Kelâmdaki Bilgi-İman Tartışması Yönüyle Yapay Zekâ ve İman Açısından Ortaya Çıkarması Muhtemel Sorun

Bilgisayar teknolojisi hayatımıza önemli açılımlar ve kolaylıklar sağlamıştır. Bilgisayar ilk döneminde teknolojik bir nesne iken yapay sinir ağlarının ortaya çıkmasıyla önemli bir değişikliğe uğrayarak robot sistemlerini ve buna bağlı olarak yapay zekâ tartışmalarını ortaya çıkarmıştır. Yapay zekâ tartışmalarının belli ölçüde popülist yanı bulunmakla beraber ciddiye alınması gereken tarafları da barındırmaktadır. Bu kapsamda, yapay zekâ çalışmalarının kendine özgü düşünce sistemini ortaya çıkaracağını söyleyebiliriz. Kelâm, bu düşünce sisteminin “iman” konusunda ortaya çıkarması muhtemel sonuçları tartışmakla yükümlüdür. Bu çerçevede yapay zekâ, kelâmın vesâili içerisinde ele alınması gereken bir konudur. Yapay zekâ yeni bir gelişme olmakla beraber, arka planında varlık-bilgi kurgusunu/ilişkisini taşıması dolayısıyla eski bir tartışmanın bir devamı olarak görülebilir! Bu noktadan hareketle, kelâm tarihindeki bilgi-iman tartışmalarının yapay zekâyı algılamada bize ışık tutacağını söyleyebiliriz. İman tartışmaları sonunda mucizeye dayandığı gibi, yapay zekâ tartışmalarının son noktası da muhtemelen Kur’an’a dayalı bilgi/ “mucize” kapsamında tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Bilgisayar sistemleri, Yapay zekâ, Kelâm, İman, Bilgi

Artificial Intelligence with the Aspect of the Knownledge-Faith Discussion and the Problem Possible to be Arisen by it in terms of Kalam

Computer technology has provided important expansions and facilities for our lives. While the computer was a technologicaly object in the first period, it has undergone a significant change with the emergence of artificial neural networks and the robot systems and the related artificial intelligence arguments. Besides being populist to some extent, discussions on artificial intelligence have a side to be considered seriously. We can say that artificial intelligence studies will reveal its unique thinking system. Kalam is obliged to discuss the possible consequences of this system in terms of “belief”. Within this frame, artificial intelligence is a subject to be adressed within the borders of kalam. Although artificial intelligence is a new development, it can be seen as a continuation of an old discussion because of its existence / knowledge in the backdrop. From this point of view, we can say that the knowledge-faith discussions in the history of kalam will shed light on us to perceive artificial intelligence. The endpoint of the discussion of artificial intelligence, as well as the wonders of faith, will be discussed in the context of Qur'anic knowledge.

Keywords:

Kalam, Computer systems, Artificial intelligence, Faith, Knowledge,

PDF

___

Abdülhamid, İrfan. İslâm’da İtikadî Mezhepler ve Akaid Esasları. Trc. Mustafa Saim Yeprem. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Yayınları, 1974.
Akarsu, Bedia. Çağdaş Felsefe. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2014.
Atar, Fahrettin. Fıkıh Usûlü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1988.
Barnes, Jonathan. Sokrates Öncesi Yunan Felsefesi. Trc. Hüsen Portakal. İstanbul: Cem Yayınları, 2004.
Bıçak, Ayhan. Felsefenin Kuruluşu. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
Bıçak, Ayhan. Evren Tasavvuru. İstanbul: Dergâh Yayıncılık, 2014.
Bıçak, Ayhan. Tarih Felsefesinin Oluşumu. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2004.
Bolay, Süleyman Hayri. Felsefe Doktrinleri ve Terimleri Sözlüğü. Ankara: Nobel Yayınları, 2013.
Bulğen, Mehmet. Kelâm Atomculuğu ve Modern Kozmoloji. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2015.
el-Cabiri, Muhammed Abid. Arap-İslâm Kültürünün Akıl Yapısı. Trc. Burhan Köroğlu v.dğr. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1999.
Cüveynî, İmamü’l Haremeyn. Kitâbü’l-irşâd ilâ kava‘ıdi’l-edilleti fî usûli’l-i‘tikâd. Thk. Muhammed Yusuf Musa - Ali Abdulmunîm Abdulhamid. Mısır: Mektebetu’l Hancı, 1950.
Çalışkan, İsmail. Kur’an’da Din Kavramı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
Çıkar, Mehmet Şirin. Nahivciler İle Mantıkçılar Arasındaki Tartışmalar. İstanbul: İSAM Yayınları, 2009.
Ebu’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed (Ragıb el-İsfehânî). el-Müfredat fî garîbi’l-Kur’ân. Thk. Safvan Adnan ed-Davedi. Beyrût: Dâru’l Kalem, 1412.
Eraydın, Selçuk. Tasavvuf Ve Tarikatlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1997.
el-Gazzâlî, Ebû Hamîd. Filozofların Tutarsızlığı. Trc. Mahmut Kaya - Hüseyin Sarıoğlu. 6. Basım. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
Gölcük, Şerafeddin. Kelâm Tarihi. Konya: Kitap Dünyası, 200.
Gölcük, Şerafettin - Toprak, Süleyman. Kelâm Tarih Ekoller Problemler. Konya: Tekin Kitabevi, 2016.
Gölcük, Şerafettin. “Cehmiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 235-236. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
Kadı Abdulcebbar. Mu’tezile’de Din Usûlü. Trc. Murat Memiş. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
Karadaş, Cağfer. Ana Hatlarıyla Kelâm Tarihi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
el-Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Kitâbü’t-Tevhîd. Thk. Fethullah Huleyf. İskenderiye: Daru’l Cami’ati’l Mısrıyye, ts.
Nasr, Seyyid Hüseyin. İslam’da Düşünce ve Hayat. Trc. Fatih Tatlılıoğlu. İstanbul: İnsan Yayınları, 1981.
en-Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Tabsıratu’l-Edille Fî Usûli’d-Dîn. Trc. Hüseyin Atay. 2. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
Sıbai, Mustafa. İslâm Hukukunda Sünnet. Trc. Kamil Tunç. İstanbul: Girişim Yayınları, 1989.
Taylan, Necip. Mantık Tarihçesi Problemleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
Topaloğlu, Bekir - Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
Ülken, Hilmi Ziya. Varlık ve Oluş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1968.
Ünal, Zeki. Hz. İsa’nın Dönüşü Meselesi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
Vural, Mehmet. İslâm Felsefesi Sözlüğü. Ankara: Elis Yayınları, 2003.
Weber, Alfred. Felsefe Tarihi. Trc. H. Vehbi Eralp. 5. Basım. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1998.
Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.