Mushaf’ı Basmak veya Müslüman Dünya Üzerinde Güç ve Otorite Kurmak

Bu makalede Mushaf basımı ve uluslararası politika ile olan ilişkisi ele alınmaktadır. Arşiv belgeleri ve gazete haberleri gibi tarihi malzemeler kullanarak, bu makale Avrupa ve Osmanlı İmparatorluğu gibi dünya güçleri arasında geröekleşen çatışmada Mushaf Basımının rolünü ortaya koymaktadır. Dolayısıyla bu çalışma üç örnek üzerene yoğunlaşmaktadır. Birincisi Avrupada basılan özellikle Kırım Savaşı sonrası 1787 yılında Rusya basılan Mushaf ile Fıransızler tarafından Mısır'ın işgali sonrası 1789 yılında ve Afrika'nın işgali sonrası da 1830 yılında basılan Mushaf örneğidir. Birer Avrupa Sömürgeci güçleri olarak Rusya ve Fransa kendilerini sömrgeleşmiş Müslümanlar üzerinde yeni liderler olarak kurgulamaya çalıştılar. İkinci örnek ise İran'da basılan Mushaflardır. Mushaf basımı İranlıllarca devam ederken, Osmanlılar da Mushaf basımında Gayr-i Müslim ve Sünni olmayanların elleriyle tahrif edilmesi ve değiştirilmesine yol açabileceği korkusuna karşı korunması gereken bir mesele olarak algılamışlardır. En önemli diğer örnek ise, İngilizlerin Hindistan gibi sömürge altına aldıkları İslam topraklarında Halife İkinci Abdulhamid'e karşı ayaklanma başlatmak için yaptıkları kara propagandadır. Osmanlılar mushaf basımına karşı matbaa kurma ve kontrol mekanizması inşa ederek Müslümanların gerçek liderlerinin kendileri olduğu konusunda bir açıklık getirmek için bazı politikalar geliştirdiler. Sonuç olarak bu çalışma Mushaf basımının Osmanlılar, Avrupa devletleri ve İran arasında gerçekleşen Müslümanların üzerinde bir güç ve otorite elde etme çabasını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İran, Mushaf Basımı, Osmanlılar, Siyasi Otorite, Sömürgecilik, Avrupa, İran

Printing Mushaf or Gaining Power and Authority over the Muslim World

In this article Mushaf printings and their relation to international politics have been studied. Using historical materials like archive documents and newspapers, the article shows the role of Mushaf printings in the conflict among World powers, Europe and the Ottoman Empire. This study thereby focuses on three cases: The first case is the Mushaf-printings in Europe particularly in 1787 in Russia right after the Crimean War and in 1798 after the occupation of Egypt and in the 1830s during the invasions of Africa by France. Russia and France, as two European colonialist powers thereby tried to establish itself as the new patron for the colonised Muslims. The second case is the Mushaf-printing in Iran. Meanwhile printing of the Mushaf was printed by Iranians, Ottomans considers issue as that time must be defended the Qur'an from corruptions and changes by the hands of Non-Muslim and Non-Sunni communities. The most significant case is the third one: the British black propaganda against the Caliphate, Abdulhamid The Second, to trigger an uprising in British-colonised territories, like India. Ottomans made some policies against these printings by establishing print houses and control mechanism to make clear that they themselves are the real leaders of Muslims. As a conclusion, the article demonstrates how Mushaf printings were used to gain power and authority over Muslims during the clash among the Ottoman Empire, European powers and Iran.

Keywords:

Mushaf Printing, Ottoman, Political Authority, Colonialism, Europe, Iran,

PDF

___

Abay, Muhammet. “Osmanlı’dan Günümüze Mushaf Basımı”. Osmanlı’dan Günümüze Hüsn-i Hat Sempozyumu (unpublished paper). Ankara: DİB, 2017.
Abay, Muhammet. Osmanlı Döneminde Mushaf İmlası Tartışmaları. İstanbul: İFAV Pub., 2016.
Ahmet Cevdet Paşa. “Vak’anüvis Cevdet Paşa’nın Evrakı”. Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası 46 (1333): 215-237.
Albin, Michael W. “Printing of the Qur’an”. Encyclopaedia of the Qur’an. 4: 265-276. Leiden: E.J. Brill, 2004.
Arı, Saim. 1. Mahmut-Nadir Şah Dönemlerinde Osmanlı-İran İlişkilerinde Sünni-Şii Diyaloğu. PhD Thesis, Harran University, 1999.
Berkes, Niyazi. Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Pub., 2002.
Dalkıran, Sayın. İbn-i Kemal ve Düşünce Tarihimiz. İstanbul: OSAV Pub., 1997.
Gökkır, Necmettin. Tanzimattan Günümüze Osmanlıda Din-Devlet İlişkileri ve Siyaset Bağlamında Mushaf Basımı. İstanbul: İFAV Pub., 2015.
Gündüz, Mahmut. “İlk Kur’an-ı Kerim Basmaları”. Diyanet İlmi Dergi 7/1 (1974): 7-11.
Gündüz, Mahmut. “Matbaanın Tarihçesi ve İlk Kur’ân-ı Kerîm Basmaları”. Vakıflar Dergisi 12 (1978): 335-350.
Kut, Turgut – Türe, Fatma. Yazmadan Basmaya: Müteferrika, Mühendishane, Üsküdar. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Merkezi Pub., 1996.
Neumann, Christoph K. “Book and Newspaper Printing in Turkish, 18th-20th Century”. Middle Eastern Languages and the Print Revolution. Ed. by Eva Hanebutt - Benz; Dagmar Glass; Geoffrey Roper. 227-248. Westhofen: WVA-Verlag Skulima, 2002.
Nouvo, Angela. “A Lost Arabic Koran Rediscovered”. The Library 12/4 (1990): 273-292.
Rezwan, E. A. “Qur’an and its World: VIII/2. West-Östlichen Divans (The Qur’an in Russia)”. Manuscripta Orientala 5/1 (1999): 32-62.
Topdemir, Hüseyin Gazi. İbrahim Müteferrika ve Türk Matbaacılığı. Ankara: Kültür Bakanlığı Pub., 2002.
Uçar, Ahmet. “Osmanlıların Kur’ân-ı Kerîm’e Hürmeti 2: Osmanlı’da İlk Matbaa Neden Geç Kuruldu?”. Yedikıta 2 (2008): 28-31.
Uçar, Ahmet. “Osmanlıların Kur’ân-ı Kerîm’e Hürmeti 3: Osmanlı’da Kur’ân-ı Kerîm İlk Kez Ne Zaman ve Nasıl Basılmıştır?”. Yedikıta 3 (2008): 24-25.
Uçar, Ahmet. “Osmanlıların Kur’ân-ı Kerîm’e Hürmeti 4: Kur’ân-ı Kerîm Basımında Dikkatsiz Olanlara Karşı Alınan Tedbirler”. Yedikıta 4 (2008): 40-43.
Uçar, Ahmet. “Osmanlıların Kur’ân-ı Kerîm’e Hürmeti 5: Kur’ân-ı Kerîm’i Tahrif Etmek İsteyenler”. Yedikıta 5 (2009): 42-44.
Wilson, M. Brett. The Qur’an After Babel: Translation and Printing the Qur’an in Late Ottoman and Modern Turkey. PhD Thesis, University of Duke, 2009.