Ortadoğu’da Kadın Hareketleri: Farklı Yollar, Farklı Stratejiler

Bu yazıda kadınların birer politik aktör olarak eşitlik ve özgürleşme ideallerine yönelik ne tür söylemsel ve stratejik araçlar kullandıklarına bakılmış ve Ortadoğu toplumlarında kadınların değişen rolleri bu çerçevede değerlendirilmiştir. Ortadoğu coğrafyası, genellikle kültürel ve dinsel referanslarla tanımlanagelmiştir. Özellikle kadınlar ve kadın hareketleri söz konusu olduğunda, bu eğilim daha da belirginleşir. Ortadoğulu kadınların İslam dininin ve Ortadoğu kültürünün bazı özgül nitelikleri nedeniyle Batılı hemcinslerinden daha dezavantajlı oldukları veri olarak kabul edilir. Oysa, dünyanın her yerinde olduğu gibi Ortadoğu’da da siyasal aktörler tarihsel gelişmeleri biçimlendirir ve yönlendirir. Bu aktörlerin başında, ulus-devletler gelir. Kadınlar ve kadın örgütleri de birer “kurban” değil, politik aktörler olarak sürecin parçasıdırlar.

Women’s Movements in the Middle East: Different Perspectives, Different Strategies

Focusing on the changing political agency of women in the Middle East, this article examines women’s discursive and strategic tools in the Middle East as they work to realize their ideals of equality and freedom. The Middle East has frequently been identified with reference to its culturel and religous identity. Such an identification becomes clearly visible in the way women and their movements are analyzed in the literature. It is assumed that Middle Eastern women are more marginalized than their Western counterparts as a result of Islam and Middle Eastern culture. The article explains that it would be erroneous to maintain this assuption in interpreting women’s movements in the region. Much like in other places women’s movements in the Middle East are shaped by the historical trajactories of power relations and the way they are effected by nation states. Middle Eastern women and their political organizations cannot be regarded as mere victims. They are and have been active political agents who contribute to the making and dismantling of structures that limit them.

PDF

___

• Aktaş, Cihan, Modernizmin Evsizliği ve Ailenin Gerekliliği, İstanbul: Beyan Yayınları, 1992.
• Badran Margot, “Between Secular and Islamic Feminisms/Reflections on the Middle East and Beyond”, Journal of Middle East Women’s Studies, Kış 2005, C 1, No 1.
• Badran Margot, “Islamic Feminism: What’s in a Name?”, Al Ahram Weekly Online, Ocak 2002 No 569
• Badran Margot, Feminists, Islam and Nation: Gender and the Making of Modern Egypt, New Jersey: Princeton University Press, 1995
• Baron Beth, Egypt as a Woman/Nationalism, Gender and Politics, Berkeley: University of California Press, 2005.
• Bora Tanıl, “Analar, Bacılar, Orospular/Türk Milliyetçi Muhafazakâr Söyleminde Kadın”, Şeref Mardin’e Armağan (der) A. Öncü, O. Tekelioğlu, İstanbul: İletişim Yayınları, 2005:243
• Chatterjee Partha, Ulus ve Parçaları, İstanbul: İletişim Yayınları 2002:198.
• Çağlayan Handan, Analar, Yoldaşlar, Tanrıçalar, İstanbul: İletişim Yayınları, 2007
• Demirdirek Aynur, Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikayesi, Ankara:İmge Yayınları, 1993:
• Graham-Brown Sarah, “Women’s Activism in the Middle East”, Women and Power in the Middle East içinde, der. Suad Joseph&Susan Slyomovics, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2001
• Hatem Mervat, “Aisha Taymur’s Tears and the Critique of the Modernist and the Feminist Discourses on Nineteenth Century Egypt”, Remaking Women/Feminism and Modernity in the Middle East içinde (der) Lila Abu-Lughod, New Jersey: Princeton University Press, 1998.
• Hatem, Mervat, “Secularist and Islamist Discourses on Modernity in Egypt and the Evolution of the Postcolonial Nation-State”, Islam, Gender and Social Change içinde (der) Yvonne Yazbeck Haddad&John L.Esposito, New York: Oxford University Press, 1998.
• Kandiyoti Deniz(a), “Modernin Cinsiyeti: Türk Modernleşmesi Üzerine Çalışmalarda Gözden Kaçırılan Yönler”, Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar içinde (der) Deniz Kandiyoti, İstanbul: Metis Yayınları, 1997.
• Kandiyoti Deniz (b), “Kadın, İslam ve Devlet: Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım”, Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar içinde, İstanbul: Metis Yayınları 1997.
• Keyder Çağlar, Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İstanbul: İletişim Yayınları, 1995.
• Köker Eser, Albüm, A.Ü. KASAUM Yayını, 2000.
• McCarthy Kathleen, Women, Philanthropy and Civil Society, Bloomington: Indiana University Press, 2001
• Moghadam Valentine, “Islamic Feminism and its Discontents: Toward a Resolution of the Debate”, Signs V.27 No: 4, Yaz 2002
• Najmabadi Afsaneh, “Crafting an Educated Housewife in Iran”, Remaking Women/Feminism and Modernity in the Middle East içinde (der) Lila Abu-Lughod, New Jersey: Princeton University Press, 1998.
• Najmabadi Afsaneh, “Sevgili ve Ana Olarak Erotik Vatan: Sevmek, Sahiplenmek, Korumak”, Vatan, Millet, Kadınlar içinde (der) Ayşe Gül Altınay, İstanbul: İletişim Yayınları, 2000: 120.
• Oksal Feliha Sedat, Genç Kız Yetişirken, Marifet Basımevi, İstanbul, 1940:62, akt. Gürkan Öztan, Türkiye’de Uluslaşma Sürecinde Milliyetçiliğin Kadın İmgesi, yayınlanmamış master tezi, s. 40.
• Said Edward, Şarkiyatçılık/Batı’nın Şark Anlayışları, İstanbul: Metis Yayınları, 1999
• Pateman Carole, “Kardeşlerarası Toplumsal Sözleşme”, Sivil Toplum ve Devlet içinde, Keane J., İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1993.
• Philips Anne, Demokrasinin Cinsiyeti, İstanbul: Metis Yayınları, 1995
• Rai Shirin, “Women and the state in the Third World”, Women and Politics in the Third World içinde, der. Haleh Afshar, Londra: Routledge, 1998
• Sirman Nükhet, “Kadınların Milliyeti”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (C 4) içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002
• Sharabi Hisham, Neopatriarchy/A Theory of Distorted Change in Arab Society, New York: Oxford University Press, 1988
• Tan Mine vd., Cumhuriyette Çocuktular, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2007.
• Tanaka Stefan, Japan’s Orient: Rendering Pasts into History, Berkeley: University of California Press, 1993:3
• Tuksal Hidayet Şefkatli, Kadın Karşıtı Söylemin İslam Geleneğindeki İzdüşümleri, Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2000.
• Wadud Amina, “Alternative Qur’anic Interpretation and the Status of Muslim Women”, Windows of Faith: Muslim Women Scholar-Activists in North America içinde (der) Gisela Webb, Syracuse University Press, 2000.
• Watenpaugh Keith David, Being Modern in the Middle East, Princeton&Oxford: Princeton University Press, 2006.
• Yeğenoğlu Meyda, Sömürgeci Fantaziler/Oryantalist Söylemde Kültürel ve Cinsel Fark, İstanbul: Metis Yayınları, 2003:35
• Zihnioğlu Yaprak, Kadınsız İnkılap, İstanbul: Metis Yayınları, 2003.