Rûmîyâne Libâs-ile Pîrâste ve Türkî Etvâr-ile Ârâste: Siyaset Düşüncesi Eserlerinin Osmanlı Türkçesine Tercüme Sebepleri Üzerine Bazı Tespitler

Osmanlı Devleti’nde ağırlıklı olarak ulema ve bürokratlar tarafından siyaset düşüncesi alanında Arapça ve Farsçadan yapılan tercümeler Osmanlı siyaset düşüncesinin kurucu unsurlarını oluşturmaktadır. İslam siyaset düşüncesi eserlerinin Osmanlı döneminde Türkçeye tercüme edilme sebeplerine odaklanan bu makale, kendisini Osmanlı klasik dönemiyle (14-18. yy arası) sınırlamaktadır. Bu makale, anılan dönemde siyaset alanında yapıldığı tespit edilen 172 tercüme metnin, tercüme edilen eserlerin niçin seçildiği, aynı eserin varsa daha önceki tercümelerinin durumuna dair değerlendirme içerip içermediği, tercümelerde nasıl bir usulün niçin takip edildiği, tercümede yapılan eksiltme yahut ilave gibi tasarrufların gerekçelerinin neler olduğu gibi hususlara yer veren mukaddime kısımlarına odaklanacak ve daha ziyade mütercimlerin metinleri niçin tercüme ettiklerine dair verdikleri bilgiler incelenecektir. Böylece Osmanlı Devleti’nde siyaset düşüncesini üretme yollarından biri olan tercüme eserlerin ortaya çıkışında hangi saiklerin etkili olduğu belirlenmeye çalışılacaktır. Makalede kimi zaman birbiriyle iç içe geçen tercüme sebepleri olabildiğince ayrıştırılarak ve örneklendirilerek ele alınmış olup toplamda on dört farklı tercüme sebebi belirlenmiştir. Bu gerekçeler makalede şu başlıklar altında sıralanmıştır: Faydayı umuma teşmil etmek, devlet ricalinin talebi, önceki tercümelerin yetersiz, problemli yahut anlaşılması zor olması, alanının en iyi kitabı olduğu için tercüme, sevap elde etmek/hayır dua almak/âhireti kazanmak, emr bi’l-ma‘rûf kaygısı/şehzade eğitimi/irşad etme ve nasihat verme arzusu, şahsi tercihler/tercüme fikrinin mütercimin gönlüne doğması, metnin kolay ezberlenebilmesi, metnin kolay anlaşılıp yorumlanabilmesi, rızık endişesi/maişet kaygısı, metnin Türkçe ifade edilmesinin gerekli görülmesi, müellifin tercüme talebi, eser telif edilmesi durumunda kişiye yöneltilecek tenkitlerden kaçınmak, eser telif edecek birikimi olmamak.

Anahtar Kelimeler:

İslam Siyaset Düşüncesi, Osmanlı Siyaset Düşüncesi, Tercüme Hareketleri, Sebeb-i Tercüme, Siyaset

Adorned with Roman Dress, Embellished with Turkish Style: Reasons for Translating of Political Thought Works into Ottoman Turkish

Translations from Arabic and Persian in the field of political thought mainly by Ottoman scholars and bureaucrats constitute the founding elements of Ottoman political thought. This article attempts to shed light on the reasons works on Islamic political thought were translated into Turkish during the Ottoman period by limiting itself to the Ottoman classical period between the 14th-18th centuries. The article examines 172 translated texts that were found to have been made in the field of politics during this period, why these texts had been chosen, whether they contain an assessment of any previous translation of the same work, what procedures were followed when translating, and the reasons for making any omissions or additions to the translation. This study examines the information the translators provided as to why they had translated the texts in an attempt to determine which motives were effective in the emergence of translated works, which was one of the ways political thought had been produced in the Ottoman Empire. The article discusses the sometimes-overlapping reasons for translating by deconstructing and exemplifying as much as possible the 14 different reasons that were identified in total. The article lists these reasons under the following headings: extending benefits to the public; requested by politicians; the insufficiency, problems, or difficulties understanding previous translations; the work being the best in its field; hoping to obtain rewards, receive blessings, and earn paradise; wanting to commend what is right and forbid what is wrong, training princes, wanting to guide and advise; as a personal preference, the translator bears the idea of translating in their heart; the text having language that is easily memorized; the text being easily understandable and interpretable; for survival, to earn money; the need to express the text in Turkish; an author’s request for translation; avoiding criticisms directed at an author for original work; and lacking a sufficient intellectual capacity to create an independent work.

Keywords:

Islamic Political Thought, Ottoman Political Thought, Translation Movements, Reasons for Translation, Politics,

PDF

___

I. Birincil Kaynaklar google scholar
Abdullah b. eş-Şeyh Muhammed. [Terceme-i Risâle fî Hadîsi Tecdîdi’d-Dîn]. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 2149. google scholar
Abdullâh Mâhir. Enîsü’l-Mülûk. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, TY2714. google scholar
Abdülazîz b. Hoca Sa‘deddîn. Terceme-i Miftâhu’s-Sa‘âde fî Kavâidi’s-Siyâseti ve’s-Siyâde. İstanbul: Nurosmaniye, 2335. google scholar
Abdülazîz b. Hoca Sa’deddîn Muhammed b. Hasan Can. Ahlâk-ı Sultân Ahmedî. İstanbul: Nuruosmaniye, 2301. google scholar
Ahmed (?). Adlnâme. İstanbul: Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Roman, 186. google scholar
Ahmed b. Halîl. Tercüme-i Nasîhatu’l-Mülûk. Manisa: Manisa İl Halk Kütüphanesi, 5082. google scholar
Ahmed b. Mahmud. ‘Ikdü’l-Cedîd Tercüme-i ‘Ikdü’l-Ferîd. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Ktp. 4514. google scholar
Aişe Hubbî. ‘İmâdü’l-Cihâd (Fezâil-i Cihâd). Ankara: Milli Kütüphane, Yazma Eserler, A 3987. google scholar
Ali b. Bâlî. Tercüme-i Nisâbü’l-İhtisâb. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 722. google scholar
Ali Halîfe. Tercüme-i Sultâniyye. İstanbul: Nuruosmaniye, 2314. google scholar
Anonim. Terceme-i Ahidnâme-i İmâm ‘Ali li’l-Eşter en-Nehaî. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 3831. google scholar
Anonim. Tercüme-i Ehâdîs-i Erba’în fî Fezâ’il-i Selâtîn ve Hukûki’l-Ümerâ’i’l-‘Âdilîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Lala İsmail, 32. google scholar
Anonim. Tercüme-i Fevâyihü’l-Miskiyye. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Y.Yazma, 282. google scholar
Anonim. Tercüme-i Kıyâfetnâme. Ankara: Milli Kütüphanesi, 3074. google scholar
Anonim. Şerh-i Hadîs-i Erba‘în fi’l-Gazavât. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Nazif Paşa, 152. google scholar
Âşık Çelebi. Terceme-i Ravzatü’l-Ahyâr el-müntehab min Rebî‘i’l-Ebrâr. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu, 604. google scholar
Âşık Çelebi. Tercüme-i Tibrü’l-Mesbûk fî Nesâyihi’l-Mülûk. İstanbul: Nuruosmaniye, 3743. google scholar
Atâyî. Nev’îzâde. Hadâi’ku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik. haz. Suat Donuk. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017. google scholar
Azmî, Pîr Mehmed. Enîsü’l-‘Ârifîn, Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi. nşr. Fatih Koyuncu. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019. google scholar
Bâlî Zihnî Çelebi. Gencîne-i Sa‘âdet. İstanbul: Nuruosmaniye, 3890. google scholar
Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’l-Ârifin Esmâü’l-Müellifîn ve Âsârü’l-Musannifîn. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1951. google scholar
Bosnevî Ömer Efendi. Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinîn. Kütahya: Kütahya Vahidpaşa İl Halk Kütüphanesi, 43Va717. google scholar
Budinli. Risâle fî Nizâmi’d-Devle & Risâle-yi Nizâm-ı Devlet. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1865. google scholar
Bursalı Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matba‘a-i Âmire, 1333. google scholar
Cafer Çelebi. Tercüme-i Enîsü’l-Ârifîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1825. google scholar
Çelebizâde İsmail Âsım Efendi. Târîh-i Çelebizâde Efendi. İstanbul Matbaa-i Âmire, 1282. google scholar
Dukâkinzâde Osmân Bey. Tercüme-i Fâkihetü’l-Hulefâ. İstanbul: Nuruosmaniye, 3730. google scholar
Ebu’l-Fazl Mustafa. [Tercüme-i Hikâye-i Hazreti ‘Ömer/Risâle- Tuhfe-i Mebniyye ‘alâ Hikâye-i Hazreti ‘Ömer]. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine, 390. google scholar
Ebü’l-Fazl Mehmed Efendi. Ahlâk-ı Muhsinî. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 2828. google scholar
el-Amâsî, Abdüsselâm bin Şükrullah. Tuhfetü’l-Ümerâ ve Minhatü’l-Vüzerâ. nşr. A. Mevhibe Coşar. İstanbul: Büyüyenay, 2012. google scholar
el-Bayburdî, İbrâhîm b. Halîl b. Alî. Zahîretü’l-Mü’minîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Lala İsmail, 244. google scholar
el-Bosnevî, Dervîş Alî b. Hacı Mustafâ. Tercüme-i Hadîs-i Erba‘în ve Hikaye-i Erba‘în. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, 1025. google scholar
el-Hüseynî, Seyyid Mehmed b. Şeyh İbrâhîm. Zuhrü’l-Mücâhidîn fî Âdâbi Cihâdi’d-Dîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Lala İsmail, 61. google scholar
eş-Şerîf, Alâyî b. Muhibbî eş-Şirâzî. Düstûru’l-Vüzerâ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu Ali Paşa, 788. google scholar
eş-Şerîf, Alâyî b. Muhibbî. Netîcetü’s-Sülûk fî Terceme-i Nasîhatü’l-Mülûk. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Bağdat, 187. google scholar
Firâkî. Tercüme-i Ahlâk-ı Muhsinî. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, 1077. google scholar
Gevrekzâde Hasan Efendi. [Hazreti Ali ile Hazreti Muâviye Mürâselesi]. İstanbul: İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, K. 434. google scholar
Gevrekzâde Hasan Efendi. Vekâyi‘nâme. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 2436. google scholar
Hasanbeyzâde Ahmed. Usûlü’l-Hikem fî Nizâmi’l-‘Âlem. İstanbul: İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, O. 49. google scholar
İbn Talha, Ebû Sâlim Muhammed. el-‘İkdü’l-Ferîd li’l-Meliki’s-Sa‘îd, yy, 1310. google scholar
İbn-i Fîrûz. Gurretü’l-Beyzâ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu, 553. google scholar
İbn-i Fîrûz. Gurretü’l-Beyzâ- Adaletin Aydınlığında. nşr. Mücahit Kaçar. İstanbul: Büyüyenay, 2012. google scholar
İsmail b. Ali. Câmi‘ü’l-Hikâyât. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 6248. google scholar
Kanî‘î Ahmed. Şerefü’l-Mülûki fi’l-‘Adâleti ve’s-Sülûk. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1900. google scholar
Kâni’î, Hasan Alî b. Hasan Alî b. Ebû Sa’îd. Ahlâk-ı Kâni‘î. Saraybosna: Gazi Hüsrev Bey, R-5336. google scholar
Karahisârî, Kasım b. Mahmud. İrşâdü’l-Mürîd ile’l-Murâd fi Tercemeti Mirsâdü’l-‘İbâd. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 1650. google scholar
Kâtib Çelebi. Keşfü’z-Zünun an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn. haz. M. Şerefettin Yaltkaya, Kilisli Rifat Bilge. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1971. google scholar
Kâtib Mustafa b. Abdullah. Tercüme-i Zahîratü’l-Mülûk. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 2859. google scholar
Kemalpaşazâde. Nesâyih. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1781. google scholar
Kethudâ Mustafa Efendi. Nûru’l-Hüdâ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 2593. google scholar
Kırımlı Seyyid Osman Hamdî. Terceme-i Siyâset-i Şer’iyye. Kayseri: Kayseri Reşid Efendi, 853. google scholar
Le’âlî Mehmed. Sülûku’l-Mülûk. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 1485. google scholar
Lutfullah Çelebi. Tercüme-i Fâzihatü’l-Mülhidîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 2916. google scholar
Lübbî Mehmed. Esne’t-Tuhaf fî Tercemeti’l-Müstetraf. İstanbul: Nuruosmaniye, 3737; İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi, 341. google scholar
Mehmed Sânî. Tuhfetü’l-Vezîr. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, TY3030. google scholar
Mehmed Selim Efendi. Tercüme-i [Şerh-i] Mektûb-ı Tâhir b. Hüseyin. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, TY1701. google scholar
Muhammed b. Mevlâna Pîr Muhammed. Mir’ât-ı Umûr. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 2901. google scholar
Muhammed el-Hamidî İbnü’ş-Şeyh Ali. Keşfü’l-Estâr ‘an Sırrı’l-Esrâr. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler, TY6958. google scholar
Muhammed Hâsib. Tercüme-i Nasîhatü’l-Vüzerâ. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine, 382. google scholar
Muslihuddîn Mustafa Surûrî. Tercüme-i Zahîratü’l-Mülûk. İstanbul: Nuruosmaniye, 2306. google scholar
Mustafa Âlî. Mehâsinü’l-Edeb. İstanbul: Nuruosmaniye, 3668. google scholar
Mustafa b. Hayreddin. İrşâdü’l-‘Âşıkîn. Bursa: Bursa Genel, 4393. google scholar
Mustafa el-Aydinî el-Urlavî, Terceme-i Risâle Cihâdiyye. İstanbul: Nuruosmaniye, 4074. google scholar
Mustafa Sâfî. Tercüme-i Celâl ü Cemâl. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hamidiye, 1068. google scholar
Müderriszâde Mehmed Atâullah. Tercüme-i Kitâbü’l-Harâc. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi, TY4652. google scholar
Nahîfî, Mehmed Emin. Tercüme-i Nehcü’s-Meslûk fî Siyâseti’l-Mülûk. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1909. google scholar
Necmeddin-i Dâye - Karahisârî, Kasım b. Mahmud. Sufi Diliyle Siyaset İrşadü’l-Mürid ile’l-Murad fi Tercemeti google scholar
Mirsadü’l-İbad: [mukaddime, beşinci bölüm, hatime]. nşr. Özgür Kavak, İstanbul: Klasik, 2010. google scholar
Nevâlî, Nasuh. Ferruhnâme. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hüsrevpaşa, 288. google scholar
Nevâlî, Nasuh. Terceme-i Nasâyih-i Aristâtâlîs. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hafîd Efendi, 252. google scholar
Nevşehrî, Süleyman b. Hasan. Tuhfe-i Haseniyye Şerh-i Risâletü’l-‘Adudiyye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 1797. google scholar
Osmanzâde Ahmed Tâib. Sıhhat-Âbâd. İstanbul: Nuruosmaniye, 4958. google scholar
Osmanzâde Ahmed Tâib. Simârü’l-Esmâr. İstanbul: Nuruosmaniye, 4958. google scholar
Pertevî Efendi. Düstûru’l-Vüzerâ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 2587. google scholar
Pirozî, Mustafâ b. Abdülkerîm. Ehâdîsü’l-Erba’în fî Tergîbi’l-Cihâd. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi, 190. google scholar
Rıdvân bin Abdülmenân. Tercüme-i Ahlâk-ı Muhsinî. Tokat: Tokat İl Halk Kütüphanesi, 40; Ankara: Milli Kütüphane, 60 Hk 40. google scholar
Rodosîzâde Mehmed. Tercüme-i Kitâbü’l-Harâc. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan, 615. google scholar
Sofyevî Bâlî Efendi. Risâle der Sîret-i Pâdişâhân-ı Pîşîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu, 589. google scholar
Şaban-ı Şifâî. Fezâil-i Âl-i Osman. İstanbul: Nuruosmaniye, 3404. google scholar
Şabanzâde Mehmed Efendi. Âdâbü’l-Hükkâm. İstanbul: Nuruosmaniye, 4953. google scholar
Şirvânîzâde Mehmed Rüşdü. Düstûrü’l-Vüzerâ Tercümesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Ktp., TY 2690. google scholar
Tûfî. Tercüme-i Sükkerdân-ı-Sultân. İstanbul: Nuruosmaniye, 3940. google scholar
Vücûdî, Mehmed b. Abdülazîz. Fevâyihu’s-Sülûk fi Nesâyihi’l-Mülûk. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, İzmir, 355. google scholar
Yusuf b. Abdülcemîl. Keşfü’l-Esrâr ve Zehâ’irü’l-Ebrâr. İstanbul: Nuruosmaniye, 2527. google scholar
II. Diğer Kaynaklar google scholar
Akbulak, Özlem. Ferruhnâme: İnceleme-Metin-Sözlük. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013. google scholar
Arıkan, Adem. “Damad İbrahim Paşa’nın (ö. 1010/1601) Dürzîler ile Mücadelesine Ulema Desteği: İsmail en- Nâblusî’nin (ö. 993/1585) Dürzîlere Reddiyesi”. İslam Tetkikleri Dergisi 12/2 (Eylül 2022): 559-587. https://doi.org/10.26650/iuitd.2022.1032302 google scholar
Avçin, Mehmet. Terceme-i Ahlâk-ı Muhsînîn (1a - 99b) İnceleme - Metin. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011. google scholar
Aycibin, Zeynep. “Sultan I. Mahmûd ve Dârüssaâde Ağası Moralı Beşîr Ağa”. Gölgelenen Sultan, Unutulan Yıllar: I. Mahmûd ve Dönemi (1730-1754), I. Cilt. ed. Hatice Aynur. 72-89. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020. google scholar
Aydoğdu, Nergiz. Makyavelist Düşüncenin Türkiye’ye Girişi -Onsekizinci Yüzyıl Osmanlı Siyaset Felsefesi-. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008. google scholar
Aykut, Nezihi. “Hasanbeyzâde Ahmed Paşa.” TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 21 Şubat 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/hasanbeyzade-ahmed-pasa google scholar
Beyhan, Mehmet Ali. “Şirvânîzâde Mehmed Rüşdü Paşa.” TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 21 Şubat 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/sirvanizade-mehmed-rusdu-pasa google scholar
Celep, Halil. Sofyalı Bâlî Efendi’nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012. google scholar
Ceyhan, Adem. “19. Asırda Bir Müderris, Müftü, Mütercim ve Şair: Manisalı Ahmed Esad Efendi”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches] 5/1 (Nisan 2022): 27-55. google scholar
Ceyhan, Adem. “Azîz, Abdülazîz bin Hoca Sâdeddîn.” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim 21 Şubat 2023. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/aziz-abdulaziz-bin-hoca-sadeddin google scholar
Coşar, A. Mevhibe. “Giriş”. Abdüsselâm bin Şükrullah el-Amâsî. Tuhfetü’l-Ümerâ ve Minhatü’l-Vüzerâ. haz. A. Mevhibe Coşar. 17-43. İstanbul: Büyüyenay, 2012. google scholar
Erünsal, E. İsmail. “Tâcîzâde Câfer Çelebi”. TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim 25 Temmuz 2022. https:// islamansiklopedisi.org.tr/tacizade-cafer-celebi google scholar
Fazlıoğlu, İhsan. “Osmanlı Döneminde “Bilim” Alanındaki Türkçe Telif ve Tercüme Eserlerin Türkçe Oluş Nedenleri ve Bu Eserlerin Dil Bilincinin Oluşmasındaki Yeri ve Önemi”. Kutadgubilig: Felsefe - Bilim Araştırmaları 3 (2003), 151-184. google scholar
Kaçar, Mücahit, Yazar, Sadık, (ed.), Teoriden Pratiğe Türk Edebiyatında Diliçi Çeviri. İstanbul: Ketebe, 2022. google scholar
Kaçar, Mücahit. “Hubbî Hatun’un İmâdü’l-cihâd İsimli Eseri”. Uluslararası Amasya Şairleri Bilim Şöleni. 167- 175. Amasya: 2018. google scholar
Kaçar, Mücahit. “İbn-i Fîrûz ve Gurretü’l-Beyzâ Hakkında”. İbn Fîrûz, Gurretü’l-Beyzâ, Adaletin Aydınlığında. ed. Mücahit Kaçar, 19-45. İstanbul: Büyüyenay, 2012. google scholar
Kavak, Özgür. “Halâsü’l-ümme’den Necâtü’l-ümme’ye -Osmanlı Siyaset Düşüncesinin Süreklilik Arz Eden Meselelerine Dair Birkaç Not-”. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 27 (2022), 27-70. google scholar
Kavak, Özgür. ““Nazlı Budin’in” Düşüşünün Düşündürdükleri yahut Kimliği Meçhul Bir Müellifin “Nizâm-ı Devlet” Risâlesi”. Budinli, Nizâm-ı Devlet. ed. Özgür Kavak, 13-54. İstanbul: Klasik, 2021. google scholar
Kavak, Özgür. Siyasi Tecdîd ve Osmanlılar, İstanbul: Klasik, 2021. google scholar
Kavak, Özgür. Tercüme Eserlerin Osmanlı Klasik Siyaset Düşüncesindeki Rolü: Mukayeseli Bir İçerik Analizi. Ankara: TÜBİTAK, Temmuz 2022. google scholar
Kaya, Süleyman. “Sak”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 17 Ekim 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/ sak-- belge#2-osmanlilarda google scholar
Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu‘cemü’l-Mü eıllffîn: Terâcimü Musannifi’l-Kütübi’l-'Arabiyye. Beyrut: Mektebetü Mesnâ, ts. google scholar
Khanjanov, Shahin. Ali Cevheri’nin “Tercüme-i Nisabü’l-İhtisab” İsimli Eseri: Latinize ve Tahlil, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014. google scholar
Koyuncu, Fatih, Ataç, Selma. “Rıdvan Bin Abdülmennan’ın Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî’si”. Uluslararası Yunus Emre Sosyal Bilimler Dergisi 1/2 (2020), 120-135. google scholar
Köksal, Mehmet Fatih. “Firâkî.” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim 21 Şubat 2023. https://teis.yesevi. edu.tr/madde-detay/firaki google scholar
Köse, Ensar. “Giriş”. Ebu’n-Necîb Şeyzerî, Nehcü’s-sülûk fî Siyaseti’l-Mülûk. haz. Ensar Köse. 17-60. İstanbul, Büyüyenay, 2013. google scholar
Nur Yıldız, Sara. “Şükrullah”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 25 Temmuz 2022. https://islamansiklopedisi. org.tr/sukrullah google scholar
Okumuş, Ahmet. “İslam Siyaset Düşüncesinde Siyasal Nerede Aranmalı?”. İslam Siyaset Düşüncesi, Adil Devlet, Erdemli Şehir, Mükellef İnsan. ed. Lütfi Sunar - Özgür Kavak. 361-383. İstanbul: İlem, 2018. google scholar
Öngören, Reşat. “Mehmed Efendi, Şâbanzâde.” TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Şubat 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-efendi-sabanzade google scholar
Özcan, Abdulkadir. “Osmanlı Kroniklerinde “Sebeb-i Telif”ler Üzerine”. Tarih Dergisi - Turkish Journal of History 71 (2020), 145-159. google scholar
Özcan, Abdülkadir. “Beşir Ağa, Hacı”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 25 Temmuz 2022. https:// islamansiklopedisi.org.tr/besir-aga-haci google scholar
Özcan, Abdülkadir. “Osmanzâde Ahmed Tâib”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 21 Şubat 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/osmanzade-ahmed-taib google scholar
Özturan, Hümeyra. Ethostan Ahlaka Antik Yunan Ahlak Literatürünün İslam Dünyasına İntikali ve Alımlanışı. İstanbul: Klasik, 2020. google scholar
Paker, Saliha. “Tercüme, Telif ve Özgünlük Meselesi”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin Halleri: Osmanlı’da Telif, Tercüme ve Şerh. ed. Hatice Aynur. 36-71. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014. google scholar
Sarıkaya, Hüseyin- Göger, Veysel. “Vücûdî.” TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 21 Şubat 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/vucudi google scholar
Sariyannis, Marinos. A History of Ottoman Political Thought up to the Early Nineteenth Century. Leiden: Brill, 2018. google scholar
Sona, İbrahim. “Cevâmiu’l-Hikâyât ve Levâmiu’r-Rivâyât’ın Muhtasar Bir Çevirisi: Adlnâme”. Turkish Studies 11/15 (2016), 391-410. google scholar
Soylu, Nursena. Osmanlı İmparatorluğu’nda Sipariş Tercümeler: 1299-1730 (III. Ahmed’e Kadar). Ankara: TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2022. google scholar
Uslu, Recep. “Hasan Efendi, Gevrekzâde.” TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim 20 Şubat 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/hasan-efendi-gevrekzade. google scholar
Yağmur, Ömer. Terceme-i Kitab-ı Fevâ’ihü’l-Miskiyye fi’l-Fevâthi’l-Mekkiyye (Metin-Sözlük- Şahıs, Yer, Eser, Tarikat ve Kabile Adları İndeksi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007. google scholar
Yazar, Sadık. “Osmanlı Telif Geleneğinde Diliçi Çevirinin Sınırları”. Teoriden Pratiğe Türk Edebiyatında Diliçi Çeviri. ed. Mücahit Kaçar, Sadık Yazar, 55-120. İstanbul: Ketebe, 2022. google scholar
Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011. google scholar
Yazar, Sadık. Gırnati Seyahatnamesi’nin XVI. Yüzyılda Yapılmış Bir Tercümesi = Tercüme-i Tuhfetü’l-Elbab ve Nuhbetü’l-A’cab. İstanbul: Okur Akademi, 2012. google scholar
Yazar, Sadık. “Tercüme-i Zâhiretü’l-Mülûk (Sürûrî)”. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, Erişim 12 Aralık 2022. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tercume-i-zahiretu-l-muluk-sururi. google scholar
Yılmaz, Hüseyin. Caliphate Redefined: The Mystical Turn in Ottoman Political Thought. Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 2018. google scholar
Yücer, Elif İlhan- Güven, Rümeysa. İslam Siyaset Düşüncesinin Pseudo-Aristotelesçi Zemini: Sırru’l-Esrâr ve Nevâlî Tercümesi. İstanbul: Klasik, 2022. google scholar