Memlükler Döneminde Bir Âlim: Abdülbâsıt b. Halil b. Şâhîn el- Malatî (v. 920/1514) ve İhlâs Sûresi Tefsiri

İslam toplumları farklı dönemlerde ve muhtelif coğrafyalarda Kur’ân-ı Kerim’in anlaşılması ve hayata aktarılması doğrultusunda sürekli bir çaba içerisinde olmuşlardır. Kesintisiz bir şekilde yürütülen bu çabalar sonucunda son ilâhî mesaj olan Kur’ân-ı Kerim, Müslümanların hayatının merkezine yerleşmiştir. Bu çalışmada Memlükler döneminde yaşamış, kaynaklarda tarihçi, fakih ve müfessir olarak zikredilen Malatya doğumlu Abdülbâsıt b. Halil b. Şâhîn el-Malatî ve “el-Kavlu’l-Hâs fî Tefsîr-i Sûreti’l-İhlâs” isimli yazma eseri ele alınmıştır. Çalışmada öncelikle müellifin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş daha sonra İhlâs sûresinin tefsiri üzerine yazdığı risâlesi incelenerek söz konusu risâlenin içerik, metod ve kaynakları açısından sûrenin anlaşılmasına sağladığı katkılar tespit edilmeye çalışılmıştır.

A Scholar in the Mamluk Period: Abdulbasit b. Khalil b. Şahin al- Malati (ö.920/1514) and Tafsir Surat al-Ikhlas

Activities towards understanding and practicing the messages of the Holy Qur’an have been uninterruptedly undertaken in different time periods and various places in Muslim societies. Efforts have been intensified in order to comprehend the Divine Message and thus, it has become established in the centre of the lives of Muslims.This study deals with al-Qawl al-Khass fi Tafsir Surat al-Ikhlas, a treatise of Abdulbasit b. Khalil b. Şahin al-Malati, a versatile scholar from Malatya who lived in the Mamluk period and has been introduced as a historian, jurist (faqih) and exegete (mufassir) in the biographical sources. In the paper, following a brief introduction to the author’s life and works, the treatise in question is examined in terms of content, method and sources in order to ascertain its contribution to the understanding of the Qur’anic chapter of al-Ikhlas.

PDF

___

Avcı, C. (2006). Nâib. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (cilt: 32, ss. 311-312.) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Beğavî, E. (2002). Meâlimu’t-Tenzîl, Beyrut: Dâr-u İbn-i Hazm.
Buhârî, E. (2001). el-Câmiu’s-Sahîh, Beyrut: Dâru Tavkı‟n-Necât.
Çubukçu, A. (1997). Halil b. Şahin. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (cilt 25, ss. 328-329.) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Dehman, M. (1990) Mucemu el-Elfaz et-Tarihiye fi el-Asrı’l-Memluk, Beyrut.
Güney, A. F. (2011) Yazma İhlâs Sûresi Tefsirleri Bibliyografyası. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, ( cilt 9, sayı: 18, ss. 275-302).
İbn Hanbel, A. (2001). Müsned. Beyrut: Muessesetu‟r-Risâle.
İbn İyâs, E. Bedâi’uz-Zuhûr fî Vekâi’ud-Duhûr, (thk. Muhammed Mustafa). Mekke: Mektebetu Dâri’l- Bâz.
İsmail Paşa, B. (1951-1955). Hediyyetü'l-‘Ârifîn: Esmâu’l- Müellifîn ve Âsâru’l- Musannifîn. Beyrut: Dâru İhyâit-Turâsi’l-‘Arabiyy.
Kehhâle, Ö. R. (1993). Mu`cemü`l Müellifin Teracimü Musannifî`l-Kütübi’l – ‘Arabiyye. Beyrut: Müessesetür’-Risâle.
Kemaleddin, İ. A. (1990). Abdu’l-bâsıt, el-Hanefî Müerrihan. Silsiletu’l Muerrihîn. Kahire.
Malatî, A. el-Kavlu’l-Hâs fî Tefsîr-i Sûreti’l-İhlâs, İstanbul: Süleymaniye Ktp., Ayasofya, no: 4793, vr. 27a-35b.
Malatî, A. (2002). Neylü’l-Emel fî Zeyli’d-Düvel (thk. ve nşr., Ömer Abdu’s- Selâm et-Tedmürî). Beyrut: Mektebeti’l-‘Asrıyye.
Nüveyhiz, ‘Â. (1983). Mu’cemu’l-Müfessirîn min Sadri’l-İslâm hatta’l-Asri’l- Hâzır. Beyrut: Müessessetü Nüveyhiz es-Sekâfiyye.
Özaydın, A. (1998). Abdülbâsıt el-Malatî. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (cilt: 1, ss. 201-202) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Özbek, S. (2010). Şâhin eş-Şeyhî ve Ailesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. (sayı: 27 Bahar, ss. 529-552).
Râzî, F. (1981). Mefatihu’l-Gayb. Beyrut: Dâru’l- Fikr.
Sa’lebî, A. (2002). el-Keşfu ve’l- Beyân an Tefsiri’l-Kur’ân. (thk. El-İmam Ebû Muhammed b. Âşûr), Beyrut: Dâru İhyâit-Turâsi’l-Arabiyye.
Sehâvî, Ş. (1992). ed-Davu’l-Lâmi’. Beyrut: Dâru’l- Cîl.
Tirmizî, E. (1955). Sünen. (thk. Ahmed Muhammed Şakir), Mısır: Şeriketu Mektebeti ve Matba’ati Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdihi.
Zeccâc, E. (1988). Meâni’l-Kur’ân. (thk. Abdulcelîl Abduh Çelebi), Beyrut.
Zemahşerî, E. (1998). el-Keşşâf an Hakâiki Gavâmıdı’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîli fî Vucûhi’t- Te’vîl. (thk. ‘Ådil Ahmed ‘Abdu’l- Mevcûd. Riyad: Mektebetu Abikân.
Ziriklî, H. (2002). el-A’lâm Kâmûsu Terâcim. Beyrut: Dâru’l-‘İlmi Lilmelâyîn.