XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Kırım Hanlığı‘nda Etnik Unsurlar

Kırım stratejik olarak önemli bir yarımada konumundadır. Bu yüzden tarihi boyunca farklı millet ve toplulukların dikkatini çekmiştir. Tatar, Nogay, Çerkes, Kıpti, Acem, Rum, Ermeni ve Yahudi gibi çeşitli etnik ve dini unsurlar Kırım’da ikamet etmişlerdir. Kırım ayrıca köle ticareti açısından da önemli bir merkez konumundaydı. Bu yüzden çeşitli etnik unsurlar köle ticaretinde kullanılmıştır. Çalışmamızda XVII. yüzyılın ikinci yarısında Kırım’da yer alan etnik unsurlara ve kölelerin etnik kökenlerine yer verilmiştir. Şeriye sicillerinin temel kaynak alındığı çalışmamızın amacı Kırım’ın etnik yapısıyla ilgili çalışmalara destek sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kırım, Şeriye Sicilleri, Etnisite, Kölelik

Ethnic Elements in the Crimean Khanate in the Second Half of the 17th Century

Crimea is a strategically important peninsula. Therefore, it has attracted the attention of different nations and communities throughout its history. Various ethnic and religious groups such as Tatar, Nogay, Circassian, Coptic, Novice, Greek, Armenian and Jewish resided in Crimea. Crimea was also an important center in terms of slave trade. Therefore, various ethnic groups were used in the slave trade. In the study, the ethnic elements in the Crimea and the ethnicity of the slaves were included in the second half of the XVII. Century. The purpose of the study which the Shariah registers are the main source, is to support the studies related to the ethnic structure of Crimea.

Keywords:

Crimea, Shariah Records, Ethnicity, Slavery,

PDF

___

Arşiv Belgeleri Kırım Kadı Sicilleri: 67 A 90 numaralı (Dokuzuncu Cilt), 1075- 1076 (1665-1665) Tarihli Kadıasker Defteri
Kitap ve Makaleler AKTAŞ SARI, Sema, 3A-3BNumaralı, 1648-1679 Tarihli Kırım Kadıasker Defterlerine Göre Kırım’da Sosyal ve Ekonomik Hayat, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2016. ALPARGU, Mehmet, Nogaylar, Değişim Yayınları, Sakarya 2007. BIYIK, Ömer, Kırım’ın İdari ve Sosyo-Ekonomik Tarihi (1600-1774), Ötüken Neşriyat, İstanbul 2014. BİLGE, Sadık Müfit, “Çerkezler”, DİA, C.Ek-1, İstanbul (2016). CİHAN, Ahmet, Fehmi YILMAZ, “Belgeler ve Araştırma Notları-Kırım Kadı Sicilleri”, İslam Araştırmaları Dergisi, S.11 (2004). ÇAVUŞ, Mehmet Caner, 67 A 90 Numaralı (Onuncu Cilt) 1077-1080 (1666-1670) Tarihli Kadıasker Defterine Göre Kırım’da Sosyal ve Ekonomik Hayat (1-70 Varak), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2019. ÇELEBİ, Evliya, Seyahatname, Haz. Seyit Ali Kahraman, 7.Kitap, C.2, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2011. ÇELİK, Dilek, 67 A 90 Nolu ve 1017-1022 (1608-1613) Tarihli Kırım Hanlığı Kadıasker Defteri (Tahlil ve Transkripsiyon), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2011. DİA, “Kıptiler”, DİA, C.25, Ankara (2002). EKİN, Ümit, “17.Yüzyılın Sonlarında Rodosçuk Kazasında Kölelerin Toplumsal Statüsü”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.29, S.47 (2010). FISHER, Alan, Kırım Tatarları, Çev. Eşref B. Özbilen, Selenge Yayınları, İstanbul 2009. İNALCIK, Halil, “Giray”, DİA, C.14, İstanbul (2009). İNALCIK, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1300-1600), Çev. Halil Berktay, C.I, Eren Yayıncılık, İstanbul 2000. İNALCIK, Kırım Hanlığı Tarihi Üzerine Araştırmalar (1441-1700), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017. İNALCIK, “Han ve Kabile Aristokrasisi: I.Sahib Giray Döneminde Kırım Hanlığı”, Emel,135 (Mart-Nisan), Kit-san Matbaası, İstanbul (1983). KAVAK, Nuri, “Kırım Tatarlarında Gündelik Hayat (XVII-XVIII. Asır)”, Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, Ed. Yücel Öztürk, Çamlıca Basım Yayın, İstanbul 2015. KAVAK, “Kırım’ın Karasu Kazası 1683-1744 (Şer’iyye Sicillerine Göre), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2008. KAVAK, “Acem Tüccarının Trabzon’dan Başlayıp Kırım Topraklarında Süren Serüveni (1680-1755)”, The Journal of Academic Social Sciense Studies, N.48, Yaz II (2016). KARAİSMAİLOĞLU, Adnan, “Acem”, DİA, C.1, İstanbul (1988). KILINÇ, Şahin, 17 Numaralı Kırım Şer’iyye Sicili (H.1084-1085/M.1673-1674) Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2019. KIRIMLI, Hakan, Kırım Tatarlarında Milli Kimlik ve Milli Hareketler (1905-1916), Türk Tarih Kurumu, Ankara 1996. ORTAYLI, İlber, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet Sistemi”, Türkler, C.10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002. ÖZDEM, Zeynep, Kırım Karasubazar’da Sosyo-Ekonomik Hayat, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2010. ÖZDEM KÖSE, Zeynep, Kırım Hanlığı’nda Kölelik (1648-1699), Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kahramanmaraş 2017. ÖZTUNA, Yılmaz, Osmanlı Devleti Tarihi- Medeniyet Tarihi, C.2, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2017. ÖZTÜRK, Yücel, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Köle Emeğinin Rolü ve Hacmi”, Osmanlı Devleti’nde Kölelik, Ed. Zübeyde Güneş Yağcı, Fırat Yaşa, Tezkire Yayıncılık, İstanbul 2017. ÖZTÜRK, Yücel, “XIII. ve XVII. Yüzyıllarda Karadeniz Ticareti”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.97, İstanbul (1995). ÖZTÜRK, Yücel, Osmanlı Hâkimiyetinde Kefe 1475-1600, Bilge Kültür Yayınları, İstanbul 2014. ÖZTÜRK, Yücel, “Kefe”, DİA, C.25, Ankara (2002). SAK, İzzet, “Konya’da Köleler (16. Yüzyıl sonu- 17. Yüzyıl)”, Osmanlı Araştırmaları, IX, İstanbul (1989). SÜMER, Faruk, “Tatarlar”, DİA, C.40, İstanbul (2011). ŞAHİN, Fatma, 67 A 90 Numaralı (On Birinci Cilt), 1077-1078 (1667-1667) Tarihli Kadıasker Defterine Göre Kırım’da Sosyal ve Ekonomik Hayat, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2019. TURAN, Ahmet Nezihi, “Bahçesaray Köleleri”, Bilig, S.48, Kış (2009). TÜRK, Ahmet,. “Kırım Hanlığı’nda İslamiyet”, Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi Kırım, Ed. Yücel Öztürk, Çamlıca Basım Yayın, İstanbul 2015. ÜNAL, Mehmet Ali, Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Paradigma Yayıncılık, İstanbul 2012. VATANSEVER, Erim, 67 A 90 Numaralı (On Dokuzuncu Cilt), 1083-1087 (1672-1676) Tarihli Kadıasker Defterine Göre Kırım’da Sosyal ve Ekonomik Hayat, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir 2018. YAĞCI, Zübeyde Güneş, “16.Yüzyılda Kırım’da Köle Ticareti”, Karadeniz Araştırmaları, S.8, Kış (2005). YAŞA, Fırat, 67 A 90 Numaralı (Dördüncü Cilt) 1061-1062 Tarihli Kadıasker Defterine Göre Kırım’da Sosyal ve Ekonomik Hayat, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2014. YILMAZ, Fehmi, “On Sekizinci Yüzyılın İkinci Yarısında Kırım’da Gayrimüslimler”, Osmanlı Araştırmaları XXXIII, İstanbul (2009).