Gelibolulu Âlî’nin Surnâmesinde Osmanlı Yemek Kültürü

Osmanlı’da yemek kültürü bir hayli zengindir. Özellikle sarayda yapılan düğünler ve şenlikler bu zenginliğin bir şölene dönüşmesine sebep olmuştur. Osmanlı sarayında yapılan çok sayıdaki görkemli düğünden birisi hatta belki de en muhteşemi III. Murad’ın oğlu III. Mehmet için 1582 senesinde yaptırdığı sünnet düğünüdür. Gelibolulu Ali’nin manzum olarak kaleme aldığı bu düğün çok renkli görüntülere sahne olmuştur ki bunlardan birisi de kurulan sofralar ve bu sofralarda ikram edilen yiyecek ve içeceklerdir. Zira bu tür şenliklerde en fazla önem verilen konulardan birisi de ikram edilen yemeklerdir. Bahse konu olan düğünde ikram edilen yemekler Osmanlı yemek kültürünün zenginliğini yansıtması açısından oldukça önemlidir. Çünkü sadece yemekler hakkında değil aynı zamanda kullanılan malzemeler, en çok rağbet edilen yiyecek ve içecekler hakkında da bilgi verilmektedir ki bunlar bizim kültür tarihimizin önemli unsurlarıdır. Bu çalışmada Gelibolulu Ali’nin Câmi’u’l-Buhûr Der-MecAlis-i Sûr adlı manzum surnâmesinde verilen bilgilerden yola çıkarak 16. yüzyıldaki Osmanlı yemek kültürüne ışık tutulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Gelibolulu Âlî, Surnâme, Şenlik, Saray Mutfağı, Yemek Kültür

Ottoman Foodways at Surname of Gelibolulu Âlî

Ottomans had a pretty rich food culture. Especially the weddings and festivals taking place in the palace caused this culinary wealth to turn into a feast. One of the splendid banquets held at the Ottoman Palace, perhaps even the most spectacular one was given on the occasion of the circumcision of Mehmet, III, son of Murad III, in 1582. This banquet, about which Gelibolulu Ali composed a poem (surname) had many colorful scenes, such as dining tables set with a wide assortment of food and beverages. The variety of the meals served at the banquet in question indicate the richness of Ottoman cuisine. Gelibolulu Ali introduced us not only to meals but also to the most popular food and beverages, which are among the important components of our culture. The present study aims to shed a light on Ottoman food culture in 16th century by means of information presented in Gelibolulu Ali’s surname titled Jami’ al-Buhur Dar Majalis Sur.

Keywords:

Gelibolulu Ali, Surname, Festival, Palace Cuisine, Cuisine,

___

AKKOR, Yunus Emre (2016). Gelenekten Evrensele Osmanlı Mutfağı, İstanbul: Alfa Yay.
ARSLAN, Mehmet (1999). Türk Edebiyatında Manzum Surnâmeler(Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri), Ankara: AKM Yay.
AYNUR, Hatice (2009). “Surnâme”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 37, s. 565-567.
BİLGİN, Arif (2000). Osmanlı Sarayının İâşesi (1489-1650), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
DEĞİRMENCİ T. (2015) “Kahve bahane, kahvehane şahane: Bir Osmanlı kahvehanesinin portresi”, Bir Taşım Keyif: Türk Kahvesinin 500 yıllık öyküsü, (Edt. Ersu Pekin), s.118-136, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
DEVELLİOĞLU, Ferit (2006). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara: Aydın Kitabevi.
FAROQHI, S.- NEUMANN, C.K. (2016). Soframız Nur Hanemiz Mamur Osmanlı Maddi Kültüründe Yemek ve Barınak, İstanbul: Alfa Yay.
IŞIN, P. Mary (2014). Osmanlı Mutfak İmparatorluğu, İstanbul: Kitap Yayınevi.
……………….(2017). Osmanlı Mutfak Sözlüğü, İstanbul: Kitap Yayınevi.
KUT, Günay. Türklerde Yemek Kültürü, https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=366311
LEVENT, H.- CAVULDAK, Ö.A. (2017). Geleneksel Fermente Bir İçecek: Boza, Akademik Gıda 15(3), s. 300-307, DOI: 10.24323/akademik-gida.345273.
Muhammed b. El-Kerîm (2009). Kitâbü’t-Tâbih, (Haz. Charles Perry, Çev. Nazlı Pişkin), İstanbul: Kitap Yay.
ONAY, A. Talât (2016). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (Haz. Prof. Dr. Cemal Kurnaz), Ankara: Berikan Yayıncılık.
ÖZTEKİN, Ali (1996). Gelibolulu Mustafa ‘Âlî Câmi’u’l-Buhur Der Mecâlis-i Sûr, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
PAKALIN, M. Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I-II-III., İstanbul: MEB Yayınları.
REIND-KIEL, H. (2016). “Cennet Taamları”, Soframız Nur Hanemiz Mamur Osmanlı Maddi Kültüründe Yemek ve Barınak,(Edit. S. Faroqhi, C.K. Neuman), İstanbul: Alfa Yay.
SİNGER, Amy (2015). Haydi Sofraya! Mutfak Penceresinden Osmanlı Tarihi, (Çevr. Pelin Tünaydın), İstanbul: Kitap Yayınevi.
STEFANOS, Yerasimos (2002). Sultan Sofraları, 15. ve 16. Yüzyılda Osmanlı Saray Mutfağı, İstanbul: YKY Yay.
VROOM, Joanita (2015). “Cornelis Calkoen Türkiye’de: Bir 18. Yüzyıl Felemenk Diplomatının Topkapı Sarayındaki Öğle Yemeği”, Haydi Sofraya! Mutfak Penceresinden Osmanlı Tarihi, (Edt. Amy Singer, Çevr. Pelin Tünaydın), s. 141-175, İstanbul: Kitap Yayınevi.
YERASİMOS, Marianna (2014). 500 Yıllık Osmanlı Mutfağı, İstanbul: Boyut Yay.