Osmanlı Sofyası’nda Evlilik Müessesesi, Boşanma ve Miras Hukuku (1683-1726 Yılları Örnekleri)

Sofya, fethedildiği XIV. yüzyıldan XIX. yüzyıla kadar Osmanlı İmparatorluğu’nun idari ve ekonomik olarak önemli şehirlerinden biriydi. Evlilik ve miras konularının İslam hukukuna tabi olduğu Sofya toplumunda, boşanma, nafaka, vasi tayini ve miras taksimi gibi konular şeri’yye mahkemelerinde görüşülmekteydi. Bu çalışmada 1683 ve 1726 yılları arasında Sofya kadı mahkemesine yansıyan kayıtların odağında evlilik müessesesi ve miras hukuku ele alınmıştır. Arşiv kaynağı olarak, İslam Araştırmaları Merkezi’nde bulunan 149 ve 306 numaralı Sofya Kadı Sicilleri kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sofya, Aile Hukuku, Miras, Boşanma, Nafaka, Vasi Tayini

Matrimonio, Divorce and Inheritance Law in Ottoman Sofia (Cases of 1683-1726)

Sofia, was one of the important cities of the Ottoman Empire when city was conquered both economically and administratively from the 14th century to the 19th century. In Sofia, mariage, inheritance sharing are subject to İslamic Law, issues such as divorce, foster family were subject to the courts. In this article, between 1683 and 1726, marriage instution and inheritance law were discussed at the focus of the records reflected in the Sofia court. As the main source, numbered of the 149 and 306 the Sofia Kadi Registers were used.

Keywords:

Sofia, Family Law, Divorce, Alimony, Foster Family, Inheritance Law,

PDF

___

Arşiv Kaynakları S-149 Numaralı Sofya Kadı Sicili: 6/3, 14/2, 21/3 ve 59/3. Belgeler S-306 Numaralı Sofya Kadı Sicili: 10/2, 11/3, 20/2, 22/1, 23/3, 27/3, 38/1, 38/4, 37/3, 38/3, 41/1, 46/1, 50/1, 51/1, 51/3, 57/1, 62/4, 73/3, 94/5, 100/3, 102/3, 112/2, 112/3. Belgeler Kitap ve Makaleler Acar, İbrahim, “İddet”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 21, TDV Yayınları, İstanbul (2000). Aktan, Hamza, “İslam Aile Hukuku”, Sosyo Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, Cilt: 2, Ankara (1992). Aktan, Hamza, “Miras”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 30, TDV Yayınları, İstanbul (2005). Atar, Fahrettin, “Nikâh”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 33, TDV Yayınları, İstanbul (2007). Aydın, Mehmet Akif, “Mehir”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 28, TDV Yayınları, Ankara (2003). Aydın, Mehmet Akif, “Osmanlı Hukukunda Nikâh Akitleri”, The Journal Of Ottoman Studies III, Osmanlı Araştırmaları, Cilt: 3, Ed: Halil İnalcık, İstanbul (1982). Aydın, Mehmet Akif, İslam-Osmanlı Aile Hukuku, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul (1985). Aydın, Mehmet Akif, Osmanlı Hukuku’nda Kazai Boşanma “Tefrîk”, The Journal Of Ottoman Studies V, Ed. Halil İnalcık, İstanbul (1986). Çakır, İbrahim Etem, “Osmanlı Dönemi Sofya’da Aile: 1550-1568”, Çayeli’nden Erzurum’a Yrd. Doç. Dr. Cemil Kutlu Armağan Kitabı, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Ed. Selami Kılıç, Erzurum (2016). Değerli, Ayşe, “Kadı Sicilleri Işığında Osmanlı’da Aile: Kayseri Örneği (1608-1656)”, BAU, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 39, Balıkesir (2018). Doğan, İsmail, “Osmanlı Ailesinin Sosyolojik Evreleri: Kuruluş, Klasik ve Yenileşme Dönemleri”, Osmanlı Ansiklopedisi, Cilt: 5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara (1999). Düzdağ, Ertuğrul, Şeyhül Ebusuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, Enderun Kitabevi, İstanbul (1972). Ebu Sehl, Ebu Bekir Muhammed b. Ahmed, Serahsi Mebsut Cilt: 5, Gümüş Ev Yayınları, Ed. Cevat Akşit, İstanbul (2008). Erbay, Celal, “Nafaka”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 32, TDV Yayınları, İstanbul (2006). Ertaş, Fatih Coşkun, “XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Osmanlı’da Tereke Uygulaması ve Muhasebesi Sosyo-Ekonomik Yapıya ve Miras Hukukuna Etkileri”, Dünya Muhasebe Tarihçileri Konferansı, İngiltere (2012). Güler, Ali, “İlk Yazılı Türkçe Metinlerde Aile ve Unsurlar”, Sosyo Kültürel Değişim Sürecinde Türk Ailesi, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, Ankara (1992). Ivanova, Svetlana, “Hıristiyan Rumeli Kadınları Evlilik Sorunları ve Kadı Sicilleri (17 ve 18. Yüzyıllar)”, Osmanlı Döneminde Balkan Kadınları ve Toplumsal Cinsiyet, Kültür, Tarih, (Derleyenler: A. Buturovic ve Cemil Shick), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul (2009). Köse, Saffet, “Hülle”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 18, TDV Yayınları, İstanbul (1998). Öztan, Bilge, “Evlilikte Mal Rejimleri”, Türk Hukuku ve Türk Toplumu Üzerine İncelemeler, Ed. Adnan Güriz, Ankara (1974). Sami, Şemsettin, Kamus-i Turkî, İkdam Matbaası, İstanbul (H.1317). Şahin, Gamze Nur, Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Tebanın Durumu, KTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trabzon (2015).