Vakanüvis Ahmed Vâsıf Efendi'nin Tarihçiliği ve Kaynakları Kullanma Usulü

Osmanlı tarihi kaynakları arasında devletin resmî tarihçisi sıfatıyla vakanüvislerinyazdıkları tarihler önemli bir yer tutmaktadır. Vakanüvisler sadece yaşadıklarıdönemin olaylarını kaleme almakla kalmamışlar, kesintisiz bir tarih oluşturmak içinkendilerinden önce yazılmamış dönemin olaylarını da kaleme almışlardır.Bu müverrihler arasında Mehâsinü'l-Âsâr ve Hakāiku'l-Ahbâr adıyla bir eser telif etmişolan Ahmed Vâsıf Efendi, seçkin bir yere sahiptir. Ahmed Vâsıf on beş yılı bulanvakanüvislik görevinin de kazandırdığı tecrübeyle kendisine has üslûbu ve tarihanlayışıyla Osmanlı devletinin fasilalar olmakla birlikte, 1166-1219/1752-1805 yıllarınıkapsayan yaklaşık elli yıllık tarihini yazmıştır. Bu çalışmada, Vâsıf'ın tarih anlayışı,üslubu ve tarihinin 1166-1188/1752-1774 yıllarını kapsayan kaynakları, bu kaynaklarıkullanma usulü ele alınmıştır.

Waq'anuvīs Ahmed Vāsif Effendi's Histiography and His Manner on Using the Sources

Among the Ottoman historical sources, the historian's history as an official historian of the state occupies an important place. These historians not only wrote down the events of the period in which they lived, but also drew up the events of the untold period before they were to create an uninterrupted history. Among these historians, Ahmed Vasıf, who had written a work with the name of Mehâsinü'l-Âsâr and Hakāiku'l-Ahbâr, has an outstanding place. Ahmed Vâsıf wrote about the fifty-year history of the Ottoman state, covering the years 1166-1219 / 1752-1805, with his unique style and understanding of history. In this study, the sources of Vâsif's history understanding style and the sources of the History of the History covering the years 1166-1188/1752-1774, the place and the value of using these resources and their sources are discussed.

PDF

___

Ali Emîrî Sultan Selim III. (AE. SSLM. III). 6788.
Bâb-ı Asafî Amedî Kalemi (A.AMD). 27/10.
Cevdet Dahiliye (C. DH). 51/2546.
Cevdet Maarif (C.MF). 8581.
Cevdet Maarif, (C. MF). 975.
Hatt-ı Hümâyûn (HH). 11082, 11187, 13135, 13274, 1336/52143, 1412/57475, 267/45595
Ruûs Kalemi (A. RSK). 2694/75.
Ruûs Kalemi Defterleri (A. RSK. d). 1596/6, 1623/23
AHMED VÂSIF EFENDİ. Mehâsinü'l-Âsâr. Ali Emîrî Tarih, 608: 3a-3b, 20b, 91b, 166a. Millet Kütüphanesi.
AHMED VÂSIF EFENDİ. Mehâsinü'l-Âsâr. Hazine, 1406: 4a-b, 5a. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi.
AFYONCU, Erhan. “Osmanlı Müverrihlerine Dâir Tevcîhât Kayıtları I”. Belgeler 24/20 (1999): 77-155.
AFYONCU, Erhan. Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, 8. Baskı. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2018.
AHMED ÂSIM EFENDİ. Âsım Efendi Tarih. Haz. Ziya Yılmazer. 1. Baskı 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
AHMED VÂSIF EFENDİ. Mehâsinü'l-Âsâr ve Hakāʼ iku'l-Ahbâr [Osmanlı Tarihi (1209- 1219/1794-1805]. Haz. Hüseyin Sarıkaya. İstanbul: Çamlıca Basım Yayın 2017.
AHMED VÂSIF EFENDİ. Mehâsinü'l-Âsâr ve Hakā’iku'l-Ahbâr. Haz. Mücteba İlgürel. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1994.
AHMED VÂSIF EFENDİ. Ahmed Vâsıf Efendi Mehâsinü'l-Âsâr ve Hakā’iku'l-Ahbâr 1774- 1779 (H. 1188-1193). Haz. Mücteba İlgürel. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
CEVDET PAŞA. Tarih. 2. Baskı, Dersaadet: Matbaa-yı Osmaniye, 1-12, 1309. CHRISTINE, Woodhead. “Şehnâmeci,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38: 456- 457. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
ÇALIŞKAN, Muharrem Saffet. (Vekāyi‘nüvis) Enverî Sadullah Efendi ve Tarihinin I. Cildinin Metin ve Tahlîli (1182-1188/1768-1774). Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2000.
ÇEŞMÎ-ZÂDE MUSTAFA REŞÎD. Çeşmî-zâde Tarihi. haz. Bekir Kütükoğlu. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1959.
ÇINAR, Ali Osman. Mehmed Emin Edîb Efendi'nin Hayatı ve Tarihi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 1999.
DERİN, Fahri Çetin, Abdurrahman Abdi Paşa Vekâyiʻ-nâmesi (Osmanlı Tarihi). İstanbul: Çamlıca Basım Yayın 2008.
FRANZ, Babinger. Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. çev. Coşkun Üçok, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1982.
GÜNGÖR, Tahir, Hâkim Efendi Tarihi (Osmanlı Tarihi1166-1180/1752-1766). 1. baskı, I-II, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.
İLGÜREL, Mücteba. “Hâkim Mehmed Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 15: 189-190. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
İSMAİL PAŞA, Bağdatlı. Hediyyetü'l‘Ârifîn Esmâü'l-Mü’ellifîn ve Âsâru'l-Musannifîn I. Tsh. Kilisli Rifat Bilge-İbnülemin Mahmud Kemal İnal. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1951.
İSMAİL PAŞA, Bağdatlı. Îzâhu'l-Meknûn fi'z-Zeyli‘alâ Keşfi'z-Zünûn I. tsh. M. Şerafeddin Yaltkaya-Kilisli Rifat Bilge. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1945.
İZZÎ SÜLEYMAN EFENDİ. Tarih-i İzzî. İstanbul 1199/1784-85.
KÜTÜKOĞLU, Bekir. “Çeşmîzâde Mustafa Reşid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8: 289-290. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
KÜTÜKOĞLU, Bekir. Vekâyiʻnüvis, Makaleler, İstanbul 1994.
KÜTÜKOĞLU, Bekir. “Vakʻanüvis,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42: 457-458. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
MEHMED SÜREYYA. Sicill-i Osmanî. İstanbul: Matbaa-yı Âmire, IV, 1308.
MADELİNE C. Zılfı. “Hâkim's Chronicle Revisted”, Oriento Moderno. 1 Roma 1999, XVII, (LXXXIX), 193-201.
ÖZCAN, Abdülkadir. “Abdurrahman Şeref”. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları İslam Ansiklopedisi. 1: 175. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
ÖZCAN, Abdülkadir. “Osmanlı Tarihçiliğine ve Tarih Kaynaklarına Genel Bir Bakış”. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 1 (Bahar 2013): 271-293.
ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi. “Vassâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42: 558- 559. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
SAĞLAM, Nevzat. Ahmed Vâsıf Efendi ve Mehâsinü'l-Âsâr ve Hakāʼ iku'l-Ahbâr'ı 1166- 1188/1752-1774 (İnceleme ve Metin). Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2014.
SÜLEYMAN FÂİK, Halîkatü'r-Rüʼ esâ [Zeyli]. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1269.
TEKİNDAĞ, Şehabettin. “Osmanlı Tarih Yazıcılığı”. Belleten, 35/140, (Ekim 1971): 655- 663.
TOGAN, Zeki Velidi. Tarihte Usul. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi 1969.