Hikâyenin İzini Sürmek: Nasreddin Hoca ve Mevlânâ’dan Hammurabi Yasalarına Metinlerarası Bir Yolculuk

Nasreddin Hoca fıkraları üzerinden yapılan bilimsel çalışmalara sade-ce edebiyat sahasında değil; başka disiplinlerde de rastlanabilmekte-dir. Ancak Nasreddin Hoca fıkrası olarak gösterilen bir anlatı, başka bir hikâyenin dönüşerek Nasreddin Hoca adına bağlanmasıyla oluşmuş olabilir. Nasreddin Hoca’ya atfedilen fıkraların ayıklanarak gerçekten ona ait olanların ortaya çıkarılması, edebiyat araştırmacıları tarafından üzerinde tartışılagelen bir konudur.Bu makale, Mevlânâ’nın Mesnevî’sinde anlatılan bir hikâyenin Nasred-din Hoca fıkrasına dönüşmüş olabileceğini iddia ederek konuya yaklaş-maktadır. Söz konusu incelemede yararlanılan yapısalcı analiz yöntemi ise Mesnevî’deki hikâyenin kökenine dair beklenmedik ufuklar açmak-ta, söz konusu hikâyenin aslında Bakara Suresi’nde anlatılan Hz. Musa zamanındaki inek kesme hadisesinin bir tefsiri olduğu düşüncesine bizi ulaştırmaktadır. Klasik şerh metodu dışında kalan yapısalcı yak-laşım, hikâyelerdeki ortak unsurların tespitinde ve dolayısıyla hikâye-lerin kökeninin araştırmasında kullanılabilecek bir analiz çeşididir ve Nasreddin Hoca fıkralarının kökenini tespite ya da Mesnevî’deki hikâ-yelerin mahiyetini anlamaya katkı sağlayabilir.

TRACE A STORY: INTERTEXTUAL VOYAGE FROM NASREDDIN HODJA AND MEVLANA TO CODE OF HAMMURABİ

Scientific studies on Nasreddin Hodja’s joke can be done not only in the literature but also in the other disciplines. However, a narrative which uses a Nasreddin Hodja’s joke as an example can be another different story which has been attributed to him. To make a selection from the jokes attributed to him and determine the ones belonging to him is a continuing way of research in the literature. This article approaches the subject by claiming that a story told in Mevlana’s Masnavi may have turned into the Nasreddin Hodja’s joke. The structuralist analysis method used in this study opens unexpected horizons about the origins of the story in Masnavi. The so-called story is a sort of commentary of the chapter called Baqara in the Qur’an. In this chapter, it has been told that the process of cutting the cows in the time

PDF

___

AKYURT, Ali. “Adaleti Kim Getirecek? Nasreddin Hoca mı, Şeyh Bedrettin mi?”. Fay-rap Popülist Edebiyat Dergisi. Sayı 53 (Temmuz 2012/07): s. 1-4.
BAYAT, Asef. Ortadoğu’da Maduniyet: Toplumsal Hareketler ve Siyaset. derleme-çevi- ri: Ö zgür Gökmen-Seçil Deren. İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.
COOGAN, Michael D. (edit.). The New Oxford Annotated Bible: New Revised Standard Version With The Apocrypha. Fourth Edition. Oxford Univertity Press, 2010.
DİLÇİN, Cem. Fuzulî’nin Şiiri Üzerine İncelemeler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2010.
Diyanet İşleri Başkanlığı / Kur’an-ı Kerim, “Bakara Suresi - 67-73 . Ayet Tefsiri”. erişim: 8 Kasım 2018. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Bakara-sure-si/74/67-73-ayet-tefsiri
FERİDÜDDİN ATTÂ RMantık. al-Tayr. çev. Abdülbâki Gölpınarlı. 11. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
FUAT, Memet (derleyen). Çocuklar için Nasreddin Hoca Fıkraları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
FUAT, Memet (derleyen). Nasreddin Hoca Fıkraları. İstanbul: Turkiye İs Bankası Kul- tur Yayınları, 2016.
GORDON, Cyrus H. “An Akkadian Parallel to Deuteronomy 21: 1FF”. Revue d’Assyrio- logie et d’archéologie orientale, 33/1 (1936): 1-6.
GÜLEÇ, İsmailNasreddin. Hoca’nın Biri Bir Gün... Nasreddin Hoca Fıkralarının Tasav-vufî Yorumu. 3. Baskı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2018.
GÜLLÜCE, Hüseyin.Kur’ân Tefsîri Açısından Mesnevî. İstanbul:Ö tüken Neşriyat, 1999.
GÜLLÜCE, Hüseyin. “Mevlânâ, Mesnevî ve Kur’an”.Diyanet İlmî Dergi 47/1, (Ocak-Şubat-Mart 2011): 75-88.
HALICI, Feyzi (haz.). Şair Burhaneddin’in Nasreddin Hoca Fıkralarını Şerh Eden Eseri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 2017.
KAYIŞ, Nuri. “Nasreddin Hoca’ya Hırsızlık Yaptırdılar” Sonsöz Gazetesi. erişim: 14 Ekim 2017. https://sonsoz.com.tr/nasrettin-hocaya-hirsizlik-yaptirdilar/
Kubbealtı Lugatı, “düve” maddesi. erişim: 8 Kasım 2018. http://lugatim.com/s/düve
KUT, Günay. “Nasreddin Hoca Hikâyeleri Yazmalarının Kolları Ü zerine Bir Deneme”. Acâibü’l-mahlûkât: Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları II, İstanbul: Simurg Kitap, 2010.
MACDONALD, Nathan. “The Hermeneutics and Genesis of the Red Cow Ritual”. The Harvard Theological Review. 105/3 (July 2012): 351-371.
MAGEE, Bryan. Karl Popper’in Bilim Felsefesi ve Siyaset Kuramı. çev. Mete Tunçay. İs-tanbul: Remzi Kitabevi, 1982.
MANAV, Faruk - Zabun, Beyhan. “Ortaöğretim Sosyoloji Ö ğretiminde Nasreddin Hoca Fıkralarından Yararlanma”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 12/28: 557-576.
MEVLÂ NÂ CELÂ LEDDÎN RÛ MÎ.Fîhi Mâ Fîh. terc. Ahmed Avni Konuk. haz. Selçuk Eraydın. 6. Baskı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
KONUK, Ahmed Avni (tercüme ve şerh). Mevlânâ Celâleddîn Rûmî, Mesnevî-i Şerîf Şerhi. Haz. Selçuk Eraydın, Mehmet Demirci, Mustafa Tahralı, Safi Arpaguş, Necdet Tosun, C. 5-6, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2009.
ÇELEBİOĞLU,Â mil (haz.).Mesnevî-i Şerîf, Aslı ve Sadeleştirilmişiyle Manzum Nahîfî Tercümesi. C. 3. İstanbul: Nurettin Uycan Matbaası, 1969.
MİEROOP, Marc Van DeBabil. Kralı Hammurabi. çev. Bülent O. Doğan. 2. Baskı. İstan- bul: Kabalcı Yayınevi, 2014.
MORAN, Berna. Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. 22. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
ROTH, Martha T. Law Collections From Mesopotamia and Asia Minor. Second Edition. Atlanta: Society of Biblical Literature, 1997.
SAKAOĞ LU, Saim. “Mesnevî’deki Hikâyelerin Kaynakları ve Tesirleri”.1. Mevlânâ Kongresi Tebliğler Kitabı. Konya: Selçuk Ü niversitesi Yayınları, 1986.
SAKAOĞ LU, Saim. “Nasreddin Hoca ve Adına Bağlanan Fıkraların Yanlış Yorumlan-ması”, 21. Yüzyılı Nasreddin Hoca ile Anlamak Sempozyumu-Bildiriler. 711-718. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 2009.
SAYERS, David S. “Nasrettin Hoca”. Türk Edebiyatı Tarihi 1. editörler: Talât S. Halman vd. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, 2007.
SEYYİD BURHANEDDİN ÇELEBİNasreddin, Hoca Lâtifeleri -Burhaniye Tercümesi. haz. Fikret Türkmen. 2. baskı. İstanbul: Büyüyenay Yay., 2013.
ŞEYHU’L EKBER MUHYİDDİN İBN ARABİTefsir.-i Kebir Te’vilât. terc. Vahdettin İnce. İstanbul: Kitsan Yayınları.
TROMBLEY, Frank R. Hellenic Religion and Christianization c. 370-529. Vol. 1. Leiden: Brill, 2014.
WELCH, Adam C. The Code of Deuteronomy A New Theory of Its Origin. London: James Clarke & Co., 1924.
WRİGHT, David P. “Deuteronomy 21:1-9 as a Rite of Elimination”The. Catholic Bibli-cal Quarterly. 49/3, (1987): 387-403.
YASA’NIN TEKRARI, Bölüm 21. erişim: 8 Kasım 2018. https://kutsal-kitap.net/bib-le/tr/index.php?id=182&mc=1&sc=161