Saruhanoğulları Beyliği Döneminde Manisa’da Öne Çıkan Şahsiyetler

Batı Anadolu’nun uç kesiminde, Manisa ve yöresinde hüküm süren, coğrafi sınırlarını batıda denizin belirlediği Türkmen beyliklerinden olan Saruhanoğulları, bölgeyi Rumlar’dan ele geçirerek bir Türk yurdu haline getirmiştir. 14. yüzyılın başlarında beyliğin merkezi olarak kullandıkları Manisa’yı fetheden beylik yaklaşık bir asır bölgede hakimiyetini sürdürmüştür. Gerçekleşen fetihler sonrasında Türkmenlerin yöreye göç etmeye başlaması ile Müslüman Türk nüfusu artmış ve burada kalıcı hale gelmişlerdir. Bu süreçte gerek fetihler sırasında beylik ile birlikte hareket eden, gerek göç ederek sonradan buraya gelen bazı şahsiyetler, Saruhanoğulları Beyliği tarafından çeşitli yerlerde iskân edilmiş ve buralarda hizmet etmeleri sağlanmıştır. Bu çalışmada; öncelikle Saruhanoğulları Beyliği tarafından Manisa’da iskân edilen şahsiyetlerin kimliği hakkında inceleme yapılmıştır. Ayrıca iskân edilen şahısların hangi özelliklerinin dikkate alındığı, göç ederek bölgeye yeni gelenler ile önceden burada bulananlar arasında farklılık gözetilip gözetilmediği, bunların herhangi bir zümre veya grupla ilişkileri olup olmadığı ve aralarında dini yaklaşım (tarikat-cemaat) ayrımı gözetilip gözetilmediği gibi konular incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Saruhanoğulları, İskan, Anadolu Beylikleri, Manisa, Karaca Ahmed, Revak Sultan

Prominent Personalities in Manisa during Sarukhanid Dynasty

Sarukhanids, one of the Turkmen beyliks in the western Anatolia, ruled in Manisa and the neighboring towns. In the early years of 14th century, they conquered Manisa, which then became the capital city of the beylik of Sarukhan. Following the conquests in the region, the population of Muslim Turks owing to the migration of Turkmens increased. During this period, the Sarukhanids made prominent personalities from natives or immigrants reside in various districts so that people in any part of the beylik could benefit from them. The present study attempts to identify the outstanding figures who lived in Manisa. Additionally, the study examines what features of the notables were taken into consideration when making decisions on where they would settle. Issues such as whether there were differences between treatments received by locals and immigrants, and whether there was a discrimination on the grounds of religious (sectarian or congregational) approaches are discussed.

Keywords:

Sarukhanids, Settlement, Anatolian Beyliks, Manisa, Karaca Ahmed, Revak Sultan,

PDF

___

TD. 398.
TKG. KK. TTD. 306.
VGM. Ş. S. M. 1325. 36.
Acun, H. (1999). Manisa'da Türk Devri Yapıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Araz, N. (1958). Anadolu Evliyaları, İstanbul: Fatiş Yayınevi.
Aşıkpaşazâde. Tevârîh-i Âl-i Osmân, Haz. K. Yavuz ve M. A. Yekta Saraç. İstanbul: Gökkubbe Yayınları. 2003.
Baldırzâde Selîsî Şeyh Mehmed. Ravza-i Evliya, Haz. M. Hızlı ve M. Yurtsever. Bursa: Arasta Yayınları. 2000.
Bayar, M. (1991). Afyonkarahisar'da Yaşamış Büyük Velilerden Karaca Ahmed Sultan, II. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (s. 66-71) Afyon : Afyon Belediyesi Yayınları.
Dedebaba, N. (2001). Bütün Yönleriyle Bektaşilik, Ankara: Ardıç Yayınevi.
Defter-i Evkâf-ı Livâ-i Saruhan. Haz. Erdoğru. M. A. ve Bıyık. Ö. Ankara: Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Yayınları. 2014.
Ebu-l Hayr Rûmi, Saltuknâme, cilt: 2. Haz. Şükrü Haluk Akalın. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. 1988.
Emecen, F. (1989). XVI. Asırda Manisa Kazası, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Emir Hüseyin Enîsî. Akşemseddin Hazretleri ve Yakın Çevresi. Haz. Metin Çelik. İstanbul: Özgü Yayınları. 2012.
Emir Hüseyin Enîsî. Menâkıb-ı Akşemseddîn, Haz. Aktan. B. ve Güneş. M. İstanbul: H Yayınları. 2011.
Eravcı, M. ve Korkmaz, M. (1999). Saruhanoğulları ve Osmanlı Klasik Döneminde Manisa'da Yaşayan Kültürel İzleri. Manisa: Manisa Valiliği Yayınları.
Eyüboğlu, İ. Z. (1987). Günün Işığında Tasavvuf Tarikatler Mezhepler Tarihi, İstanbul: Geçit Kitabevi.
Gelibolulu Mustafa Âlî. (t.y.) Künhü'l-Ahbâr, yy, 5.
Gökçen, İ. (1946). Manisa Tarihinde Vakıflar ve Hayırlar I, İstanbul: Manisa Halkevi Yayınları.
Gökçen, İ. (1946). XVI. ve XVII. Asırda Saruhan Zaviye ve Yatırları, İstanbul: Manisa Halkevi Yayınları.
Hacı Bektaş Veli Velâyetnamesi, Haz. Duran H. ve Gümüşoğlu D. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları. 2010.
Hafız Hüseyin Ayvansarâyî. Mecmuâ-i Tevârih. Haz. Derin. F. Ç. ve Çabuk. V. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınları. 1985.
Hasluck. F. W. Sultanlar Zamanında Hristiyanlık ve İslam II, Çev. Binder. T. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 2013.
Kara, M. (1985). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul: Dergah Yayınları.
Mecdi Mehmed Efendi. (1979). Şekaik-i Numâniyye ve Zeyilleri Hadaik Eş-Şekâyık, İstanbul: Çağrı Yayınları.
Ocak, A. Y. (1983). Bektaşi Menâkıbnâmelerinde İslam Öncesi İnanç Motifleri. İstanbul: Enderun Kitabevi.
Ocak, A. Y. (1996). Hacı Bektâş-ı Velî, Diyanet İslam Ansiklopedisi cilt: 14 içinde (s. 455-458). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
Ocak, A. Y. (2000). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
Pehlivan, G. (2011). M. Nuri Yörükoğlu'na Göre Manisa’da Tarikatler ve Tekkeler, Sûfî Araştırmaları. 4. 11-56. Erişim adresi: http://www.sufiarastirmalari.com/dergi/1120-10-201219-57-27sufi_4.pdf
Pehlivan. G. (2004). Manisa(Merkez)'da Veli Kültü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
Sarıkaya, F. (2016). Anadolu Beyliklerinde Dini Hayat (Aydınoğulları, Menteşeoğulları ve Saruhanoğulları) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
Sarıkaya, F. (2017). Halvetiyye Tarikatının Kurucusu Meselesine Dair Yeni Bir Değerlendirme ve Revak Sultan, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2078-2095. Erişim adresi: http://www.itobiad.com/issue/30065/337777
Sevim, A. ve Yücel, Y. (1989). Türkiye Tarihi Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Seyyid Hüseyin Enîsî. Karaca Ahmed Sultan Menâkıbnâmesi. Haz. Gümüşoğlu. D. İstanbul: Alevi Vakıfları Federasyonu Yayınları. 2013.
Şahin, H. (2001). Karaca Ahmed, Diyanet İslam Ansiklopedisi cilt: 24 içinde (s. 374 – 375). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Şahin, H. (2004). XIV. Yüzyılda Bir Türk Dervişinin Serüveni: Karaca Ahmed, Üsküdar Sempozyumu I içinde (s. 320-328). İstanbul: Üsküdar Belediyesi Yayınları.
Şahin, H. (2007). Osmanlı Devleti'nin Kuruluş Döneminde Dînî Zümreler (1299-1402), (Yayımlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Şapolyo, E. B. (1964). Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Taşğın, A. (2013). Dediği Sultan ve Menâkıbı, Konya: Çizgi Kitabevi.
Taşköprülüzade İsâmuddin Ebu'l-Hayr Ahmet Efendi. Eş-Şakâiku'n-Nu'mâniyye fî Ulemâi'd-Devleti'l-Osmâniyye, Çev. Tan. M. İstanbul: İz Yayıncılık. 2007.
Uluçay, Ç. M. (1953). Manisa Şeriye Sicillerine Dair Bir Araştırma, Türkiyat Mecmuası, 10, 284-298. Uluçay, Ç. ve Gökçen, İ. (1939). Manisa Tarihi, İstanbul: Manisa Halkevi Yayınları.
Uluçay, M. Ç. (1940). Saruhanoğulları ve Eserlerine Dair Vesikalar I, İstanbul: Manisa Halkevi Yayınları.
Uluçay, M. Ç. (1946). Manisa Ünlüleri, Manisa: Manisa Lisesi Yayınları.
Uluçay, M. Ç. (1946). Saruhanoğulları ve Eserlerine Dair Vesikalar II, İstanbul: Manisa Halkevi Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. (1969). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu Karakoyunlu Devletleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu.