XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Tırnova Şehri (Demografik Durum, Sosyal ve Ekonomik Hayat)

Tırnova, Bulgaristan’ın kuzey doğusunda, Yantra Nehri kenarında kurulmuştur. 1393 yılında Osmanlılar tarafından fethedilmiştir. Fetihten sonra Niğbolu sancağına bağlı bir kaza merkezi haline getirilmiş ve bu özelliğini XIX. yüzyılın başlarına kadar sürdürmüştür. Uzun süren Osmanlı Avusturya Savaşları (1593-1606) ve Eflak voyvodası Mihal’in saldırıları şehrin nüfus kaybına uğramasına sebep olmuştur. XVIII. yüzyılın başlarından itibaren şehirdeki Müslim ve gayrimüslim reayanın Gülnuş Emetullah Sultan vakfına bağlanması sonucu nüfus yeniden artmıştır. Nüfus artışı ile birlikte şehir fiziki olarak büyümüş ve yeni mahalleler kurulmuştur. Buna paralel olarak yeni vakıf eserleri inşa edilmiş ve şehir mamur bir hale getirilmiştir. Bu çalışmada Tırnova şehrinin XVII. ve XVIII. yüzyıllardaki nüfus durumu, nufusun dini yapısı ve şehirde görev yapan askeri sınıf üzerinde durulmuştur. Ayrıca Osmanlılar tarafından inşa edilen çeşitli vakıf eserleri ile şehrin ekonomik yapısı hakkında bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Bulgaristan, Niğbolu Sancağı, Tırnova Şehri, XVII. ve XVIII. Yüzyıl, Demografik Yapı

Tarnovo City in the 17th and 18th Centuries (Demographic Situation, Social and Economic Life)

Tarnovo city was built in the north east of Bulgaria, by the Yantra River. It was conquered by the Ottomans in 1393. After the conquest of the city, it became an administrative district of Niğbolu Sanjak until the beginning of 19th century. The protracted wars between Ottoman and Austrian Empires (1593-1606) and the attacks of the Wallachia voivodeship Mihal resulted in dramatic population loss in the city. Since the beginning of 18th century, the population of the city grew with the integration of both Muslim and non-Muslim reaya to Gülnuş Emetullah Sultan Foundation. And the city expanded and new neighborhoods were established. Accordingly, new foundation works were built and the city became prosperous. This study deals with the Tırnova’s demographic characteristics, religious background and the military class in the city during 17th and 18th centuries. Additionally, various foundation works built by the Ottomans and the economic structure of the city were also emphasized.

Keywords:

Bulgaria, Nikopol Sanjak, Tarnovo City, 17th and 18th Centuries, Demographic Situaiton,

PDF

___

Arşiv Vesikaları Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Tahrir Defterleri (TT.d): 382, 416, 713, 775, 847. Maliyeden Müdevver Defterler (MAD.d): 11, 7086. Kamil Kepeci Tasnifi (KK.d): 2915. Ali Emirî Tasnifi (AE) Sultan III. Ahmed Dönemi (SAMD. III.) 152,177. Cevdet Tasnifi Belgeleri (C) Evkaf (EV) 3, 175, 299, 336, 599, 606, 643. Maarif (MF) 2, 63. İbnülemin Tasnifi Belgeleri (İE) Evkaf (EV) 52, 56. Hatt-ı Hümayun Tasnifi (HAT) 1447, 1649. Sadâret Mektubî Kalemi Belgeleri (A.MKT) 224.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi (TK.GM): 2237. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TS.MA.): 3560. Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA): 624, 987, 988.
Kitap ve Makaleler Argıt, Betül İpşirli, Rabia Gülnuş Emetullah Sultan 1640-1715, Kitap Yayınevi, İstanbul 2014. Castellan, Georges, Balkanların Tarihi 14-20. Yüzyıl, çev. Ayşegül Yaraman Başbuğu, Milliyet Yayınları, İstanbul 1995. Cezar, Mustafa, Tipik Yapılarıyla Osmanlı Şehirciliğinde Çarşı ve Klasik Dönem İmar Sistemi, Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1985. Crampton, R.J., Bulgaristan Tarihi, JeoPolitika Yayınları, İstanbul 2007. Demir Selçuk, XVI. Yüzyılda Niğbolu Sancağı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 2014. Dochev, Konstantin, “Turnovo, Sixth-Furteenth Centuries”, The Economic History of Byzantium: From the Seventh Through the Fifteenth Century”, ed.: Angeliki E. Laiou, Dumbarton Oaks, Washington 2002, s. 673-678. Ergenç, Özer, XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2011. Ergin, Osman, “Çarşı”, İA, C. 3, Eskişehir 2001, s. 360-362. Fine, John V. A., The Late Medieval Balkans: A Critical Survey From the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest, University of Michigan Press, Michigan 1987. Gılabov, D., Deliorman, T., Bulgaro-Turski Uçeien Reçnik (Bulgarca Türkçe Talebe Sözlüğü), Sofya 1957. Hristov, Hristo, A History of Bulgaria, Sofia Press, Sofya 1985. İnalcık, Halil, “Bayezid I”, DİA, C. 5, İstanbul 1992, s. 231-234. İncıcıyan, P.L. H.D. Andreasyan,“Osmanlı Rumelisi’nin Tarih ve Coğrafyası”, Güney Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, C. 4-5 (1975-1976), s.128-129. Ivanova, Svetlana, “Tirnowa”, El², C. X, Leiden 2000, s. 547. Kayapınar, Ayşe, “İki Balkan Şehri Tırnova ve Vidin’de Türkler”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 2, S. 9, Bolu 2004, s. 117-141. Kenanoğlu, Macit, Osmanlı Millet Sistemi Mit ve Gerçek, Klasik Yay., İstanbul 2012. Kiel, Machiel, Art and Society of Bulgaria in the Turkish Period, Lyubomadrie Publishing House, Maastricht1985. Kiel, Machiel,“Mevlana Neşri and the Towns of Medieval Bulgaria”, Studies in Ottoman History in Hanour of Professor V.L Menage, ed.Colin Heywood, Colin Imber, Isıs Press, İstanbul 1994,s. 165-187. Kiel, Machiel,“Tırnova”, DİA, C. 41, İstanbul 2012, s. 118-122. Küçükerman, Önder, Mortan, Kenan, İstanbul and The Grand Bazaar, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2008. Moutafova, Krassımıra, “Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Derviş Kardeşlik Cemiyetleri ve Tarikatları ile Tırnova”, Türkler, C. 10, ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara 2002, s. 568-578. Murdzhev, Pavel, The Medieval Town in Bulgaria, Thirteenth to Fourteenth Century, Florida 2008. Mustafa bin Abdullah Hacı Kalfa, Rumeli und Bosna Geographisch Beschrieben, haz. Joseph Von Hammer, Wien 1812. Nagel’s Encyclopedia-Guide Bulgaria, Nagel Publishers, Switzerland 1981. Parveva, Stefka, “Intercultural Contact and Interaction in the Ottoman Period: the Zaviye Kavak Baba and the Church of the Holy Forty Martyrs in the Real and İmaginary World of Cristians and Moslems in the Town of Veliko Tarnovo (15th-19th c.), Bulgarian Historical Review, C. 30, S. 1-2, Sofia 2002, s. 13-53. Rabovyanov, Deyan, “Yujnata Terasa na Kılma Trapezitsa. Problemi na Ctratigrafiyata, Periodizatsiyata i Kronologiyata”, Arkeologiya, C. 51, 2010, 103-122. Stavrianos, L.S., The Balkans since 1453, Holt, Rinehart & Winston Press, Newyork 1961. Taş, Hülya, Ankara’nın Bütüncül Tarihine Katkı: XVII. Yüzyılda Ankara, TTK Yayınları, Ankara 2006. Todorov, Nikolay, Bulgaristan Tarihi, çev. Veysel Ataman, Öncü Kitabevi, İstanbul 1979. Turanović, Mirsad, Žunić, Nadira, Boşnakça Standart Sözlük, Boşnakça- Türkçe, Türkçe- Boşnakça, Fono Yayınları, İstanbul 2012. Yalçınkaya, M. Alaaddin, “Osmanlılar Döneminde Bulgaristan”, Balkanlar El Kitabı, C. I, ed. Osman Karatay, Bilgehan A. Gökdağ, KaraM & Vadi Yayınevi, Çorum/Ankara 2006, s. 320-330. Yıldırım Bülent, “Bulgaristan Emaretinin Kurulmasından Sonra Bulgaristan’daki Ermeni Kiliselerinin Statüsü” , Türk Tarihinde Balkanlar, C. 1, Sakarya 2013, s. 699-708. Yücel, Muallâ Uydu, “Balkanlarda Peçenekler, Uzlar ve Kumanlar”, Balkanlar El Kitabı, C. I, ed. Osman Karatay, Bilgehan A. Gökdağ, KaraM & Vadi Yayınevi, Çorum/Ankara 2006, s. 185-212.