GONCA KILIÇ, NECİP ÖZDEMİR, Merve AKERİK

Psikolojik Sözleşmenin Örgütsel Yaratıcılığa Etkisi: Afyonkarahisar’daki Beş Yıldızlı Otel İşletmeleri Örneği

Amaç – Psikolojik sözleşme, işgören ve örgüt arasında karşılıklılık temeline dayanan, yazılı olmayan bir dizi beklentiler olarak tanımlanabilir. İlişkisel ve işlemsel sözleşme olmak üzere iki temel psikolojik sözleşme türü bulunmaktadır. Örgütsel yaratıcılık ise, örgüt içindeki çalışanların yeni, farklı bir fikir, ürün veya hizmet üretmesi ile gerçekleşmektedir. Bu araştırmanın amacı Afyonkarahisar’da faaliyet gösteren beş yıldızlı otel işletmesi çalışanlarının psikolojik sözleşme algılarının örgütsel yaratıcılık düzeyleri üzerindeki etkisini belirlemektir. Yöntem – Alan araştırması şeklinde yürütülen bu çalışmada veriler anket tekniği ile toplanmıştır. Afyonkarahisar ilinde faaliyet gösteren beş yıldızlı otel işletmelerini kapsayan çalışmanın örneklem grubu 326 çalışandan oluşmaktadır. Verilerin analizinde, betimsel istatistikler, korelasyon, basit ve çoklu doğrusal regresyon analizleri yapılmıştır. Bulgular – Araştırmada elde edilen bulgular neticesinde, çalışanların psikolojik sözleşme algılarının orta düzeye yakın ve örgütsel yaratıcılık düzeylerinin ise orta düzeyin üzerinde olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte, çalışanların psikolojik sözleşmeye yönelik algılarının örgütsel yaratıcılık düzeyleri üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi olduğu tespit edilmiştir. Tartışma – Psikolojik sözleşme ile örgütsel yaratıcılık arasındaki ilişkinin belirlenmesine ilişkin korelasyon analizi sonuçlarına göre psikolojik sözleşme ile örgütsel yaratıcılık arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir.. Konu ile ilgili yapılmış bir çalışmaya rastlanmaması nedeniyle psikolojik sözleşme ve örgütsel yaratıcılık ile ilişkilendirilen diğer kavramlar incelendiğinde, örgütsel yaratıcılık ile örgütsel bağlılık ve iş tatmini arasında anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Psikolojik sözleşmenin örgütsel yaratıcılık üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Psikolojik sözleşmenin, örgütsel güven üzerinde olumlu etkisinin olduğu tespit edilmiştir.

The Effect of Psychological Agreement on Organizational Creativity: The Example of Five Star Hotel Enterprises in Afyonkarahisar

Purpose – It is possible to express the psychological agreement as a dynamic, non-written set of expectations based on mutuality between the employee and the organization. There are two (relational and operational contracts) main types of psychological contract. Organizational creativity is that, employees within the organization produce a new, different idea, product or service. The aim of this study is to determine the effects of the psychological contract perceptions of the employees of the five-star hotels operating in Afyonkarahisar on their organizational creativity levels. Design/methodology/approach – In this study carried out in the format of field research, the data were collected by survey technique. The sample group of the study, which covers five-star hotels operating in Afyonkarahisar, consists of 326 employees. In the analysis of the data, descriptive statistics, correlation, simple and multiple linear regression analyzes were conducted. Findings – As a result of the findings of the research, it was identified that psychological contract perceptions of employees were close to the mid-level and the organizational creativity levels of the employees were above the medium level. In addition to that, it was found out that the perceptions of employees regarding the psychological contract have a positive and significant effect on their level of organizational creativity. Discussion – According to the results of the correlation analysis of the relationship between psychological contract and organizational creativity, a positive relationship was found between psychological contract and organizational creativity. There were no studies about this subject encountered, when other concepts correlated with psychological contract and organizational creativity were examined; . there is a significant relationship was found between organizational creativity and organizational commitment and job satisfaction. It was found that the psychological contract had a significant effect on organizational creativity. When other concepts were examined; as a result of the research the psychological contract has a positive effect on organizational trust.

PDF

___

Afacan Fındıklı, M. ve Erkuş, A. (2015). Psikolojik sözleşme ve önemi (psikolojik sözleşme değeri), duygusal emek, psikolojik sözleşme ihlali ve iş performansı arasındaki ilişkilerin incelenmesi, 6-7 Kasım 2015, Tokat, 3.Örgütsel Davranış Kongresi, 124-128.
Afyonkarahisar İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, (2019), Kültür-Turizm İstatistikleri, https://www.afyonkultur.gov.tr/TR-158749/kultur-turizm-istatistikleri.html (Erişim tarihi: 05.01.2019).
Agarwal, P. (2011). Relationship between psychological contract and organizational commitment in Indian it industry, Indian Journal of Industrial Relations, 47(2), 290-305.
Agarwal, U. A. and Bhargava, S. (2013). Effects of psychological contract breach on organizational outcomes: Moderating role of tenure and educational levels, Vıkalpa, 38(1), 13-25.
Argyris, C. (1960). Understanding Organizational Behavior, Homewood, IL: Dorsey Press.
Argyris, C. (1962). Understanding Organizational Behaviour, Homewood, IL: Dorsey Press.
Arslan, M. ve Karasoy, A. (2002). Yaratıcılık eğiliminde cinsiyet ve eğitimin rolü, 10. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 23-25 Mayıs, Antalya, Akdeniz Üniversitesi, 477-485.
Aydın Tükeltürk, Ş., Şahin Perçin, N. ve Güzel, B. (2009). Örgütlerde psikolojik kontrat ihlalleri ve sinizm ilişkisi: 4-5 yıldızlı otel işletmeleri üzerine bir araştırma, 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 21-23 Mayıs, İstanbul, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 688-692.
Balay, R. (2010). Örgüt elemanlarının örgütsel yaratıcılık algıları, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 43(1), 41-78.
Blancero, D. M. and Johnson, S. A. (2001). A process model of discretionary service behavior integrating psychological contracts, organizational justice and customer feedback to manage service agents, Journal of Quality Management, 6(2), 307- 329.
Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı (22. Baskı), Ankara, Pegem Akademi Yayıncılık.
Cengiz, E., Acuner, T. ve Baki, B. (2006). Liderlerin sahip oldukları duygusal zekanın üzerine etkileri: Bir model önerisi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 421- 433.
Cengiz, E., Acuner, T. ve Baki, B. (2007). Örgütsel yaratıcılığı belirleyen faktörler arası yapısal ilişkiler, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 98-121.
Çakmak, A. F., Ofluoğlu, G. ve Büyükyılmaz, O. (2012). İnsan kaynakları yöneticisinin karşı karşıya olduğu yeni psikososyal riskler: psikolojik sözleşmenin ihlâli, yaşlanan işgücü, iş-özel yaşam dengesizliği ve mobbing (psikolojik taciz), Kamu-İş, 12(3), 53-78.
Çavuş, F. M. ve Akgemci, T. (2008). İşletmelerde personel güçlendirmenin örgütsel yaratıcılık ve yenilikçiliğe etkisi: imalat sanayinde bir araştırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 229-244.
Derin, N. ve Demirel, E. T. (2011). Örgütsel yaratıcılığın self organizasyon oluşumuna etkisi, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 255-264.
Dikili, A. ve Bayraktaroğlu, S. (2013). Psikolojik sözleşme ile iş tatmini ilişkisine yönelik bir araştırma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(2), 205-227.
Elbek, A. G. (1997). Su Ürünleri: İşletme Ekonomisi Yönetim ve Organizasyon, İzmir, Ege Üniversitesi Basımevi.
Eren, E. ve Çekmecelioğlu, H. G. (2002). Örgüt yaratıcılığı ve verimliliğinin sağlanmasında örgüt ikliminin rolü, 10. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 23-25 Mayıs, Antalya, Akdeniz Üniversitesi, 885-901.
Genç, N. (2007). Yönetim ve Organizasyon: Çağdaş Sistemler ve Yaklaşımlar, (3. Baskı), Ankara, Seçkin Yayınları.
Gümüşoğlu, L. and İlsev, A. (2009). Transformational leadership, creativity and organizational innovation, Journal of Business Research, 62(4), 461-473.
İmamoğlu, S. Z., Keskin, H. ve Erat, S. (2004). Ücret, kariyer ve yaratıcılık ile iş tatmini arasındaki ilişkiler: tekstil sektöründe bir uygulama, Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi, 11(1), 167-176.
İyigün, N. Ö. ve Çetin, C. (2012). Psikolojik kontratın örgütsel sapma üzerindeki etkisi ve ilaç sektöründe bir araştırma, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Öneri Dergisi), 10(37), 15-29.
Karcıoğlu, F. ve Türker, E. (2010). Psikolojik sözleşme ile örgütsel bağlılık ilişkisi: sağlık çalışanları üzerine bir uygulama, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(2), 121-140.
Kayış, A. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Güvenilirlik Analizi (Reliability Analysis), Kalaycı, Ş. (Ed.), Ankara, Asil Yayın Dağıtım, 403-419.
Kingshott, R. P. J. (2006). The impact of psychological contracts upon trust and commitment within supplierbuyer relationships: A social exchange view, Industrial Marketing Management, 35(6), 724-739.
Koyuncu, M. ve Katlav Özgül, E. (2014). Otel işletmelerinde psikolojik sözleşme ihlalinin iş tatmini ve işten ayrılma niyetine etkisi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi/Journal of Travel and Hospitality Management, 11(2), 6-27.
Kwasniewska, J. and Necka, E. (2004). Perception of the climate for creativity in the workplace: the role of the level in the organization and gender, Creativity and Innovation Management, 13(3), 187-196.
Levinson, H., Price, C. R., Munden, K. J., Mandl, H. J. and Solley, C. M. (1962). Men, Management, and Mental Health, Cambridge, MA: US, Harvard University Press.
Mao, H., Liu, X. and Ge, H. (2008). Evading tactics of psychological contract violations, Asian Social Science, 4(11), 26-29.
Mc Donald, D. J. and Makin, P. J. (2000). The psychological contract, organisational commitment and job satisfaction of temporary staff, Leadership&Organization Development Journal, 21(2), 84-91.
Memiş, H. ve Dikici, M. S. (2017). Gaziantep'te faaliyette bulunan halı imalatı işletmelerinin psikolojik sözleşme ve iş tatmini açısından değerlendirilmesi, ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi (ASSAM - UHAD)ASSAM International Refereed Journal, 4(9), 1-13.
Millward, L. J. and Hopkins, L. J. (1998). Psychological contracts, organizational and job commitment, Journal of Applied Psychology, 28(16), 1530-1556.
Mimaroğlu, H. (2008). Psikolojik Sözleşmenin Personelin Tutum ve Davranışlarına Etkileri: Tıbbi Satış Temsilcileri Üzerinde Bir Araştırma. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
Özdaşlı, K. ve Çelikkol, Ö. (2012). Psikolojik sözleşme: Kavramsal çerçeve ve bir içerik analizi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(7), 141-154.
Özgen Mimaroğlu, H. ve Özgen, H. (2010). Psikolojik sözleşme ve boyutlarının iş tatmini, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkileri: Tıbbi satış temsilcileri üzerinde bir araştırma, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 1-19.
Özgül, E. (2013). Otel İşletmelerinde Algılanan Psikolojik Sözleşme İhlalinin İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisi: Nevşehir Örneği. Nevşehir: Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Özler Ergun, D. ve Ünver, E. (2012). Psikolojik sözleşmenin iş tatmini üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 325- 351.
Öztürk, M., Eryeşil, K. ve Damar, A. (2018). Psikolojik sözleşme algısının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinde örgütsel güvenin aracılık rolü, Turkish Studies Social Sciences, 13(26), 985- 1000.
Persson, S. and Wasieleski, D. (2015). The seasons of the psychological contract: overcoming the silent transformations of the employer–employee relationship, Human Resource Management Review, 25(4), 368-383.
Raja, U., Johns, G. and Ntalianis, F. (2004). The impact of personality on psychological contracts, Academy of Management Journal, 47(3), 350-367.
Rousseau, D. M. (1989). Psychological and implied contracts in organizations, Employee Responsibilities and Rights Journal, 2(2), 121- 139.
Rousseau, D. M. (1990). New hire perceptions of their own and their employer's obligations: A study of psychological contracts, Journal of Organizational Behaviour, 11, 389-400.
Rousseau, D. M. and Wade‐Benzoni, K. A. (1994). Linking strategy and human resource practices: How employee and customer contracts are created?, Human Research Management, 33(3), 463-489.
Rousseau, D.M. (1995). Psychological Contracts In Organizations Understanding, Written And Unwritten Agreements, California, Sage Publications.
Rousseau, D. M. (2004). Psychological contracts in the workplace: Understanding the ties that motivate, The Academy of Management Executive, 18(1), 120-127.
Salha, H., Cinnioğlu, H. ve Yazıt, H. (2017). Yiyecek içecek işletmelerinde çalışan işgörenlerin psikolojik sözleşme ihlal algılarının tükenmişlik düzeyleri üzerine etkisi: Tekirdağ örneği, Social Sciences Research Journal, 6(4), 45-58.
Samen, S. (2008). İşletmelerde yaratıcılığın önemi, Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 363-378.
Schein, E. H. (1980). Organizational Psychology. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Seçilmiş, C., Kodaş, B. ve Kodaş, D. (2017). Örgütsel öğrenme yeteneği ve yaratıcılık süreci ilişkisi: Eskişehir'deki mutfak çalışanları üzerine bir araştırma, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(3), 150-167.
Seçkin, Z. (2014). Psikolojik Sözleşme, Bedük, A. (Ed.), Örgüt Psikolojisi: Yeni Yaklaşımlar, Günler Konular, Konya,Atlas Akademi, 1-30.
Sözbilir, F. ve Yeşil, S. (2015). Kurumsal yaratıcılık: Yaratıcılığı etkileyen faktörler açısından Türkiye’de bir kamu kurumunda alan araştırması, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(4), 87-111.
Sungur, N. (1997). Yaratıcı Düşünce, İstanbul: Evrim Yayınevi.
Topçu, M. K. ve Basım, H. N. (2013). Örgütsel özdeşleşmenin bir öncülü olarak psikolojik sözleşme algısı: Kobi’lerde bir araştırma, 21. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi , Ankara, 30 Mayıs-1 Haziran 2013., Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti., 171- 175.
Wang, P. and Rode C. J. (2010). Transformational leadership and follower creativity: The moderating effects of identification with leader and organizational climate, Human Relations, 63(8), 1105-1128.
Yahyagil, M. Y. (2001). Örgütsel yaratıcılık ve yenilikçilik, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadi Enstitüsü Yönetim Dergisi, 38(12), 7-16.
Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2007). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri (2. Baskı), Ankara, Detay Yayıncılık.
Yeloğlu, H. O. (2007). Örgüt, birey, grup bağlamında yenilik ve yaratıcılık tartışmaları, Ege Akademik Bakış, 7(1), 133-152.
Yıldırım, E. (2007). Bilgi çağında yaratıcılığın ve yaratıcılığı yönetmenin önemi, Selçuk Üniversitesi Karaman İİBF Dergisi, 12, 109-120.
Yılmaz, E. (2009). İlköğretimde çalışan öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarının, iş doyumları ve okullardaki örgütsel yaratıcılık açısından incelenmesi, İlköğretim Online, 8(2), 476-484. http://ilkogretimonline. org.tr
Yılmaz, H. ve Karahan, A. (2010). Liderlik davranışı, örgütsel yaratıcılık ve işgören performansı arasındaki ilişkilerin incelenmesi: Uşak’ta bir araştırma, Yönetim ve Ekonomi, Celal Bayar Üniversitesi İİBF, 17(2), 145-158.