Xv. Asır Şâiri Uşşâkî’ye Â it Yenbû-ı Hikmet Adlı Mesnevinin Necmeddîn-i Dâye’nin Mirsâdu’l-İbâd’ı ile Münâsebeti

Bu çalışma, XV. asrın en hacimli manzum eserlerinden kabul edilebile-cek olan Yenbû-ı Hikmet ve Yenbû-ı Hikmet’in temel kaynaklarından biri olan Mirsâdu’l-İbâd’ın karşılaştırması üzerinedir. Yenbû-ı Hikmet her ne kadar katalog kaydında ve eser zahriyesinde Pîr Hüsâmeddîn Uşşâkî’ye atfedilmiş olsa da araştırmamız neticesinde eserin Uşşâkî mahlaslı bir XV. asır şâiri tarafından kaleme alındığı anlaşılmıştır. Eser, 855 (1451-1452) yılında Türkçe kaleme alınmış dinî-tasavvufî bir mesnevi olupCandaroğlu İsmâil Şah’a ithaf edilmiş önemli mesneviler arasındadır. Mirsâdu’l-İbâd ise Necmeddîn-i Dâye er-Râzî (v. 654/1256) tarafından sûfînin seyr ve sülûkunu anlatmak üzere yazılmış önemli bir eserdir. Hem Türk dil tarihi ve mesnevî edebiyatı açısından hem deMirsâdu’l-İbâd adlı tasavvuf klasiğinden yapılmış telif-tercüme olması yö-nüyle önemli bir mesnevi olan Yenbû-ı Hikmet üzerine hazırlanan bu çalışmada Yenbû-ı Hikmet’in temel kaynağı olduğunu düşündüğümüz Mirsâdu’l-İbâd ile karşılaştırılması yapılarak iki eserin benzer ve farklı yönleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca Uşşâkî’nin,Yenbû-ı Hikmet’i kaleme alırken Mirsâdu’l-İbâd’tan ne derecede yararlandığı ve ne gibigenişletmeler-daraltmalar yaptığı da incelenmiştir. Böylece Türk ede-biyatı tercüme geleneği çerçevesinde Yenbû-ı Hikmet’in telif mi yoksa tercüme özelliğinde mi olduğu da irdelenmek istenmiştir.

THE RELATION BETWEEN THE 15TH CENTURY POET UŞŞÂKÎ’S MATHNAWİ YENBÛ-I HİKMET AND NECMEDDÎN-İ DAYE’S MİRSÂDU’L-İBÂD

This study aims to compare Yenbû-ı Hikmet, which is registered in the Süleymaniye Library, in the Catalog of Uşşâkî’s Tekke, No. 358, and which can be accepted as one of the most voluminous works of the 15th century, and Mirsâdu’l-Ibâd, one of its main sources. As a result of our research it is understood that Yenbû-ı Hikmet has been written by Uşşâkî who is a 15th-century poet, even though it has been attributed to Pîr Hüsâmeddîn Uşşâkî in the catalog record and in the half-title of the work. The work is a religious-mystical mathnavi which was written up in Turkish in the 15th century by Uşşâkî in 855 (1451-1452) and is among the important mathnavis dedicated to Candaroglu Ismâil Shah. Mirsâdu’l-Ibâd is an important work written by Necmeddîn-i Dâye er-Râzî (v. 654/1256) to narrate the sûfî’s sayr and suluk (his spiritual journey in sufism). This work, which is on Yenbû-ı Hikmet, that is an important mathnawi in terms of both Turkish language history and mesnevî literature as well as Ottoman mystic translation, focuses on the similar and different aspects of the two works in comparison with Mirsâdu’l-İbâd, which we consider to be the main source of Yenbû-ı Hikmet. It is also examined how Uşşâkî used fromMirsâdu’l-Ibâd when he was writing up Yenbû-ı Hikmet and what he added and restricted. Thus, it is also intended to examine whether Yenbû-ı Hikmet is a translation or copyright within the scope of the translation tradition of Turkish literature.

PDF

___

BALTACI, Halil. Necmeddin Dâye Râzî-Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
EBÜ ’T-TAYYİB EL-MÜTENEBBÎ.Dîvânu Mütenebbî. Beyrut: Dâru Beyrut li’t-tıbaa ve’n-neşri, 1983.
GÖ KYAY, Orhan Şâik. “Kenzü’l-Küberâ ve Mahekkü’l-ulemâ”Çevren,. IX, X ve XI, (Priştine, 1976).
HÜ ÂS MEDDÎN UŞŞÂ KÎ.Dîvân-ı Dâsitân. Uşşâkî Tekkesi Kataloğu: 358. Süleymaniye Kütüphanesi.
LEVEND, Agâh Sırrı. Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1984.
OKUYAN, Mehmet. Necmüddin Dâye ve Tasavvufî Tesiri. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2001.
OKUYAN, Mehmet. “Necmeddîn-i Dâye”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA). 32: 496-497. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
ÖRS, Derya. “Necmuddîn-i Râzî:Hayatı ve Eserleri”. Nüsha II/6 (2002): 19-34.
PAKER, Saliha. “Terceme, Telîf veÖ zgünlük Meselesi”Eski. Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin Hâlleri: Osmanlı’da Te’lif, Tercüme ve Şerh. haz. Hatice Aynur v.dğr. 36-71. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
RİÂY HÎ, Muhammed Emin.Necmeddîn-i Dâye Mirsâdu’l-İbâd. Tahran: Şirket-i in-tişârât-ı ilmî ve ferhengî, 1973.
TOSKA, Zehra. “İleriye Yönelik Araştırmalarla İlgili Olarak Eski Türk Edebiyatı Sahasında Yazılmış Olan Tercüme Metinleri Değerlendirmelerde İzlenecek Yön-tem/ler Ne Olmalıdır?”. Journal of Turkish Studies- Türklük Bilgisi Araştırmala-rı [Agâh Sırrı Levend Hâtıra Sayısı I]. 24: 291-305. Cambridge: Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University, 2000.
UZUNÇARŞILI, İsmail HakkıOsmanlı. Tarihi. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1972.
YAVUZ, Kemal. Mustafa Şeyhoğlu, Kenzü’l-küberâ ve mehekkü’l-ulemâ (İnceleme, Me-tin, İndeks). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1991.
YAZAR, Sadık. Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, 2011.
YÜCEL, Yaşar.Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar, XIII-XV. Yüzyıllarda Ku-zey-Batı Anadolu Tarihi, Çobanoğulları Beyliği-Candaroğulları Beyliği. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988