Yöneticilerin Liderlik Özelliklerinin Çalışanların Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Sergilemelerinin Üzerindeki Etkisi: Perakende Sektöründe Bir Araştırma

Amaç – Sürekli değişimin kaçınılmaz olduğu rekabetçi iş ortamında, rekabet avantajı elde etmede en önemli kaynak olan insan kaynağının elde tutulması son derece önemli olmaktadır. İnsan kaynağının elde tutulması ise, özellikle iş gücü devir oranının diğer sektörlere nazaran daha yüksek olduğu perakende sektöründe, daha güç olmaktadır. Bu bağlamda, uygun ve etkili liderlik tarzını benimseyip çalışanları motive edici bir yol izlemek, yöneticilerin, çalışanlarına örgütsel vatandaşlık davranışı (ÖVD) kazandırmalarına, dolayısıyla da örgüte olan bağlılıklarının artarak elde tutulmalarına yardımcı olabilmektedir. Yöneticilerin görev yönelimli ya da ilişki yönelimli liderlik tarzlarından hangisini benimsedikleri, çalışanların, ekstra gönüllü davranışlar olarak da bilinen ÖVD sergilemeleri üzerinde son derece etkili olmaktadır. Buradan yola çıkarak bu çalışmanın amacı, perakende sektöründe faaliyet gösteren ve Türkiye’nin önde gelen market zincirlerinden biri olan X süpermarketin Bursa ili Nilüfer ilçesindeki 5 mağazasında çalışanların, ÖVD sergilemelerinin üzerinde yöneticilerin görev yönelimli ya da ilişki yönelimli liderlik tarzlarını benimsemelerinin etkisini ölçmektir. Yöntem – Araştırma yöntemi olarak anket uygulaması tercih edilmiştir. Bu kapsamda çalışanlara üç bölümden oluşan bir anket uygulanmıştır. İlk bölümde, katılımcıların demografik özelliklerini belirlemeyi amaçlayan sorulardan oluşan bir ölçek bulunmaktadır. İkinci bölümde, Northouse (2004) tarafından geliştirilen “Liderlik Tarzı Ölçeği” bulunmaktadır. Üçüncü bölümde ise, Vey ve Campbell (2004) ile Williams ve Shaw (1999)’ın çalışmalarından faydalanılarak Şeşen ve Basım (2006) tarafından geliştirilen “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği” bulunmaktadır. Toplam 85 katılımcıdan elde edilen veriler, SPSS 20.0 paket programında analiz edilmiştir. Bulgular – SPSS 20.0 paket programında yapılan analiz sonuçlarına göre, ilişki yönelimli ve görev yönelimli liderlik tarzlarının çalışanların centilmenlik, nezaket ve vicdanlılık davranışları üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisi bulunmaktadır. Tartışma – Araştırmanın amacı çerçevesinde elde edilen bulgulara bakıldığında, liderlerin hem ilişki hem de görev yönelimli liderlik tarzlarını benimsemelerinin hem kişilerarası ilişkileri güçlendirici etkisi olmasından hem de görevleri layıkıyla tamamlama gerekliliği sebebiyle çalışanların yaptıkları işe daha çok odaklanmalarından dolayı, örgütsel vatandaşlık davranışı geliştirilmesinde etkili olduğu düşünülmektedir. Dolayısıyla liderlik tarzları ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmaktadır denilebilmektedir. Literatürde yapılmış olan benzer çalışmalara bakıldığında ise, genel olarak liderliğin örgütsel vatandaşlık davranışları üzerinde etkisi olduğu ve kimi durumlarda güven faktörünün moderatör etkiye sahip olduğu görülmektedir. Bu kapsamda yapılan çalışmalar daha ziyade dönüşümcü (transformasyonel) ve karizmatik liderlik çerçevesinde olsa da, mevcut çalışma ile benzer olarak liderlik tarzları ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür.

The Effect of Managers' Leadership Styles on Employees' Organizational Citizenship Behaviour: A Research in Retail Sector

Purpose – In the competitive market environment, in which constant change is inevitable, it is very hard to keep the workforce, namely human resources, for the long term. Especially in retail sector, when compared to the other sectors, it is harder to keep the work force for the long term, because of higher turnover rates. In this sense, if the managers adopt appropriate and effective leadership styles, they would be able to motivate the employees and thus, making them adopt organizational citizenship behaviour (OCB), which will contribute to the higher commitment levels. Managers’ adoption of either task oriented or relationship oriented leadership style, is known to have a great impact on employees’ adoption of OCB. From this point of view, the aim of this research is to examine the effect of managers’ adoption of leadership styles on employees adoption of OCB, in X supermarket’s 5 branches in the city of Bursa, Nilüfer district. Design/methodology/purpose – The employees are applied a survey, which consists 3 scales. The first scale is of demographical questions. The second scale is “Leadership Style Scale” that is developed by Northouse (2004). The third and the last scale is “Organizational Citizenship Behaviour Scale”, that is developed by Şeşen and Basım (2006) by referring to the studies of Vey and Campbell (2004) and Williams and Shaw (1999). A total of 85 participants have responded to the surveys and the data gathered, is analysed via SPSS 20.0 package programme. Findings – According to the findings task-oriented and relationship oriented leadership styles have statistically significant effects on employees’ sportmanship, courtesy and conscientiousness behaviours. Discussion – When the findings are evaluated in this context of the research purpose, the fact that relationship oriented style strengthens the bound among the employees and task oriented style makes the employees focus on their main duties in order to complete the task, leaders adoption of both relationship oriented and task oriented leadership styles, is thought to be effective on employees displaying organizational citizenship behaviour. Therefore, it can be suggested that there is a statistically significant relationship between leadership styles and organizational citizenship behaviour. The relevant studies in the literature prove that in general terms leadership has impact on organizational citizenship behaviour. In addition, in some cases trust factor acts as moderator. Although the studies that are done in this context focus on transformational and charismatic leadership styles, it has been proved that there is a statistically significant relationship between leadership styles and organizational citizenship behaviour, as it is proved in this current study.

___

  • Alkın, C. (2006). Liderlik özellik ve davranışlarının belirlenmesi ve konuyla ilgili olarak yapılan bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Anzalone, C. (2012). Differences between task-oriented leaders and relational-oriented leaders. Demand Media
  • Basım, H. N. ve Şeşen, H. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği uyarlama ve karşılaştırma çalışması. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61(4), 83-101.
  • Bass, B.M. (1990). Bass & Stogdill’s handbook of leadership: Theory, research, and managerial applications (3rd ed.). New York, NY: Free Press.
  • Bergeron, D. M., Shipp, A. J., Rosen, B. ve Furst, S. A. (2013). Organizational citizenship behavior and career outcomes: The cost of being a good citizen. Journal of Management. 39. pp. 958-984.
  • Borman, W. C. ve Motowidlo, S. J. (1993). Expanding the criterion domain to include elements of contextual performance. In N. Schmitt ve W. C. Borman (Eds.). Personnel selection in organizations: 7198. San Francisco: Jossey-Bass.
  • Bitmiş, G., Sökmen, A. ve Turgut, H. (2014). Örgütsel vatandaşlık ölçeği: Geçerlilik ve güvenilirliğinin yeniden değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 16(2). 1-14
  • Brief, A. P. ve Motowidlo, S. J. (1986). Prosocial organizational behaviors. Academy of Management Review. 11. pp. 710-725.
  • Eren, E., (2001), Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. 7. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım.
  • Fiedler, F. E. (1964). A contingency model of leadership effectiveness. Advances in Experimental Social Psychology. 1(1), 149–190
  • Forsyth, D. R. (2010). Group dynamics. (5th ed.). Belmont, CA: Wadsworth Cengage Learning. Graen, G. B. ve Uhl-Bien, M. (1995). Relationship-based approach to leadership: Development of leader-member exchange (LMX) theory of leadership over 25 years: Applying a multi-level multi-domain perspective. Management Department Faculty Publications. Paper 57
  • Katz, D. ve Kahn, R. L. (1966). The social psychology of organizations. New York: Wiley.
  • Kılıç, G. (2006). Eğitim kurumlarında liderlik tarzları ve örgüt kültürünün performans üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington, MA: Lexington Books
  • Organ, D. W. ve Konowsky, M. A. (1989). Cognitive versus affective determinants of organizational citizenship behavior. Journal of Applied Psychology. Vol.74, pp.157-164.
  • Podsakoff, P.M. ve MacKenzie, S.B. (1997). Impact of Organizational citizenship behavior on organizational performance: A review and suggestions for future research. Human Performance. Vol.10, pp.133-151.
  • Podsakoff, P.M., MacKenzie, S.B., Paine, J.B. ve Bachrach D.G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, Vol.26, pp.513-563.
  • Podsakoff, N.P., Podsakoff, P.M., MacKenzie, S. B., Maynes, T. D. ve Spoelma, T. M. (2014). Consequences of unit-level organizational citizenship behaviors: A review and recommendations for future research. Journal of Organizational Behavior, Vol.35, pp.87-119.
  • Podsakoff, P.M., MacKenzie, S.B., Moorman, R.H. ve Fetter, R. (1990). Transformational leader behaviors and their effects on followers trust in leader, satisfaction and organizational citizenship behaviors. Leadership
  • Reilly, A. J. (1968). The effects of different leadership styles on group performance: A field experiment. Retrospective Theses and Dissertations. Paper 3510.
  • Robbins, S. P. (1976), The administrative process Integrating theory and practice. Prentice Hall International, New Jersey
  • Smith, C. A., Organ, D. W. ve Near, J. P. (1983). Organizational citizenship behavior: Its nature and antecedents. Journal of Applied Psychology. Vol.68. pp. 653-663.
  • Şeşen, H. ve Basım, N. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği uyarlama ve karşılaştırma çalışması. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 61(4). 83-101.
  • Tabernero, C., Chambel, M. J., Curral, L. ve Arana, J. M. (2009). The role of task-oriented versus relationship-oriented leadership on normative contract and group performance. Social Behavior and Personality: An International Journal. 37(10). 1391-1404(14).
  • Tuna, M. (2007). Personel devir oranı analizi: Ankara’da yer alan yıldızlı otel işletmelerinde bir uygulama. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 18(1). 45-52.
  • Van Dyne, L., Cummings, L. L. ve Parks, J. M. (1995). Extra-role behaviors: In pursuit of construct and definitional clarity (a bridge over muddied waters). Research in Organizational Behavior, Vol.17, pp. 215-285.
  • Vey, M. A. ve Campbell, J. P. (2004). In role or extra-role organizational citizenship behavior: Which are we measuring? Human Performance, 17(1): 119-135
  • Williams, S. ve Shiaw, W. T. (1999). Mood and organizational citizenship behavior: The effects of positive affect on employee OCB intentions. The Journal of Psychology, 133(6): 656- 668
  • Yukl, G. A., (1989). Leadership in organizations. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall
  • Zhang, D. (2011). Organisational citizenship behaviour. PSYCH761 White Paper, 1-14. http://www.mindtools.com/pages/article/leader-member-exchange.htm
İşletme Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 1309-0712
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2009
  • Yayıncı: Melih Topaloğlu