Türkiye'de Sosyolojinin 100 Yılı

Türkiyede sosyoloji disiplininin akademik kurumsallaşmasını ve gelişiminikonu edinen makale, Avrupada ortaya çıkan sosyolojinin Türkiyede kurumsallaşmaserüveninden hareketle sosyolojinin Türkiyede gördüğü ilginin niteliğini ve sebeple- rini tartışmaktadır. Osmanlı döneminden başlayarak devletin kurtuluşunu Batılılaş- ma politikalarında gören, p ozitivist f elsef e ve sosy oloj i aracılığıyla Batı toplumlarınınseviyesine ulaşılabileceğini varsayan Türk entelektüelleri ilerleme ve düzen reçetelerinikendi dillerine aktarma yoluna gitmişlerdir. Siyasal hedeflerini Avrupada gelişmekteolan sosyal bilimlerin sağladığı meşruiyet çerçevesinde savunmalarına imkân tanıya- cak tarzda, kendi düşünsel geleneklerine uyumlu, belli bir siyaset önerisinde bulunanBatılı düşünürleri kendi ortamlarında tanıtmış; telif ve tercüme eserlerle, onların araş- tırma, kavram ve kuramlarını kendi ülkelerine uyarlamışlardır. Bu da Türk sosyolo- jisine bilinçli aktarmacılık özelliği kazandırmıştır. Makalede Türkiyede sosyolojinintarihi; akademi öncesi dönemde ve 1914, 1933, 1960 ve 1980 tarihleri sonrasındaöne çıkan ve temsil kabiliyeti yüksek sosyologlar, eserler ve tartışmalar dikkate alına- rak değerlendirilmektedir.

Hundred Years of Sociology in Turkey

This article deals with the development and academic institutionalizationof sociology in Turkey. Firstly, it outlined general characteristics of European andTurkish sociology and discussed the reasons for this shown interest in sociology.Since the Ottoman period, Turkish intellectuals who believed to save the state byWesternization policies as well as assumed to reach to Western social level bypositivist philosophy and sociology, have tried to transf er the prescription of orderand p rogress to their own language. They introduced those Western scholars fit intoTurkish political tradition, suggest a certain policy, and support their position bymeans of social scientific legitimacy. Through their own works and translations, theyadapted those Western scholars works, concepts and theories to the conditions oftheir country in which those works, concepts and theories brought the feature ofconscious transf erence to the Turkish sociology. In this article, the history of sociologyin Turkey is mainly based on leading sociologists, works and debates in the pre- andpost-academic periods before and after 1914, 1933, 1960 and 1980.

PDF

___

Akşit, B. (1997). Sosyoloji. Cumhuriyet döneminde Türkiye’de bilim: Sosyal bilimler içinde, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
Altun, F. (2004). Niyazi Berkes ve eserleri hakkında. Türkiye Araştırmaları ve Literatür Dergisi, Türk Siyaset Tarihi: Tanzimat’tan Günümüze Özel Sayısı, Bahar, Cilt II, Sayı 1, s. 439-474.
Belik Kıray, M. (1964). Ereğli: Ağır sanayiden önce bir sahil kasabası, Ankara: DPT.
Belik Kıray, M. (2001). Hayatımda hiç arkaya bakmadım: Mübeccel Belik Kıray’la söyleşi, İstanbul: Bağlam.
Berkes, N. (2005). Unutulan yıllar (3. Bs.), İstanbul: İletişim.
Bottomore, T. B. (1984). Toplumbilim: Sorunlarına ve yazınına ilişkin bir kılavuz (2. Bs.), Ü. Oskay (Çev.), İstanbul: Beta.
Bozdoğan, S. ve Kasaba, R. (1998). Giriş. S. Bozdoğan ve R. Kasaba (Ed.). Türkiye’de modernleşme ve ulusal kimlik içinde (s. 1-11), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
Bulut, Y. (2011). Türkiye’de sosyoloji eğitimi. Sosyoloji Dergisi, Dizi: 3, Sayı: 23, s. 1-18.
Bulut, Y. (t.y.). Sosyolojiye giriş. İÜ AUZEF (Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi), E-Ders Kitabı.
Coşkun, İ. (1991). Sosyoloji Bölümü’nün tarihine dair. İ. Coşkun (Ed.). 75. yılında Türkiye’de sosyoloji içinde (s. 13-23), İstanbul: Bağlam.
Çetik, M. (Ed.). (1998). Üniversitede cadı kazanı: 1948 DTCF tasfiyesi ve Pertev Naili Boratav’ın müdafaası, İstanbul: Tarih Vakfı.
Doğan, A. (2006). Osmanlı aydınları ve Sosyal Darwinizm, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
Erişçi, L. (1941-1942). Türkiye’de sosyolojinin tarihçesi ve bibliyografyası. Sosyoloji Dergisi: Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Semineri Tetkik ve Araştırmaları, Cilt: I, Sayı: 1, s. 158-169
Hanioğlu, M. Ş. (1985 [?]). Bir siyasal örgüt olarak İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük, Cilt I: 1889-1902, İstanbul: İletişim.
Işık, O. ve Pınarcıoğlu, M. M. (2001). Nöbetleşe yoksulluk: Sultanbeyli örneği, İstanbul: İletişim.
İÜEF Sosyoloji Bölümü (t.y.). Bölüm tarihi: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü tarihçesi. http://edebiyat.istanbul.edu.tr/sosyoloji/?page_ id=6683.
Kandiyoti, D. (2002). Parçaları yorumlamak. D. Kandiyoti ve A. Saktanber (Ed.), Kültür Fragmanları: Türkiye’de Gündelik Hayat içinde (s. 15-33), Z. Yelçe (Çev.), İstanbul: Metis.
Kasapoğlu, M. A. (1991). Yüksek öğretimde sosyoloji eğitiminin sorunları, Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi.
Koçer, H. A. (1975). Türk sosyologları I, Ankara: Baylan Matbaası.
Mardin, Ş. (1983). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri, 1895-1908 (2. Bs.), İstanbul: İletişim.
Mardin, Ş. (1996). Yeni Osmanlı düşüncesinin doğuşu, M. Türköne vd. (Çev.), İstanbul: İletişim
Öncü, A. (1986). Sosyoloji araştırmaları oturumu üzerine yorum, S. Atauz (Ed.), Türkiye’de Sosyal Bilim Araştırmalarının Gelişimi içinde (s. 233-238), Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği.
Öncü, A. (1998). Sosyal bilimlerde yeni meşruiyet zemini arayışları, Sosyal Bilimleri Yeniden Düşünmek: Yeni Bir Kavrayışa Doğru – Sempozyum Bildirileri içinde (s. 48-52), İstanbul: Metis.
Özyeğin, G. (2002). Kapıcılar, gündelikçiler ve ev sahipleri: Türkiye’de kent yaşamında sorunlu karşılaşmalar, D. Kandiyoti ve A. Saktanber (Ed.), Kültürel Fragmanlar: Türkiye’de Gündelik Hayat içinde (s. 57-83), İstanbul: Metis.
Parla, T. (2006). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de korporatizm (5. Bs.), F. Üstel ve S. Yücesoy (Ed.), İstanbul: İletişim.
Ramsaur, Jr., E. E. (1972). Jön Türkler ve 1908 İhtilali, İstanbul: Sander.
Yalvaç, M. (1985a). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde sosyoloji eğitiminin tarihçesi (1912-1982) – I. Kubbealtı Akademi Mecmuası, Ocak, Yıl: 14, Sayı: 1.
Yalvaç, M. (1985b). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde sosyoloji eğitiminin tarihçesi (1912-1982) – II. Kubbealtı Akademi Mecmuası, Nisan, Yıl: 14, Sayı: 2.