Metaverse’te Dijital Ürünlere ve Avatara Yönelik Gerçekleştirilen Saldırıların İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi

İnternet dünyasında yaşanan gelişmeler insanlara yeni ürünler ve platformlardan istifade imkânı sunmaktadır. Bu platformların en önemlilerinin başında Metaverse gelmektedir. Metaverse var olan diğer sosyal medya platformlarından farklı olarak avatarlar vasıtasıyla yeni bir dijital dünya ve yeni bir yaşam tecrübesi sunmaktadır. İkinci hayat (Second life) olarak isimlendirilen yeni dünyada insanlar fiziksel/gerçek yaşamlarından farklı olarak kendi arzularına uygun hayal ettikleri bir dünyayı inşa etmektedirler. Metaverse, diğer sosyal medya platformlarının kullanıcılarına sunduğu sohbet, video, fotoğraf paylaşımından farklı olarak gerçek dünyada var olan hemen her şeye yer vererek âdeta dijital bir yaşam merkezi imkânı sunmaktadır. İnsanlar kendi oluşturdukları avatarları ile bu yeni dijital yaşam merkezinde eğitimden spora, sanattan ticarete hemen her alanda farklı deneyimler ile karşı karşıyadır. Bu deneyimlere sahip olmak isteyen insanların birbirleriyle kurdukları ilişkileri neticesinde menfaat çatışmaları, hak ihlalleri, kişisel ve toplumsal huzursuzluklar gibi istenmeyen sonuçlar da ortaya çıkabilmektedir. Bu problemlerin çözümü için müracaat edilecek mercinin neresi olacağı önemli bir tartışma konusudur. Gerçek dünyadaki hukuk sistemleri yeterli olacak mı yoksa Metaverse’e has hukuk kuralları mı oluşturulacak? Hukuk sistemlerinin temel amacı insanların birbirleriyle ve toplumla olan ilişkilerini düzenlemek, toplumsal huzur ve refahı, kişisel hak ve özgürlükleri güvence altına alarak sosyal adaleti temin etmektir. Metaverse dijital yaşam merkezinde ticari ilişkilerin temel prensiplerinin, mülkiyet hakkının çerçevesinin belirlenmesi; ticari ve sosyal ilişkilerde kişisel hak ve özgürlüklerin korunması, suistimallerin engellenmesi, suç ve ceza tanımlarının yapılması, suçlunun tespitinin, yargılama usullerinin ve ceza infazının nasıl yapılacağının tespiti önem arz etmektedir. Metaverse dünyasının sağlıklı sürdürülmesi, kişi hak ve özgürlüklerin korunması için Metaverse kapsamında suç ve ceza kavramlarının çerçevesinin belirlenmesi gerekir. Metaverse’te mülkiyete saldıran, mala ve avatara zarar veren kişilerin cezalandırılması platformun devamlılığı için elzemdir. İslam hukukunda dinin, canın, malın, aklın ve neslin korunmasını temel gaye edinmiş çeşitli hukuki düzenlemeler getirilmiştir. Bu değerlere saldırı suça denk ceza prensibi kapsamında cezalandırılmıştır. Gerçek dünyada kişi hak ve özgürlükleri ile toplumsal düzeni korumak için getirilen bu düzenlemelerin Metaverse için nasıl uygulanacağı önemli bir sorundur. Bugün dünyanın pek çok yerinde dijital dünyada karşılaşılan problemlere hangi hukuk sistemi bağlamında çözüm sunulacağı tartışılmaktadır. Bu çalışmada Metaverse’te meydana gelen hak ihlalleri, avatara veya dijital varlıklara saldırının hangi suç kapsamında değerlendirileceği, cezai müeyyidesinin olup olmayacağı soruları İslam hukukunun temel ilkeleri bağlamında cevaplandırılmaya çalışıldı. Metaverse’te yer alan ürünlere yönelik saldırıları değerlendirirken öncelikle bu ürünlerin hukuki niteliği belirlendi. Neticede insanlar arasında değer ifade eden ve hukuken istifade edilmesi caiz olan her şeyin mal olarak değerlendirilmesinin dijitalleşen dünyada pek çok sıkıntının ve ihtiyaçların giderilmesi için isabetli olacağı kanaatine ulaşıldı. Mal kapsamında değerlendirilen dijital ürünlere yönelik saldırının gerçek dünyada yer alan mallara saldırı gibi değerlendirilerek cezalandırılmasının isabetli olacağı ifade edildi. Metaverse’te avatara yönelik gerçekleştirilen saldırıların fiziksel bir zarar söz konusu olamayacağı için psikolojik etkileri dikkate alınarak manevi zarar kapsamına dâhil edilmesini ve “Zarar giderilir.”; “Zarar vermek de zarara zararla karşılık vermek de yoktur.” gibi temel kaideler çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşıldı.

Anahtar Kelimeler:

İslam Hukuku, Suç, Ceza, Metaverse, Avatar, Dijital Ürün

Evaluation of the Attacks on Digital Product and Avatar in Metaverse from the Perspective of Islamic Law

Developments in the internet world provide people with the opportunity to benefit from new products and platforms. Metaverse is one of the most important of these platforms. Unlike existing social media platforms, Metaverse offers a new digital world and a new life experience through avatars. In this new world called Second Life, people build a world they dream of according to their desires, different from their physical/real lives. Metaverse provides a digital life center by incorporating almost everything that exists in the real world, such as chatting, video, and photo sharing, as well as education, sports, art, and commerce. People are confronted with different experiences in almost every field with their avatars in this new digital life center. The relationships established between people who want to have these experiences can lead to unwanted consequences such as conflicts of interest, violations of rights, and personal and social unrest. It is an important subject of debate as to which authority to apply for the solution of these problems. Will the legal systems in the real world be sufficient, or will legal rules specific to Metaverse be created? The basic aim of legal systems is to regulate people's relationships with each other and with society, ensure social justice by guaranteeing social peace and welfare, and protect personal rights and freedoms. In the digital life center Metaverse, it is important to determine the basic principles of commercial relationships, the framework of property rights, protection of personal rights and freedoms in commercial and social relationships, prevention of abuses, definition of crimes and penalties, and identification of how the offender will be detected, tried, and punished. It is necessary to determine the framework of crime and punishment concepts in Metaverse for the healthy continuation of the Metaverse world and the protection of individual rights and freedoms. It is essential to punish those who attack property, damage goods and avatars in Metaverse for the continuity of the platform. In Islamic law, various legal regulations have been made in this context, which aims to protect religion, life, property, mind, and offspring. Attacks on these values are punished within the scope of the principle of equivalent punishment for equivalent crimes. It is an important problem howthese regulations, wich are brought to protect personal rights and freedoms and social order in the real world, will be applied to Metaverse. How these regulations, which are brought to protect individual rights and freedoms and social order in the real world, will be applied to Metaverse is an important question. Today, in many parts of the world, it is debated which legal system will provide a solution to the problems encountered in the digital world. In this study, it is attempted to answer within the context of the fundamental principles of Islamic law certain questions such as the violations against the rights and attacking the avatars or digital assets occurring in Metaverse will be evaluated under which type of crime and whether there will be a criminal penalty. When evaluating attacks on products in Metaverse, first the legal nature of these products was first determined. As a result, it was concluded that it would be appropriate to consider digital products that express value among people and are legally as property in the digital world, which will eliminate many problems and meet needs. It was expressed that attacks on digital products evaluated under the scope of property should be punished, just like attacks on goods in the real world. Since there is no physical damage in attacks on avatars in Metaverse, it was concluded that it should be evaluated within the scope of spiritual damage, taking into account the psychological effects, and within the framework of basic principles such as “the harm is compensated” and “there is no harm in giving harm in return”.

Keywords:

Islamic Law, Crime, Punishment, Metaverse, Avatar, Digital Product,

PDF

___

Akalın, Adnan. İslam Ceza Hukukunda Hırsızlık Suçu ve Çalınan Mal İle İlgili İhtilaflar. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Akıntürk, Turgut. Medeni Hukuk. İstanbul: Beta Yayınları, 2004.
Akkuş, Dinçer. İslam Ceza Hukukunda Bilişim Suçları. Eskişehir: Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Araz, Yunus. “İslâm Hukukunda Manevî Zararların Malî Tazmini”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (2016), 119-148.
Aybakan, Bilal. “Zarar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/130-134. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
Bahar, Atalay. “Bilişim Suçları, İletişim ve Sosyal Medya”. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi 10/3 (2018).
Benli, Abdullah. İslâm Hukukunda Manevi Tazminat. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Doktora Tezi, 1997.
Bilmen, Ömer Nasûhi. Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhat-ı Fıkhıyye Kâmusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1985.
Bostancı, Mustafa - Uncu, Gonca. “Metaverse Sanal mı Gerçek mi?” Dijital İletişimi Anlamak-2. 58-69. Konya: Palet Yayınları, 2021.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil. el-Câmi’u’s-sahih. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Büyükbaş, Nazım. “İslam Ceza Hukukunda Cezalandırma ve Maslahatların Korunması Arasındaki İlişki”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/34 (2013), 144-170.
Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdillâh b. Yûsuf. el-Burhân fî usûli’l-fıkh. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
Çalış, Halit. “İslâm Hukuku Literatüründe Eşya Hukukunun Temel Kavramları ve Konu ve Kapsam Açısından ‘Milk’ Terimi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 2 (2003), 182-205.
Çırak, Hasan Hayri. İslâm Hukukunda Hükmî Şahsiyet. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
Çolak, Abdullah. İslâm Ceza Hukuku. Çorum: Kitap Dünyası Yayınları, 2018.
Dağcı, Şamil. İslam Ceza Hukukunda Şahıslara Karşı Müessir Fiiller. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2014.
Dalgın, Nihat. Gündemdeki Tartışmalı Dini Konular. 2 Cilt. Samsun: Etüt Yayınları, 2010.
Dalgın, Nihat. “İslam Hukukuna Göre Satım Sözleşmesi Açısından Mal Kavramı”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (1999), 97-127.
Demir, Fahri. İslam Hukukunda Mülkiyet Hakkı ve Servet Dağılımı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
Dönmez, İbrahim Kafi. “Şahıs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/270-273. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
Ebû Zehra, Muhammed. el-Cerîme ve’l-Ukûbe Fi’l-Fıkhi’l-İslâmî: el-Cerîme. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabi, 1998.
Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2010.
Ersoy, Yüksel. “Genel Hukuku Koruma Çerçevesinde Bilişim Suçları”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 49/3 (1994), 149-183.
Eser, Ercan. İslam Hukukunda Haksız Fiil ve Haksız Fiilden Doğan Sorumluluk. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
Gökmenoğlu, Hüseyin Tekin. İslâm Hukukunda Şahsiyet Hakları. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1991.
Hacak, Hasan. “Mal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/461-465. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî. Reddü’l-muhtâr ʿale’d-Dürri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1412/1992.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed b. Muhammed. el-Mugnî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, ts.
İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmi, ts.
İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddin Muhammed b.Abdilvâhid. Fethu’l-Kadîr. 10 Cilt. Beyrut: Matbaatü’l-Kübra’l-Emiriyye, 1317/1899.
Jalal, Nasir Khalil. “İslam Ceza Hukuku Perspektiniden Elektronik Suç”. çev. Osman Güman. İslam Ceza Hukuku. 722-751. İstanbul: Lale Yayıncılık, 2017.
Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2014.
Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslâm Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes’ud b. Ahmed. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1406/1986.
Ketizmen, Muammer. Türk Ceza Hukukunda Bilişim Suçları. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
Kuş, Oğuz. “Metaverse: Dijital Büyük Patlamada Fırsatlar ve Endişelere Yönelik Algılar”. Intermedia International e-Journal 8/15 (2021), 245-266.
Liv, Cemil. “İslâm Hukuku Açısından Nft Ve Metaverse Ürünlerin Satım Sözleşmesine Konu Olması”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 22/2 (2022), 1055-1086.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Ahkâmü’s-sultâniyye ve’l-vilâyâtü’d-dîniyye. Kahire: Daru’l-hadis, ts.
Muhammed Ebû Zehre. el-Cerime ve’l-Ukûbe fi’l-fıkhi’l-İslâmi. 2 Cilt. Kahire: Daru’l-Fikri’l-Arabi, ts.
Müslim, Ebû’l-Hüseynel-Kuşeyrî. el-Câmi’u’s-sahîh. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
Nalbant, Kemal Gökhan - Uyanık, Şevval. “A Look At The New Humanity: Metaverse and Metahuman”. International Journal of Computers 7 (ts.), 7-13.
Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. el-Mahsûl. 6 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
Sezer, Ayşe. “Telif Hakları Özelinde İslam Hukukunun Fikri Mülkiyet Yaklaşımına Dair Bir Araştırma”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (2000), 985-1015.
Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî. el-Muvâfakât. 7 Cilt. Kahire: Dâru İbn Affân, ts.
Şen, Cemalettin. Sistematik Mecelle: Kategorik Giriş ve Tam Metin. Bursa: Emin Yayınları, 2022.
Tarakcıoğlu, İhsan. Türk Medenî Hukuku. Ankara: Emel Mtbaacılık, 1974.
Udeh, Abdulkâdir. et-Teşrîü’l-cinâiyyü’l-İslâmî mukârinen bi’l-kânûni’l-vad’î. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kâtibi’l-Arabi, ts.
Uzunpostalcı, Mustafa. “İslâm Hukukunda Şahsiyet ve Hakiki Şahıs”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 7 (2006), 55-88.
Yiğit, Yaşar. İslam Ceza Hukuku Hükümlerinin Yürürlüğü. Ankara: Sistem Ofset Yayıncılık, 2012.
Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Bahâdir. el-Mensûr fi’l-Kavâid. 2 Cilt. Kuveyt: Vizaratü’l-Evkâf, 1405/1985.
ATA, Ata Kurumsal Danışmanlık. “Türkiye’de Metaverse Hukuku”. Erişim 1 Ekim 2022. https://atakurumsal.com/turkiyede-Metaverse-hukuku
NPR, National Public Radio. “Facebook wants to lean into the Metaverse. Here's what it is and how it will work”. Erişim 01 Ekim 2022. https://www.npr.org/2021/10/28/1050280500/what-Metaverse-is-and-how-it-will-work
Thinktech, Thinktech STM Teknolojik Düşünce Merkezi. “Metaverse: Fırsatlar ve Tehditler”. Erişim 03 Ekim 2022. https://thinktech.stm.com.tr/tr/Metaverse-firsatlar-ve-tehditler
Microsoft. “Microsoft Cloud at Ignite 2021: Metaverse, Al Hyperconnectivity in a hybrid World”. Erişim 01 Ekim 2022. https://blogs.microsoft.com/blog/2021/11/02/microsoft-cloud-at-ignite-2021-Metaverse-ai-and-hyperconnectivity-in-a-hybrid-world.
Euronews. “Facebook bets big on the Metaverse. What is it?”. Erişim 07 Ekim 2022. https://www.euronews.com/next/2021/10/18/facebook-to-become-a-Metaverse-company-as-it-seeks-place-in-sci-fi-future
Webtekno. “Bir Kadın Metaverse’te Tacize Uğradı”. Erişim 01 Ekim 2022. https://www.webtekno.com/Metaverse-kadin-cinsel-taciz-h120240.html
Hukuk ve Bilişim. “Metaverse ve Bilişim Hukuku”. Erişim 01 Ekim 2022. https://hukukvebilisim.org/Metaverse-ve-bilisim-hukuku
KVK, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu. Türkiye: Kişisel Verileri Koruma Kurulu, 2016. Erişim 22 Ekim 2022. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6698&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
NTV, Nergis Televizyonu. “Metaverse’te Kadına Yönelik Cinsel Taciz”. Erişim 28 Ekim 2022. https://www.ntv.com.tr/teknoloji/Metaverse’te-kadina-yonelik-cinsel-taciz-avatara-saldirdilar,15tMim1ogU-UwVHE00v23w
Teknovr. “Meta’nın İnsan-Bilgisayar Etkileşimi Dokunsal Eldivenleri 7 Yıllık Geliştirme Süreci”. Erişim 09 Ekim 2022. https://teknovr.com/insan-bilgisayar-etkilesimi-dokunsal-eldivenleri
Teknotechnic. “Metaverse’te Öpüşmek Mümkün Oluyor”. Erişim 25 Ekim 2022. https://www.teknotechnic.com/Metaversete-opusmek-mumkun-oluyor.html
Bigumigu. “Metaverse’de Fiziksel Acıyı Hissetmek”. Erişim 09 Ekim 2022. https://bigumigu.com/haber/Metaverse-de-fiziksel-aciyi-hissetmek-h2l-technologies
NTV, Nergis Televizyonu. “Metaverse’te Taciz Karşıtı Önlem”. Erişim 29 Ekim 2022. https://www.ntv.com.tr/teknoloji/Metaversete-taciz-karsiti-onlem-kisisel-alan-geliyor,TYLaaHqELk-H2TUAYn80Fw
CNBC, Consumer News and Business Channel. “Serious Crime İn The Metaverse Should Be Outlawed By The U.N.”. https://www.cnbc.com/2022/05/25/Metaverse-murders-need-to-be-policed-says-uae-tech-minister.html