17. Yüzyılın Sonlarında İsmail Kazasında Sosyal ve Ekonomik Yaşam

Her toplum kültürel birikimlerine ve bulundukları coğrafyaya göre inşa ettikleri yapılara biyografisini yazar. Ancak bazı şehirlerin mimari kalıntıları günümüze ulaşmadığındından şehri kurgulamak oldukça zordur. 16. yüzyılda bir Osmanlı kasabası olarak kurulan İsmail kazasının varlığı daha çok arşiv belgelerinden takip edilebilmektedir. Nitekim bu çalışmada İsmail şehri Kırım kadı sicilleri temel alınarak sosyal, ekonomik ve kültürel ağlar üzerinden inşa edilmeye çalışılmıştır. Bölge sakinlerinin toplumsal ilişkileri, etnik kökenleri, kabile aristokrasisi, Nogay-Tatar topluluklarının gündelik yaşamları, ticari faaliyetleri ve kölelik çeşitli yönleriyle ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İsmail Kazası, Bucak, Kırım Hanlığı, Osmanlı Devleti, Kölelik

Social and Economic Life in the Ismail District at the End of the 17th Century

Each society writes its biography to the structures they build according to their cultural background and geography. However, since the architectural remains of some cities do not reach today, it is very difficult to construct the city. The existence of İsmail district, which was established as an Ottoman town in the 16th century, can be followed mostly from archive documents. As a matter of fact, in study, the district of Ismail was tried to be built on social, economic and cultural networks based on Crimean registers. The social relations, ethnicity, tribal aristocracy of the inhabitants of the region, the daily lives of the Nogay-Tatar communities, their commercial activities and slavery were dealt with in various aspects.

Keywords:

İsmail, Bucak, Crimean Khanate, Ottoman State, Slavery,

PDF

___

Arşiv Belgeleri 1689-1693 Tarihli 29 Numaralı Kırım Kadı Sicili 1715-1728 Tarihli 48 Numaralı Kırım Kadı Sicili Literatür Kaynakları Acar, İbrahim, “Tefrik”, DİA, C.40, İstanbul, 2011, ss. 277-279. Aktaş Sarı, Sema, “Use of Environmental History Approach in Crimean Khanate Studies: TheResults of Climate Change in Crimea in the Little Ice Age: Famine, Migration and Slavery”, CIEES 2018- Concepts, Sources and Methodology in Eastern European Studies, Edit: Yücel Öztürk, Nuri Kavak, Eskişehir 2018. pp. 577-602 Aydın,Mehmet Âkif, Muhammed Hamîdullah, ‘Köle’, DİA, C.26, İstanbul 2002, ss.246-248. Başer, Alper, “Kırım Hanlığı Tarihinde Mangıt Kabilesi”, Doğu Avrupa’da Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, Edit: Yücel Öztürk, İstanbul, 2015. ss.75-98. Başer, Alper, Bucak Tatarları (1550-1700), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon, 2010. Bıyık, Ömer, “Osmanlı Yönetiminde Kırım (1600-1774)”, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2014. Çelebi, Evliya, Seyahatname, Haz. Seyit Ali Kahraman, Yapı Kredi Yayınları, 7. Kitap, C.2, İstanbul, 2011. Çelebi, Evliya, Seyahatname, Haz. Seyit Ali Kahraman, Yapı Kredi Yayınları, 5. Kitap, C.2, İstanbul, 2011. Decei, Aurel, “Bucak”, İ.A, C.II, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1979, ss.742-747. Demir, Uğur, Târîh-i Mehmed Giray (Değerlendirme-Çeviri Metin), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 2006. Ekin, Ümit, “Rodosçuk Örneğinde XVII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Mehr”, Hidayet Yavuz Nuhoğlu Armağanı, Haz. İshak Keskin, M. Hanefi Kutluoğlu, S. Serap Kurbanoğlu, Pamuk Yayıncılık, İstanbul, 2009. Emecen, Feridun, “İsmail”, DİA, C. 23, 2001, ss.82-84. Emecen, Feridun, “Osmanlıların Vahşi Sınırları: XVI. Yüzyıl Arşiv Kayıtlarından Evliya Çelebi’ye Akkirman-Bender-Özü Kesimi”, Türklük Bilgisi Araştırmaları, Yay. Cemal Kafadar, Gönül Tekin, C.44, Harward, 2015, s. 215-229. Ergenç, Özer “Osmanlı Şehrindeki Mahalle’nin İşlev ve Nitelikleri Üzerine”, Osmanlı Araştırmaları IV, İstanbul, 1984, ss. 69-78 Fisher,Alan W. ,Kırım Tatarları, Çev. Eşref Bengi Özbilen, Selenge Yayınları, İstanbul, 2009. Gemil, Tahsin, “Yeni Belgelere Göre Halil Paşa Yurdu ve İki Saatlik Arazi”, TTK Bildiriler IX, 1988-II, ss.1011-1020. Güneş Yağcı, Zübeyde, “İstanbul Gümrük Defterine Göre Karadeniz Köle Ticareti (1606- 1607)”, HistoryStudies,Volume 3/2 2011, ss.371-384. Gür, Refik, Osmanlı İmparatorluğu’nda Kadılık Müessesesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015. Imber, Colin, “Kadınlar, Evlilik Ve Mülkiyet: Yenişehirli Abdullah’ın Behcetü’l-Fetâvâ’sında Mehir”, Modenıleşmenin Eşiğinde OsmanlıKadınları, Ed. Madeline C. Zılfı, İstanbul 2000, 78-103. Imber, Colin, “Zina in Ottoman Law,” Turcica III: Contributions à l'histoireéconomique et sociale de l'EmpireOttoman, 1983, ss. 59-92. İnalcık, Halil, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Köle Emeği”, Doğu-Batı Makaleler II, Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2016, ss.117-144. İnalcık, Halil, “Kırım Hanlığı Kadı Sicilleri Bulundu”, Belleten, C. LX, S. 227 (Nisan), TTK Basımevi, Ankara, 1996,ss.165-190. İnalcık, Halil, “Kırım Hanlığı’nın Osmanlı Tabiliğine Girişi ve Ahidname Meselesi”, Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar (1441-1700), Seçme Eserler XI, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2017, ss.49-80. İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Sosyal ve Ekonomik Tarihi, C.1, İstanbul,2000. Kafalı, Mustafa, “CuciUlusu’ndaki İl ve Kabilelerin Siyasi Rolleri ve Ehemmiyetleri”, Tarih Enstitüsü Dergisi, S.2, Ekim 1971, ss. 99-110. Kafalı, Mustafa, ÖtemişHacı’ya Göre CuciUlusu’nun Tarihi, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2009. Karpat, Kemal, “Bucak”, DİA, C. 6, 1992, ss. 341-343. Kavak, Nuri, “Kırım Hanlığı Şer’iyye Sicilleri ve Muhtevası Üzerine”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.7, Isparta, 2008, ss.13-28. Kavak, Nuri, Karasu Kazası (1683-1744) Kırım Hanlığı’nda Bir yerleşme Örneği, On-Mat Öner Matbaacılık, Bursa, 2014. Kılıç, Orhan, “Batı Karadeniz Kıyısında Bir Osmanlı Eyaleti: Özi/Silistre (İdari Taksimat Ve Yönetim)”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 2017; (23): ss 29-82. Kılınç, Şahin “Kırım Hanlığı’nda Köle Kaynak Noktaları, İstihdam Alanları ve Köle Azat Etme Yöntemleri”, Journal of International Eastern European Studies (JIEES), Vol.1, No.2, 2019, ss.293-314. Ortaylı, İlber, Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara, 1994. Özcan, Tahsin, “Muhallefât”, DİA, C. XXX, İstanbul 2005, ss. 406-407. Özdem, Zeynep, Kırım Karasubazar’da Sosyo-Ekonomik Hayat (17. Yüzyıl Sonlarından 18. Yüzyıl Ortalarına Kadar), TTK Yayınları, Ankara, 2010. Özdem Köse, Zeynep, Kırım Hanlığı’nda Kölelik (1648-1699), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kahramanmaraş, 2017. Öztürk, Yücel, Özü’den Tuna’ya Kazaklar-1, Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2004. Öztürk, Yücel “Osmanlı İmparatorluğunda Köle Emeği’nin Rolü ve Hacmi”, Osmanlı Devleti’nde Kölelik-Ticaret, Esaret, Yaşam, ed. Zübeyde Güneş Yağcı, Fırat Yaşa, Tezkire Yayınları, İstanbul 2017, s.31-56. Öztürk, Yücel, “Logisticgs and Diplomatic Pillars of Eastern European Turkish Geopolytical System: Case of Kamaniçe Expeditions (1680-1681)”, Problems of History of Central and Eastern Europe, Collection Of Scientific Papers, In Honour of Professor L.A. Kovelanko, Issue 6, Kamianets-Podilsky, 2017, pp.191-206. Pamuk, Şevket, Osmanlı İmparatorluğu’nda Para’nın Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2002. Simirnov, Vasiliy. D., “Osmanlı Dönemi Kırım Hanlığı”, Çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul, 2016. Şemsettin Sami, Kamus-ı Türkî, Haz: Paşa Yavuzarslan, TDK Yayınları, Ankara, 2015. Tabakoğlu, Ahmet, “Öşür”, DİA, C. 34, İstanbul 2007, ss.100-104. Tavernier, Jean-Baptiste, Tavernier Seyahatnamesi, Çev: Teoman Tunçdoğan, Edit: StefanosYerasimos, Kitap Yayınevi, İstanbul 2006. Tott, Baron De, Türkler ve Tatarlara Dair Hatıralar, Tercüman 1001 Temel Eser Yayınları, İstanbul, 1970. Turan, Ahmet Nezihi, ‘Bahçesaray Köleleri’, Bilig, S.49, 2009, ss.241-254. Yaşa, Fırat, Bahçesaray (1650-1675), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya, 2017. Yaşa, Fırat,“Hanlığı’nda Köleliğin Sosyal ve Mali Boyutları”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 13/3, 2014, 657-669.