Milli Edebiyat Akımı’nın Azerbaycanlı Şair Ahmed Cevad Şiirine Etkisi

Millî Edebiyat Akımı, 1911’de Selanik’te çıkan Ali Canip, Ömer Seyfettin ve Ziya Gökalp’in öncülüğünü yaptığı Genç Kalemler Dergisi’ndeki Ömer Seyfettin tarafından kaleme alınan “Yeni Lisan” adlı makalenin yayınlanması ile başlatılır. Türk Edebiyatına yeni bir yön kazandırmayı hedeflemiş bu Millî Edebiyat hem edebî hem de fikirsel bir harekettir. Halk edebiyatının nazım biçimi ve türlerini benimsemiş, dilde sadeleşmeyi desteklemiştir. İstanbul Türkçesinin Türk Edebiyatının ortak dili olması gerektiğini savunmuştur. Fikrî olarak da Türkçü bir ideolojiyi kabul etmiştir. Bu sebeple Millî Edebiyat’ın takipçileri tarafından milliyetçi ve Türkçü birçok eser verilmiştir. Millî Edebiyat, Osmanlı entelijansiyası arasında destek görmüş ve döneminin en baskın edebî akımı haline gelmiştir. Bu akım sonrasında Osmanlı Devleti sınırları dışında yaşayan Türkler arasında da destek bulmuştur. Azerbaycan, Millî Edebiyat’ın en çok destek gördüğü yerlerin başında gelmektedir. Azerbaycan’ın önde gelen edebiyatçıları Millî Edebiyat’ın ilkelerini benimsemiştir. Ahmed Cevad’da bu edebiyatçılardandır. Azerbaycan edebiyatının en önemli şairlerinden olan Ahmed Cevad, Azerbaycan Millî Marşı’nı ve Çırpınırdın Karadeniz’i yazmıştır. Millî Edebiyat’ı hem edebî hem de fikrî olarak benimsemiş ve şiirlerini İstanbul Türkçesi ile yazmıştır. Millî Edebiyat’ın önemli şairlerinden ve kuramcılarından olan Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul ve Rıza Tevfik Bölükbaşı’ndan etkilenmiştir. Bu çalışma Ahmed Cevad’ın şiirine Millî Edebiyatın hem fikrî hem de edebî etkillerini ele alacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ahmed Cevad, , Millî Edebiyat, , Azerbaycan Edebiyatı, , Yeni Lisan, , Milliyetçilik

Effect of the National Literature Movement to Poems of Azerbaijani Poet Ahmed Cevad

The National Literature Movement started with “The New Language” article written by Ömer Seyfettin in the Journal of Young Authors (Genç Kalemler) of which the pioneers were Ali Canip, Ömer Seyfettin and Ziya Gökalp, released its first publications in Thessaloniki, 1911. The National Literature was such a literary and intellectual/ideological movement aiming at veering off in a new direction in the course of the Turkish literature. Having adopted the forms and genres in folk literature, it was virtually supportive of the simplification in language. It also held that Istanbul Turkish should be the common language in the Turkish literature. In terms of the ideological motivations, these authors embraced a form of Turkism. For this reason, the followers of the National Literature have produced many works advocating nationalism and Turkism. The National Literature also gained approval among Ottoman intellectuals, and it became the most dominant literary movement of the era. This movement thereafter was also welcomed by the Turks who were living outside the Ottoman borders. Azerbaijan was one of those places that the National Literature were the most supported and welcomed. The leading authors in Azerbaijan employed the fundamental principles of the National Literature. Ahmed Cevad is one of these authors. As one of the pioneering poets in the Azerbaijani literature, Ahmed Cevad has been known as the poet of the National Anthem of Azerbaijan and Çırpınırdı Karadeniz. Having adopted both the literary and ideological principles of the National Literature, Ahmed Cevad wrote his poems in Istanbul Turkish. Cevad was influenced by the foremost poets and ideologues in the National Literature such as Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul and Rıza Tevfik Bölükbaşı. In this study, we will be dealing with the literary and ideological influences of the National Literature Movement on Ahmed Cevad’s poetry.

Keywords:

Ahmed Cevad, , National Literature, , Azerbaijani Literature, , New Language, , Nationalism,

PDF

___

Ahmed Cevad, Ezilsem de Susmaram, Haz. Ali Seladdin, Bakü, Kitab Klubu, 2017.
Ahmed Cevad, Seçilmiş Eserleri, Haz. Ali Seladdin, Bakü, Şark-Garp, 2005.
Ahmet Cevat, Çırpınırdı Karadeniz, Haz. Servet Gürcan, Ankara, Göktuğ Ltd., 1990.
ASLAN, Betül, Kardaş Kömeği (Yardımı) ve Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2000.
BAYKARA, Hüseyin, Azerbaycan İstiklal Mücadelesi Tarihi, İstanbul, Gençlik Basımevi, 1975.
BİRAY, Nergis, Sema Eynel, “Ahmed Cevad Ahundzade (1892-1939)”, Kardaş Kalemler, no: 142, Ekim 2018, s. 6-14.
BOZKURT, Ali Haydar, Hüseyinzade Ali Bey, Ankara, Atatürk kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1998.
BÜNYADOV, Ziya, Kırmızı Terör, Bakü, Qanun Neşriyat, 2017.
CEYLAN, Mustafa, Türk ve Dünya Edebiyatında Öldürülen Şairler 2. Cilt, Ankara, Başkent Edebiyat, 2017.
DİLEK, İbrahim, “Türk Dünyası Edebiyatında Repressiya”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, no: 48, Güz 2019, s. 27-82.
DİLMEN, İbrahim Necmi, “Türkçe Şiirler Cereyanına Bir Bakış ve 1905 Edebi Hareketi”, DTCF Yıllık Araştırma Dergisi, 1940-1941, s. 49-71.
Mehmet Emin Resulzade, Azerbaycan Cumhuriyeti, Haz. İrfan Murat Yıldırım, İstanbul, İrfan Yayıncılık, 1990
Mehmet Emin, Türkçe Şiirler, Haz. Hasan Kolcu, Fatih Kıran, İstanbul, Çağrı Yayınları, 2011.
MEMMEDLİ SARAÇLI, Afina, “Azerbaycanlı Şair Ahmed Cevad'ın Kars Serüveni”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, no. 1, Bahar 2018, s. 167-174.
MEMMEDLİ, Afina, Ahmed Cevad, Bakü, Elm ve Tahsil, 2010, s. 56
NAGİYEVA, Nigar,1990’dan Günümüze Türkiye ve Azerbaycan Edebiyatlarının Karşılıklı Etkileşimi, İstanbul, Hiper Yayın, 2017.
OKAY, Orhan, “Millî Edebiyat Akımı”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, (Çevrimiçi) https://islamansiklopedisi.org.tr/milî-edebiyat-akimi, (E.T. 17.11.2018)
Ömer Seyfettin, “Yeni Lisan”, Genç Kalemler, c. II, S. 1, 29 Mart 1327/11 Nisan 1911.
Rıza Tevfik, Haz. Abdullah Uçman, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1986.
SİNANOĞLU, Mustafa, “İslam”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, (Çevrimiçi) https://islamansiklopedisi.org.tr/islam, (30. 11. 2019)
SWIETOCHOWSKI, Tadeus, “The politics of a literary language and the rise of national identity in Russian Azerbaijan before 1920”, Ethnic and Racial Studies, London, vol. 14, 1991, s. 55-63.
UYGUR, Erdoğan, “Azerbaycan Matbuatında Füyuzat Dergisi”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C.7, No. 2, Haziran 2010, s. 150-176.
YAZICI, Yüksel, Mehmet Emin Yurdakul, İstanbul, Toker Yayınları, 1987
YEŞİLOT, Okan, “Çarlık Yönetiminde Azerbaycan”, (Çevrimiçi) https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=356229&/%C3%87arl%C4%B1k-Y%C3%B6netiminde-Azerbaycan-/-Okan-Ye%C5%9Filot-, (E.T. 02.12.2019)
YILDIRIM, İrfan Murat, Bakıp Türkün Bayrağına, İzmir, Gelecek Matbaacılık ve Yayıncılık, 1992.
YURDAKUL, Mehmet Emin, Turan’a Doğru, İstanbul, Ergenekon Yayınevi, 1973
ZENKOVSKY, Sarge, Rusya’da Pantürkizm ve Müslümanlık, çev. İzzet Kantemir, İstanbul, Üçdal Neşriyat, 1983.
Ziya Gökalp, Kızıl Elma, Haz. Halil İbrahim Şahin, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2016.
Ziya Gökalp, Makaleler II., Haz. Süleyman Hayri Bolay, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1982.
Ziya Gökalp, Türkçülüğün Esasları, Haz. Mehmet Kaplan, İstanbul, Millî Eğitim Basımevi, 1970.