for heifers; 8.08% and 7.67% for buffalos; 11.71% and 13.02% for lambs; 10.15% and 9.56% for sheep. Besides, for the research period the rate of total monetary value of destroyed by-products within the total by-product income has been calculated as average 0.96% for lamb-sheep and 0.89% for cattle-buffalo. Finally, together with the increasing density of slaughter of the industrial meat enterprises in Turkey and as a result of their being operated with efficient and high-capacity utilization, for all species of slaughtered animals, also the possibility of collecting, processing and evaluating economically of all kinds of edible and inedible animal by-products shall be ensured. In the study, it has been determined that a substantial part of the amount the enterprises have paid for the carcass purchase has been obtained as the by-product income.

Keywords:

income, byproducts, slaughter, sheep, meat byproducts, meat and livestock industry, losses, cattle,

PDF

___

1. Çınar H: Avrupa Birliğine uyum sürecinde Türkiye’de tavuk unu kullanımına getirilecek yasaklamanın Broyler entegrasyonları üzerinde ekonomik etki analizi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Hayvan Sağlığı Ekonomisi ve İşletmeciliği Anabilim Dalı, Ankara, 2009.
2. Terry CA, Knapp RH, Edwards JW, Mies WL, Savell JW, Cross HR: Yields of by-products from different cattle types. J Anim Sci, 68, 4200-4205, 1990.
3. Gökmoğol MR: Ankara ticaret borsası mezbaha işletmesinde çevre yönetim sistemleri uygulamasına göre Ankara ili ve ilçelerinde çevre kirliliği yaratan kimi mezbaha atıklarının geri kazanımı üzerine bir araştırma. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Hayvan Sağlığı Ekonomisi ve İşletmeciliği Anabilim Dalı, Ankara, 2007.
4. Liu DC: Better utilization of by-products from the meat industry. http://www.agnet.org/library/eb/515/eb515.pdf, 2010. Accessed: 01.08.2010.
5. Okerman HW, Hansen CL: Animal by-product processing utilization. Technomic Publishing Co Inc, Lancaster, Pennsylvania, 2000.
6. Scaria KJ: Economics of animal by-products utilization, FAO, 1989.
7. Apple JK, Davis JC, Stephenson J: Influence of body condition score on by-product yield and from cull beef cows. J Anim Sci, 77, 2670-2679, 1999.
8. Ferrell CL, Jenkins TG: Relationships among various body components of mature cows. J Anim Sci, 58, 222-233, 1984.
9. Koch RM, Dikeman ME, Allen DM, May M, Crouse JD, Campion DR: Characterization of biological types of cattle III. Carcass composition, quality and patability. J Anim Sci, 43, 48-62, 1976.
10. Erdem YK: Gıda endüstrisi atıkları ders notları, Hacettepe Üniversitesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Ankara, 2006.
11. Aral Y: Türkiye’de bazı kamu, özel sektör mezbaha ve et kombinalarında sığır kesim hattı etkinliği ile kesim aşamalarındaki iş gücü verimliliklerinin ölçümü üzerine bir araştırma. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Hayvan Sağlığı Ekonomisi ve İşletmeciliği Anabilim Dalı, Ankara, 2007.
12. TurkStat: Turkish Statistical Institute. Livestock statistics. http://www.tuik.gov.tr/ VeriBilgi.do?tb_id=46&ust_id=13, 2008. Accessed: 20.07.2010.
13. Sarıözkan S, Cevger Y, Küçük O, Aral Y: Different effects of road trans-port on yearling lambs. Kafkas Univ Vet Fak Derg, 15 (5): 705-708, 2009.