İslâmîTürk Edebiyatında Esmâ-i Hüsnâ

İslâmi Türk edebiyatının en başta gelen türleri konusu Allah (cc) ile ilgili olanlarıdır. Cenab-ı Hakk’a dair bir eser kaleme almak şairler için şeref vesilesi kabul edilmiştir. Bu yüzden klasik edebiyatımızda, hemen hemen bütün şairler Allah (cc) ile ilgili tevhid münâcât ve esmâ-i hüs-nâyı konu alan çok sayda eser meydana getirmişlerdir. Esma-i hüsnayı konu edinen şiirler, bazen Tevhidler, bazen de münâcâtlar içinde ait oldukları türün bir bölümü olarak yazılmakla birlikte müstakil olarak esmâ-i hüsnâ başlıklı şiirler hatta manzum/mensur müstakil eserler de kaleme alınmıştır. Bu yüzden esmâ-i hüsnâ konulu eserleri dinî ede-biyatımız içerisinde ayrı bir tür olarak ele alınması kabul görmüştür. Manzum ya da mensur esmâ-i hüsnâ konulu eserleri: Esmâ-i hüsnâyı tâdât eden (sayan) eserler, esmâ-i hüsnâ şerhleri, esmâ-i hüsnâ mu-ammâları, esmâ-i hüsnânın havassı ile ilgili eserler olarak tasnif et-mek mümkündür. Gerek manzum gerekse mensur olarak günümüzde de esmâ-i hüsna ile ilgili eserler yazılmaya devam etmektedir.

THE BEAUTİFUL NAMES OF ALLAH (Al-Asma’ Al-Husna) IN TURKISH ISLAMIC LITERATURE

The main topic of Islamic Turkish literature is certainly related to Allah (cc). It is considered to be an honor of the poets to write about Allah. Consequently, almost all poets in our classical literature have created various works about Allah (cc) and tevhid münâcât and esmâ-i hüsnâ (one of the Beautiful Names of Allah). While some poems about Esma-i hüsna are included in Tevhids and sometimes in Münacaat, there are some independent poetical/prosaic works about Esma-i hüsna. Hence, it is accepted that the works about esmâ-i hüsnâ should be considered as a distinctive genre in our religious literature. It is possible to classify the poetical or prosaic works about esmâ-i hüsna as follows; counting the works about esmâ-i hüsnâ, comments about esmâ-i hüsnâ, enigmas about esmâ-i hüsnâ, emotions about esmâ-i hüsnâ. Whether poetical or prosaic, certainly new works about esmâ-i hüsna are written today as well.

PDF

___

AKSOY, Hasan. Türk İslam Edebiyatı. Eskişehir: Anadolu Ü niversitesi Yayınları, 2010.
ALTINTAŞ, Ramazan. Allah’ın Güzel İsimleri Esmâü’l-Hüsnâ. Malatya: Nasihat Yayın-ları, 2016.
AYDEMİR, Semra.Dede Ömer Rûşenî, Hayatı, Eserleri ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Ü niversitesi, 1990.
BAŞ, Münire Kevser. Lamiî Çelebi’nin Şerh-i Muammeyât Alâ Esmâ-i Hüsnâ’sı. Ankara Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1999.
BAŞ, Nuri. Mânâ ve Mefûmlarıyla Esmâ-i Hüsnâ. Konya: Damla Ofset, 2007.
BİLKAN, Ali Fuat. Türk Edebiyatında Mu‘ammâ. Ankara: Akçağ Yayınları, 2000.
Buhârî.“Da‘avât”. 69.
ÇELEBİOĞLU, Amil. “Türk Edebiyatında Manzûm Dinî Eserler”Hacettepe. Üniversite-si Edebiyat Fakültesi Dergisi, Şükrü Elçin Armağanı (1983): 153-166.
DURMAN, Nurettin. Esmaül hüsna. İstanbul: Çıra Yayınları, 2018.
Cemâl Halvetî. Cevâhirü’l-Kulûb. 06 Mil Yz A 3264. Milli Kütüphane.
CEYHAN, Adem. “Şirvanlı Habîbullâh’ın Esmâ-i Hüsnâ Şerhi”. Divan Edebiyatı Araş- tırmaları Dergisi 17 (2016): 13-54.
GÖ KALP, HalukTürk. Edebiyatında Manzum Tevhidler. İstanbul: Kesit Yayınları, 2016.
HAŞMET. Dîvân. (Haz. Mehmet Arslan-İ. Hakkı Aksoyak) Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı (e-kitap), 2018.
HÜ SEYİN B. AHMED. Câmi‘u’l-Envâr, Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi. 66. İbn Mâce. “Du‘â”. 10.
KAPLAN, Saadettin. 99 Esmâ-i Hüsnâ’dan Esintiler. İstanbul: Marifet Yayınları, 1998.
KARAGÖ Z, İsmailÂyet. ve Hadisler Işığında Allah’ın İsim ve Sıfatları Esma-i Hüsna. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
KARATAY, Fehmi Ethem. Topkapı Müzesi Türkçe Yazmalar Kataloğu. 2/342.
KÜLEKÇİ, NumanEsmâ.-i Hüsnâ Şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1999.
LEVEND, Agâh Sırrı. “Dini Edebiyatımızın Başlıca Ü rünleri”.Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten (1972) 2. Baskı. Ankara: TTK Basımevi, 1989.
Ö ZTÜRK, Erdem Can. “Şeyhoğlu’nun Havâss-ı Esmâ-i Hüsnâ’sı”.Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/36 (Şubat 2015): 188-208.
ŞÂ KİR AHMED PAŞAEsmâ.-i Hüsnâ-i İlâhînin Nazmen Şerhi ve Havassı ve Esâmî-i Âliye-i Ehl-i Bedr ile Müteberrikât-ı Sâire-i Nâfia. İstanbul: 1328 (1911).
SEYFULLAH, Seyyid. Câmiu’l-meârîf. İstanbul: 1288.
SEYFULLAH, Seyyid. Divan, İstanbul: 1288.
ŞEMSEDDİN SAMİ. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2006.
ŞEMSEDDİN SİÂVSİ. Menâkıb-ı İmâm-ı Azam. İstanbul: 1291.
ŞENER, Halil İbrahim.Â“ sâr-ı Kemâl’de Yer Alan Manzûm Esmâü’l-hüsnâ”Dokuz. Ey-lül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi IV (Prof. Dr. Ö mer Yiğitbaşı’na Armağan) 227-240.
ŞENER, Halil İbrahim.Türk Edebiyatında Manzûm Esmâü’l-Hüsnâlar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Ü niversitesi, 1985.
TATLISU, Ali Osman. Esmâü’l-hüsnâ. İstanbul: Harf Yayın İletişim, ty.
TOPALOĞ LU, Bekir. “Esmâ-i Hüsnâ”Diyanet. İslâm Ansiklopedisi. 11: 404-418. İstan- bul: TDV yayınları, 1995.
TOPKAYA, Mehmet. “Esmâü’l-Hüsnâ” Diyanet Gazetesi. 76/3, 81/10, 83/2, 84/4, 86/9, 87/9 88/7, 89/5, 223/13, 224/13, 225/13, 226/5, 228/14 Ankara: 1973-1980.
TUNCALP, Enver. Allah’ın Güzel İsimleri. Ankara: İslami Neşriyat Evi, 1960.
VELİBEYOĞLU, Veli Recâi. Esmâü’l-Hüsnâ En Güzel İsimlerMucur:. Define Matbaası, 1962.
YILDIZ, Alim. Hû Manzum Esmâü’l-Hüsnâ. Sivas: Be Yayınları, 2012.
YILMAZ, Ali vd. Türk İslam Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
YILMAZ, Ali. “Türk Edebiyatında Esmâ-i Hüsnâ Şerhleri ve İbnÎsâ-yı Saruhânî’nin Şerh-i Esmâ-i Hüsnâ’sı”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (1998)
YILMAZ, Oğuz. Hamdî Efendi’nin “Manzûm Münâcât ve Arz-I Hâcât -Manzûm Esmâ-i Hüsnâ Şerhi” Adlı Eseri (İnceleme Metin). Süleyman Demirel Ü niversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2014.
YURDAGÜ R, Metin.Âyet Ve Hadislerde Esmâ-i Hüsnâ. İstanbul: Marifet Yayınları, 1996.
www.antoloji.com (erişim tarihi: 2018)