Abdulkadir Sezai EMEÇ, Dilan ÖZDEMİR, Fatih KAPLAN

Net Hata ve Noksan Kalemi ile Reel Efektif Döviz Kur Endeksi Arasındaki İlişki: Türkiye Üzerine Bir İnceleme

Ödemeler dengesi tablosunda yer alan net hata ve noksan (NHN) kalemi, bilançoda denkleştirme unsuru olarak kullanılmaktadır. Türkiye’nin NHN kaleminin son yıllarda sergilediği yüksek hacimli iniş ve çıkışlar kamuoyunda tartışılmaktadır. Türkiye için hesaplanan NHN kalemi 1984-2022 döneminde ortalama 1,3 milyar dolar fazla vermiştir. 1984-2000 yılları arasında 8 defa fazla, 9 defa açık veren NHN kalemi, 2001-2022 döneminde 13 defa fazla, 9 defa açık vermiştir. Ayrıca 2018 yılında NHN fazlalığı 21,08 milyar dolar ile Türkiye için tüm zamanların rekor seviyesine ulaşmıştır. Bu çalışmada, NHN kalemi ile reel efektif döviz kur endeksi (REK) arasındaki ilişki incelenmektedir. Bu amaç doğrultusunda, 2003:01-2022:10 dönemine ait aylık veriler kullanılarak üç dönem (2003-2010, 2010-2022 ve 2003-2022) için ekonometrik analiz yapılmıştır. Ekonometrik analizde, içsel kırılmaları dikkate alan Hatemi-J eş bütünleşme testi ve NHN kalemi ile REK endeksinin pozitif ve negatif şoklarını dikkate alan Hatemi-J Asimetrik Nedensellik Testi kullanılmıştır. Yapılan analiz sonucunda, NHN kalemi ile REK endeksinin uzun dönemde birlikte hareket etmedikleri tespit edilmiştir. Nedensellik test sonuçlarının ise dönemler arasında farklılaştığı ve ulaşılan bazı sonuçların ekonometrik olarak anlamlı olsa da iktisadi açıdan yorumlanmasının doğru olmayacağına karar verilmiştir. Örneğin; 2010-2022 döneminde REK değişkenindeki pozitif şoklardan kümülatif olarak hesaplanan NHN değişkenindeki hem pozitif hem de negatif şoklara doğru bir nedensellik olması iktisadi bir anlam taşımamaktadır. Söz konusu bu durum, REK değişkeni ile NHN değişkeni arasında tutarlı bir ilişkinin olmadığı şeklinde yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Net Hata Noksan, Reel Efektif Döviz Kur Endeksi, Nedensellik Testi

The Relationship Between Net Errors and Omissions Item and Real Effective Exchange Rate Index: A Study on Turkey

The Net errors and omissions (NEO) item in the balance of payments table is used as a balancing element in the balance sheet. The high-volume ups and downs of Turkey's NEO item in recent years are being discussed in public opinion. The NEO item calculated for Turkey had an average surplus of 1.3 billion dollars in the 1984-2022 period. The NEO item, which ran 8 times more and 9 times deficit between 1984-2000, ran 13 times more and 9 times deficit in the 2001-2022 period. In addition, in 2018, the NEO surplus reached an all-time record level for Turkey with 21.08 billion dollars. In this study, the relationship between the NEO item and the real effective exchange rate (REER) index is examined. For this purpose, econometric analysis was performed for three periods (2003-2010, 2010-2022 and 2003-2022) using monthly data from the period 2003:01-2022:10. In the econometric analysis, the Hatemi-J cointegration test, which takes into account the internal breaks, and the Hatemi-J Asymmetric Causality Test, which takes into account the positive and negative shocks of the NEO item and the REER index, were used. As a result of the analysis, it has been determined that the NEO item and the REER index do not move together in the long run. It was decided that the causality test results differed between the periods and that it would not be correct to interpret some of the results from an economic point of view, even if they were econometrically significant. For example, causality from positive shocks in the REER variable to both positive and negative shocks in the NEO variable calculated cumulatively in the 2010-2022 period does not make any economic sense. This situation was interpreted as the lack of a consistent relationship between the REER variable and the NEO variable.

Keywords:

Net Errors and Omissions, Real Effective Exchange Rate Index, Causality Test,

PDF

___

Adetiloye, K. A. (2012). Errors and omissions and unrecorded capital flows and flight in Nigeria. International Journal of Business and Social Science, 3(3), 307-314.
Alagöz, M. (2014). Ekonomik büyüme ve net hata-noksan ilişkisi. Türkiye üzerine ekonometrik bir uygulama. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(4), 881-888.
Altuntaş, M., Kılıç, E., Pazarcı, Ş. ve Umut, A. (2022). Borsa İstanbul alt endekslerinde etkin piyasa hipotezinin test edilmesi: Fourier kırılmalı ve doğrusal olmayan birim kök testlerinden kanıtlar. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 7(1), 169-185.
Arltová, M. ve Fedorová, D. (2016). Selection of unit root test on the basis of length of the time series and value of AR(1) parameter. Statistika, 96(3), 47-64.
Çağlar, A. E. (2015). Yapısal kırılmalı birim kök testlerinin küçük örneklem özelliklerinin karşılaştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
Çıplak, U. (2005). Ödemeler dengesinde “net hata ve noksan” kalemi üzerine bir değerlendirme. TCMB Yayınları- Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü , 1-10.
Çoban, O. ve Özel, B. (2014). Net hata ve noksan hesabı ve ihracaat ilişkisi: 1984-2012 Türkiye analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Dr. Mehmet YILDIZ Özel Sayısı, 135-143.
Çobanoğlu, V. (2021). Yapısal kırılmalı birim kök testlerinin gelişimi: Makroekonomik verilerle bir uygulama. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ekonometri Anabilim Dalı, Bursa.
Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427-431.
Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
Ding, L. S. ve Tang, T. C. (2017). Net errors and omissions' of balance of payments and its sustainability: a survey of literature. Economics Bulletin, 37(4), 2753-2766.
Duffy, M. ve Renton, A. (1971). An analysis of the U.K. balancing item. International Economic Review, 12(3), 448-464.
Elliott, G., Rothenberg, T. J. ve Stock, J. H. (1996). Efficient tests for an autoregressive unit root. Econometrica, 64(4), 813-836.
Esenyel, N. M. (2017). Türkiye’de enerji yakınsama hipotezinin sınanması: Yapısal kırılmalı birim kök analizi. Social Sciences Research Journal, 6(3), 42-52.
Fausten, D. K. ve Brooks, R. D. (1996). The balancing item in Australia’s balance of payments accounts: An impressionistic view. Applied Economics, 28(10), 1303–1311.
Fausten, D. K. ve Pickett, B. (2004). Errors & omissions’ in the reporting of Australia's cross-border transactions. Australian Economic Papers, 43(1), 101-115.
Freund, C. ve Spatafora, N. (2008). Remittances, transaction costs and informality. Journal of Development Economics, 86(2), 356-366.
Hatemi-J, A. (2008). Tests for cointegration with two unknown regime shifts with an application to financial market integration. Empiral Economics, 35, 497–505.
Keşap, D. ve Sandalcılar, A. R. (2021). Net hata ve noksan hesabı belirleyicilerinin analizi: Türkiye örneği. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 32, 149-168.
Kilibarda, B. (2013). Net errors and omissions. Central Bank of Montenegro Working Paper No:23, s. 7-45.
Kristinsson, T. Ö. (2016). Net errors and omissions in balance of payments statistics: Impacts, causes and effects. Universidade Nova de Lisboa. Nova Information Management School.
Kula, F. ve Aslan, A. (2010). Net hata ve noksan kaleminin sürdürülebilirliği: 1950-2007 dönemi Türkiye ekonomisi üzerine bir analiz. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(1), 158-162.
Mishra, V., Smyth, R. ve Tang, T. C. (2008). Is the balancing item for Australia sustainable? Evidence from a threshold autoregressive model with an autoregressive unit root. Australian Economic Papers, 47(2), 190-198.
Narayan, P. K. ve Popp, S. (2010). A new unit root test with two structural breaks in level and slope at unknown time. Journal of Applied Statistics, 37(9), 1425-1438.
Nelson, C. R. ve Plosser, C. I. (1982). Trends and random walks in macroeconomic time series: Some Evidence and implications. Journal of Monetary Economics, 10, 139-162.
Özekicioğlu, H. ve Taştan, S. (2013). Türkiye'de net hata noksan kaleminin finansmanı ve sürdürülebilirliği. Journal of Entrepreneurship & Development, 8(2), 132-140.
Perron, P. (1989). The great crash, the oil price shock, and the unit root hypothesis. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 1361-1401.
Seyidoğlu, H. (2015). Uluslararasi iktisat: Teori, politika ve uygulama. İstanbul: Güzem Can Yayınları.
Siranova, M. ve Tiruneh, M. W. (2018). Exploding net errors and omissions as a capital flight phenomenon: The Case of Slovakia. Applied Economics, 1866-1884.
Siranova, M., Tiruneh, M. W. ve Fisera, B. (2021). Creating the illicit capital flows network in Europe – Do the net errors and omissions follow an economic pattern? International Review of Economics and Finance , 71, 955–973.
Şahin, S. (2022). Net hata ve noksan hesabına bakış: Seçilmiş ülkelere yönelik analiz (1980-2018). İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi, 9(1), 103-120.
Tang, T. C. (2013). New perspectives on the ‘net errors & omissions’ in balance of payment accounts: an empirical study - Australia. Monash University Discussuions Paper 54/13, 1-22.
Tang, T. C. ve Lau, E. H. (2008). An empirical investigation on sustainability of balancing item in Asian countries. Applied Economics Letters, 15, 117–123.
Thimphu, B. (2019). Analysis of net errors and omissions. Thirty-second meeting of the IMF committee on balance of payments statistics . Malaysia: International Monetary Fund.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2016). Ödemeler dengesi ve uluslararası yatırım pozisyonu raporu 2016-IV. Erişim adresi https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/3941a65e-d6f1-473a-b5a9-78a520a79580/ODRapor_20164.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-3941a65e-d6f1-473a-b5a9-78a520a79580-m5lXFs4
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2021). Ödemeler dengesi istatistikleri. Erişim adresi https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/0ab87526-c290-4bdd-94d4-b8e99e70eba9/BOPMetaveri.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-0ab87526-c290-4bdd-94d4-b8e99e70eba9-nLtZad3
Yapraklı, S ve Kaplan, F. (2012). Türkiye'de Uygulanan Açık Enflasyon Hedeflemesi Stratejisinin Başarısı Üzerine Ekonometrik Bir Değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(2), 185-208.
Zivot, E. ve Andrews, D. W. (1992). Further evidence on the great crash, the oil-price shock, and the unit-root hypothesis. Journal of Business&Economics Statistics, 10(3), 251-270.