ALVARLI MUHAMMED LUTFÎ EFENDİ’NİN ŞİİRLERİNDE ALLAH TASAVVURU

Muhammed Lutfî Efendi Arapça, Farsça ve Türkçe şiirler yazmış ve şiirleri ölümünden sonra derlenerek “Hulasâtü’l-Hakâyık ve Mektûbât-ı Hâce Muhammed Lutfî” adıyla yayımlanmıştır. Bu makale, Muhammed Lutfî Efendi’nin şiirlerindeki Allah’ın varlığı, birliği ve yaratması hakkındaki görüşlerini ortaya çıkarmak amacıyla yazılmıştır. Onun şiirlerindeki temel kaynak, Kur’an-ı Kerim ve Hz. Peygamber’in hadisleridir. Bunun yanı sıra Muhammed Lutfî Efendi şiirlerini, bilim ve felsefenin verileriyle zenginleştirmiştir.

-

Thinking of God in Muhammed Lutfi Efendi’s PoemsMuhammed Lutfî Efendi has written poems in Arabic, Persian andTurkish languages and his poems were published with the name “Hulasâtü’lHakâyık ve Mektûbât-ı Hâce Muhammed Lutfî” by collected. This articlewas written to bring out the opinions about existence, unity and the creatingof God in the poems of Muhammed Lutfî Efendi. The main sources in hispoems are Quran and the hadiths of the Prophet Muhammed. In addition tothis, Muhammed Lutfî Efendi has enriched his poems with the throughput ofscience and philosophy

___

  • Altıntaş, Hayrani, İbn Sina Metafiziği, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2002.
  • Ateş, Süleyman, İslâm Tasavvufu, Pars Matbaası, Ankara, Tarihsiz.
  • Aydın, Hüseyin, İlim Felsefe ve Din Açısından Yaratılış ve Gayelilik (Te- leoloji), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2002.
  • Aydın, Mehmet S., Din Felsefesi, İzmir İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İzmir, 2010.
  • _______, “Süreç (Proses) Felsefesi Işığında Tanrı-Âlem İlişkisi”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, c. XXVII, Ankara, 1985.
  • Bolay, Süleyman Hayri, Felsefe Doktrinleri ve Terimleri Sözlüğü, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2009.
  • el-Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrahim, Sahîhu’l- Buhârî, Beytü’l-Efkâr, Riyad, 1998.
  • Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Anka yayınları, İstanbul, 2005.
  • Cevizci, Ahmet, Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul, 2010.
  • Craig, William Lane, “Kelam Kozmolojik Kanıtı”, çev. Zikri Yavuz, Allah Felsefe ve Bilim, Ed. Caner Taslaman, Enis Doko, İstanbul Yayınevi, İstanbul, Tarihsiz.
  • Çetin, İsmail, John Locke’da Tanrı Anlayışı, Vadi Yayınları, Ankara, 1995.
  • Fahruddîn Râzî, Tefsîr-i Kebîr Mefâtîhu’l-Gayb, çev. Suat Yıldırım v.dğr., Akçağ Yayınları, c. III, 1988, Ankara.
  • Fakhry, Majid, “İslâm Felsefe Geleneğinde Ontolojik Kanıt: Fârâbi Örneği”, çev: Ömer Mahir Alper,” İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 6, İstanbul, 2002.
  • El-Farabî, Ebû Nasr, Es-Siyâsetü’l-Medeniyye veya Mebâdiü’l-Mevcûdât, çev. Mehmet S. Aydın, Abdulkadir Şener, M. Rami Ayas, Büyüyenay Yayınları, İstanbul, 2012.
  • İmam Gazâlî, İhyâ’u Ulûmi’d-Dîn, çev. Sıtkı Gülle, Huzur Yayınevi, c. I, İstanbul, 1998.
  • Güngör, Erol, İslâm Tasavvufunun Meseleleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul,
  • Gürcani, Seyyid Şerif, Kitabu’t-Ta’rîfât” Arapça-Türkçe Terimler Sözlüğü, çev. Arif Erkan, Bahar Yayınları, İstanbul, 1997.
  • İbn Sînâ, En-Necât, çev. Kübra Şenel, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul, 2012.
  • _______, Kitâbu’ş-Şifâ Metafizik II, çev. Ekrem Demirli, Ömer Türker, Litera Yayıncılık, İstanbul, 2005.
  • İkbal, Muhammed, İslam’da Dinî Düşüncenin Yeniden İnşâsı, çev. Rahim Acar, Timaş Yayınları, İstanbul, 2013.
  • Kant, Immanuel, Arı Usun Eleştirisi, İdea Yayınevi, İstanbul, 2008.
  • Karaman, Hayrettin; Çağrıcı, Mustafa, v.dğr., Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, c. I, Ankara, 2012.
  • Karaman, Hüseyin, “Ebû Bekr Er-Râzî’ye Göre Yaratma”, Atatürk Üni- versitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 23, Erzurum, 2005.
  • Kaya, Mahmut, “Sudûr”, DİA, c. 37, İstanbul, 2009.
  • Kıyıcı, Selahattin, “Alvarlı Muhammed Lutfî Efendi”, DİA, c. 2, İstanbul, 1989.
  • Külekçi, Numan, Açıklamalar ve Örneklerle Edebî Sanatlar, Akçağ Yayınları, Ankara, 2013.
  • Hâce Muhammed Lutfî, Hulasâtü’l-Hakâyık ve Mektûbât-ı Hâce Muhammed Lutfî, Damla Yayınevi, İstanbul, 2006.
  • Nizam, Elif Ayan, “Divan Şiirinde Bir Telmih Unsuru Olarak ‘Ashâb-ı Kehf’”, Turkish Studies, Volume: 8/13, Fall, Ankara, 2013.
  • Özler, Mevlüt, “Tevhid”, DİA, c. 41, İstanbul, 2012.
  • Özsoy, Ömer, Sünnetullah Bir Kur’an İfadesinin Kavramlaşması, Fecr Yayınevi, Ankara, 1999.
  • Sarıkçıoğlu, Ekrem, “Tevhid (Diğer Dinlerde)”, DİA, c. 41, İstanbul, 2012.
  • Sinanoğlu, Mustafa, “Şirk”, DİA, c. 39, İstanbul, 2010.
  • Soysal, M. Orhan, Edebî San’atlar ve Tanınması, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1998.
  • Şener, Habib, John Locke ve David Hume Din Felsefesi Üzerine Karşılaş- tırmalı Bir İnceleme, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2014.
  • Taylan, Necip, Düşünce Tarihinde Tanrı Sorunu, Şehir Yayınları, İstanbul,
  • Timuçin, Afşar, Felsefe Sözlüğü, Bulut Yayınları, İstanbul, 2004.
  • Topaloğlu, Bekir, Allah İnancı, İsam Yayınları, İstanbul, 2008.
  • Topaloğlu, Bekir, Yavuz, Y. Şevki, Çelebi, İlyas, İslam’da İnanç Esasları, Çamlıca Yayınları, İstanbul, 2004.
  • Türer, Osman, Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi, Seha Neşriyat, İstanbul, 1998.
  • Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yayınları, İstanbul, 1996.
  • _______, “Mârifet”, DİA, c. 28, İstanbul, 2012.
  • _______, “Tasfiye”, DİA, c. 40, İstanbul, 2011.
  • Uyanık, Mevlüt, Felsefî Düşünceye Çağrı, Elis Yayınları, Ankara, 2003.
  • Üzüm, İlyas, “Mücessime”, DİA, c. 31, İstanbul, 2006.
  • Yavuz, Yusuf Şevki, “Müşebbihe”, DİA, c. 32, İstanbul, 2006.
  • Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, Sadeleştirenler: İsmail Karaçam v.dğr., Azim Dağıtım, c. I, İstanbul, ts.
  • Yazoğlu, Ruhattin, “Antropomorfizm ve Hıristiyanlık”, Ekev Akademi Dergisi, Erzurum, 1998, c. 1, sy. 2.
  • Yılmaz, H. Kamil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2010.
  • Yurdagür, Metin, Âyet ve Hadislerde Esmâ-i Hüsnâ Allah’ın İsimleri, Marifet Yayınları, İstanbul, 2006.
  • Yücedoğru, Tevfik, “Tekvin”, DİA, c. 40, İstanbul, 2011.
  • ez-Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, c. I, Beyrut, 1987.