Ardita BERİSHA, Kadire BİNAJ

Arnavutça'da do+dilek kipi, gelecek zaman göndergesi ve kiplik

Bu çalışmanın amacı, Arnavutça’da gelecek zamanı belirleyen bir dilbilgisel öge olarak do+ dilek kipinin kullanımını ele almaktır. Bahsekonu dilbilgisel öge, dua+dilek kipi serbest sözdizimsel yapısından ortaya çıkıp bir zamanlar dilek ve istek kipini ifade etmek için kullanılırdı. Dolayısıyla, Arnavutça’da do+dilek kipi istek-in (voluntifi) gelecek zamanı olarak tanımlanır. Gelecek zamanı ifade etme işlevinin yanısıra, do+dilek kipi açık bir kip içeriğini ifade etme işlevinde için de kullanılır. do+dilek kipi şeklinin bir özelliği olan bu kip içeriği, bulunduğu bağlama göre farklı şekillerde okunabilir. Bir bilgi kipliği (epistemic modality) ifade edebiliyorken, aynı zamanda, konuşmacının genel bilgisi ve tecrübelerine de dayanabilir. Yine, bu dilbilgisel unsur, emir veya söz verme gibi farklı şekilleriyle yükümlülük kipliği (deontic modality) işlevinde de bulunabilir. Çok sık olmasa da, do+dilek kipi konuşmacının iradesini veya isteğini ifade etmek için kullanılır. Bu kiplik özelliği, özellikle, do+ geçmiş zamanlıdilek kipinde (ör. do të punoja) görülmektedir. Sözü geçen kullanımların yanısıra, gerçek ve gerçek olmayan şartları ifade etmek amacıyla şart kipi yapılarında, sonuç ve koşul yan tümceciklerinde (apodosis& protasis) de kullanılmaktadır.

Do + subjunctive, future reference and modality in Albanian

The purpose of this paper is to present the use of the structure do + subjunctive, as one of the grammatical formsthat marks futurity in Albanian. This grammatical form has derived from the free syntactic structure of dua +subjunctive, which used to express modality of desire or volition; therefore, do + subjunctive in Albanian is knownas volitive future. In addition to its main function, namely reference to future time, do + subjunctive is also oftenused to express clear modal meaning. This modal meaning that characterizes do + subjunctive can be read in avariety of ways, depending on the context in which it appears. It can be used to express an epistemic conclusion,a conclusion based on speaker’s general knowledge or experience. This grammatical form can also be used toexpress different forms of deontic modality such as an order or a promise. Though less commonly, do + subjunctivecan also be used to express speaker’s volition or desire. This modal component is characteristic especially for thedo + imperfect subjunctive: do të punoja “I would work”. In addition to these uses, do + subjunctive can also beused in conditional constructions, both in apodosis and protasis, to express real and unreal conditions.

PDF

___

Albanian National Corpus. (2019, June 17). Retrived from http://webcorpora.net/AlbanianCorpus/search/?interface_language=sq
ASHSH (2002). Gramatika I. Tiranë, Albania: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Shqipërisë.
Fehmiu, B. (2016). Shkëlqim dhe tmerr. Beograd, Srbia: Samizdat B92.
Fehmiu, B. (2011). E shklqyeshme dhe e tmerrshme. Prishtina, Kosovo: Koha Ditore.
Bokshi, B. (2012). Format e futurit të shqipes në raport me gjuhët e Ballkanit. In R. Ismajli (Eds.), Shqipja dhe gjuhët e Ballkanit (pp. 29 – 36). Prishtinë, Kosovo: Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës.
Breu, W. (2010). Mood in Albanian. In B. Rothstein, R. Thieroff (Eds). Mood in the languages of Europe (pp. 447 – 472). Amsterdam/Philadelphia, Netherlands/Pennsylvania: John Benjamins Publishing Company.
Bybee, J. L., Perkins, R., & Pagliuca, W. (1994). The Evolution of Grammar, Tense, Aspect and Modality in the Languages of the World. Chicago/London, Illinois/ England: The University of Chicago Press.
Camaj, M. (1984). Albanian Grammar. Wiesbaden, Germany: Otto Harrassowitz.
Demiraj, Sh. (1988). Gramatika historike e gjuhës shqipe. Tiranë, Albania: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.
Demiraj, Sh. (2002). Gramatika historike e gjuhës shqipe. Tiranë, Albania: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë.
Huddleston, R., Pullum, G. K. (2002) Grammar of the English Language. Cambridge, England: Cambridge University Press.
Koha Ditore. (2012, December 18). Prishtinë, Kosovo: Koha.
Lyons, J. (2001). Hyrje në gjuhësinë teorike. Tiranë, Albania: Dituria.
Palmer, R. F. (2001). Mood and Modality. Second Edition. Cambridge, England: Cambridge University Press.
Topalli, K. (2012). Gramatika historike e gjuhës shqipe. Tiranë, Albania: Akademia e Shkencave të Shqipërisë.