Meşrutiyet'in Evrimci Dergisi: Ulûm-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası

Ulûm-ı İktisadiy e ve İçtimaiy e Mecmuası, Meşrutiyetin ilanından sonra yayın hayatı- na başlamış ve 27 sayı yayımlanmış aylık bir dergidir. Kurucuları ve derginin fikrî yöneli- mini belirleyenler Ahmed Şuayb, Rıza Tevfik ve Mehmed Caviddir. Dönemin seçkinentelektüelleri de iktisadî ve sosyolojik/felsefî konularda yazılarını bu dergide yayım- lamışlardır. Dergi, Türk yayıncılık tarihinin ilk sosyal bilim dergisi olarak kabul edilmek- tedir. Bu dergide iktisadî anlamda liberal bir çizgi benimsenmiş ve Osmanlı Devleti içinuluslararası ekonomide bir konum belirlenerek tarım politikalarının güçlendirmesi fikrisavunulmuştur. Sosyolojik olarak organizmacı, evrimci, bireyci ekole yakın durulmuş veComte, Spencer, Le Playin sosyolojik yaklaşımları takip edilmiştir. Ancak özellikle BalkanSavaşları sonrasında Osmanlı aydınları arasında hakim paradigmanın değişmesi sonucun- da, Ziya Gökalpin temsil ettiği Durkheim sosyolojisinin karşısında bireyci görüş etkin- liğini kaybetmiş ve dergi arkasında iz bırakmadan yayın hayatından silinmiştir.

The Evolutionist Journal of the Constitutional Era: Ulûm-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası

The Ulûm-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası (Journal of Economic and SocialSciences) is a monthly journal was first published after the declaration of ConstitutionalMonarchy. Ahmet Şuayb, Rıza Tevfik and Mehmed Cavid were the founders of the journalboth in terms of intellectual and institutional basis. The journal is considered as the firstof social science journal in the history of Turkish academic literature. The journal adopteda liberal standpoint and argued for fostering agricultural policies for the Ottoman Empireand stayed close to the organismic theory, i.e. the theory of evolution and the individ- ualistic perspective. It stood in line with Le Play s, Comte s and Spencer s sociologicalapproaches. On the other hand, after the outbreak of Balkanian War with which there oc- curred a paradigm shift among Ottoman intellectuals, the individualistic perspective lostits ground against the Durkheimian sociology represented by Ziya Gökalp. Consequentlythe journal effaced from the surface of the publishing life without leaving any trace.

___

  • Ahmed Şuayb (15 Kanun-i Evvel 1324). Devlet ve Cemiyet. Ulûm-ı İktisadiy e ve İçtimaiy e Mecmuası, sayı: 1, cilt 1, s.54-71. Ahmed Şuayb (1 Mayıs 1325). Avûmil-i içtimaiye 1: Irk nazariyesi. Ulûm-ı İkti- sadiy e ve İçtimaiy e Mecmuası, sayı: 5, cilt 2, s. 40-80. Ahmed Şuayb, Mehmed Cavid ve Rıza Tevfik (15 Kanunievvel 1324). Mukad- dime ve program. Ulûm-ı İktisadiy e ve İçtimaiy e Mecmuası, sayı: 1, cilt: 1, s. 1-10. Akca, Ü. (2013). Sosy oloj i’nin Türkiye’ye girişi: Ulûm-i İktisadiyye ve İçtimaiyye Mecmuası. İstanbul: Doğu Kitabevi. Akpolat, Y. D. (1994). Ulûm-ı İktisadiyye ve İçtimâiyye Mecmuası’nda Ahmed Şuayıb’ın sosy oloj i görüşü. Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, Danışman: H. Bayram Kaçmazoğlu. Arlı, A. ve Bulut, Y. (2008). Türkiye’de sosyolojiyle 100. yıl: Mirası ve bugünü. Türkiy e Araştırmaları Literatür Dergisi, Türk Sosy oloj i Tarihi sayısı, sayı: 11, cilt: 6, s. 13-32. Âsaf Nefî (1 Ağustos 1325). Mücadele-i Hayatiye ve Tekâmül-i Cemiyet. Ulûm-ı İktisadiy e ve İçtimaiy e Mecmuası, sayı: 8, cilt: 3, s. 455-480. Âsaf Nefî (1 Teşrinisani 1326). Ahmed Şuayb. Ulûm-ı İktisadiy e ve İçtimaiy e Mec- muası, sayı: 11-23, cilt: 3, s. 1013-1023. Aydın, C. (1995). Mecmua-ı Fünun ve Mecmua-ı Ulum dergilerinin medeniy et ve bilim anlay ışı. Yüksek Lisans tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Bil- im tarihi Bölümü, Tezi Yöneten: Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu. Bedii Nuri (1 Temmuz 1325). Kabiliyet-i içtimaiye. Ulûm-ı İktisadiy e ve İçtimaiy e Mecmuası, sayı: 7, cilt 2, s. 322-353. Bedii Nuri (1 Eylül 1325). Hayat-ı içtimaiye. Ulûm-ı İktisadiy e ve İçtimaiy e Mec- muası, sayı: 9, cilt 3, s.1-19. Bedii Nuri (1 Kanun-u Evvel 1326). Ulûm-ı içtimaiye. Ulûm-ı İktisadiy e ve İçti- maiy e Mecmuası, sayı: 12 - 24, cilt 3, s.1109-1134. Coşkun, İ. (1997). Modern devletin doğuşu. İstanbul: Der Yayınları. Doğan, A. (2003). Sosyal Darwinizm ve Osmanlı aydınları üzerindeki etkileri (1860-1914) . Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı, Danışman: Füsun Üstel. Doğan, A. ve Alkan, H. (2010). Osmanlı liberal düşüncesi: Ulûm-ı İktisadiy e ve İçtimaiy e Mecmuası: Seçkinci bir devlet anlay ışının temelleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. Doğan, İ. (1999). Sosyolojik düşüncenin Osmanlıdaki kaynakları: Ulûm-ı İkti- sadiye ve İçtimaiye dergisi örneği. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, cilt: 32, sayı: 1, s. 49-82. Erişçi, L. (1941). Türkiye’de sosyolojinin tarihçesi ve bibliyografyası. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi, 2. dizi, sayı: 1, s. 159-169. Erkul, A. (Ekim 1990). Ulûm-ı İktisadiye ve İçtimaiye mecmuası, Cumhuriy et Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 13, s. 135-156. Eroğlu, N. (2008). İttihatçıların ünlü maliye nazırı Cavid Bey . İstanbul: Ötüken Neşriyat. Gökalp, Z. (2007). Türkleşmek, İslamlaşmak, muasırlaşmak. Kitap lar 1: Bütün eserleri içinde (s. 45-88), Mustafa Koç (Yay. Haz.), İstanbul: Yapı Kredi. Guillo, D. (2011). Organisizm. Sosy oloj ik düşünce sözlüğü içinde (s. 563-564). İstanbul: İletişim. Halide Salih ve Salih Zeki (15 Kanun-i Sani 1324). Auguste Comte. Ulûm-ı İkti- sadiy e ve İçtimaiy e Mecmuası, sayı: 2, cilt 1, s. 163-197. Hanioğlu, M.Ş. (1985). Bir siyasal örgüt olarak Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiy eti ve Jön Türklük (1889-1902) . İstanbul: İletişim. Kabakcı, E. (2008). Pozitivizmin Türkiye’ye girişi ve Türk sosyolojisine etkisi. Türkiy e Araştırmaları Literatür Dergisi, cilt: 6, sayı: 11, s. 41-60. Karaman, D. (2001). Cavid Bey ve Ulûm-ı İktisadiy e ve İçtimaiy e Mecmuası. An- kara: Liberte. Karaman, D. (Mayıs 2004). Ulûm-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası. C.Ü. Sosy - al Bilimler Dergisi, cilt: 28, no: 1, s. 65-87. Korlaelçi, M. (2002). Pozitivizmin Türkiy e’y e girişi. Ankara: Hece. Mardin, Ş. (2006). Türk modernleşmesi: Makaleler 4. İstanbul: İletişim. Rıza Tevfik (15 Kanun-i Evvel 1324). Nüfus meselesi ve ehemmiyet-i siyasiye ve ictimaiyesi. Ulûm-ı İktisadiy e ve İçtimaiy e Mecmuası, sayı: 1, cilt 1, s.34-53. Sezer, B. (1989). Türk sosyologları ve eserleri I. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi, dizi: 3, sayı: 1, s. 1-96. Sorokin, P.A. (1994). Çağdaş sosyoloji kuramları I. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi. Soyyer, Y. (1996). Türk sosy oloj isinin başlangıcında Bedî Nûrî (1872-1913) . İstan- bul: Kubbealtı Neşriyat. Swingewood, A. (1998). Sosy oloj ik düşüncenin kısa tarihi. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. Şentürk, M. (2011). Kürt aşiretlerinin tetkiki: Siyasal ve sosyolojik bir araştırma. Ziya Gökalp içinde (s. 129-149), Korkut Tuna ve İsmail Coşkun (Ed.), Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Tiryakian, E. A. (2002). Emile Durkheim. Sosy oloj ik çözümlemenin tarihi içinde (s. 193-243), Tom Bottomore ve Rober Nisbet (Der.), Aydın Uğur ve Mete Tunçay (Yay. Haz.), Ankara: Ayraç. Toker, N. ve Tekin, S. (2002). Batıcı siyasi düşüncenin karakteristikleri ve evreleri: ‘Kamusuz Cumhuriyet’ten ‘kamusuz demokrasi’ye. Modern Türkiy e’de siyasi düşünce: Modernleşme ve Batıcılık içinde (s. 82-106), Ed. Uygur Kocabaşoğlu, İstanbul: İl- etişim. Toprak, Z. (1985). II. Meşrutiyet’te fikir dergileri. Tanzimat’tan Cumhuriy et’e Tür- kiy e Ansiklop edisi, cilt: 1 içinde (s. 126-132), İstanbul: İletişim. Toprak, Z. (Ekim 2013). Psikoloji’den sosyoloji’ye Türkiye’de Durkheim sosyolo- jisinin doğuşu. Top lumsal Tarih, sayı: 238, s. 22-32. Tunaya, T. Z. (2009). Türkiy e’de siyasal gelişmeler [1876-1938] Kanun-ı Esasi ve Meşrutiy et dönemi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. Turner, J. H. ve Guillo, D. (2011). Spencer Herbert (1820-1903). Sosy oloj ik Düşünce Sözlüğü içinde (s. 731-737). İstanbul: İletişim. Turner, J. H., Beeghley L. ve Powers, C. H. (2012). Sosyolojik teorinin oluşumu. İstanbul: Sentez. Uçman, A. (2004). Rıza Tevfi k’in şiirleri ve edebî makaleleri üzerinde bir araştırma. İstanbul: Kitabevi. Ülken, H. Z. (2005). Türkiy e’de çağdaş düşünce tarihi. İstanbul: Ülken. Yahya Kemal (1971). Edebiyâta Dâir. İstanbul: Baha Matbaası.