Girit'in Osmanlılar Tarafından Fethiyle İlgili Bazı Yazma Eserler Üzerine Notlar

Dünyanın farklı ülkelerindeki değişik yazma eser kütüphanelerinde bulunan Osmanlı kroniklerinin tespit edilerek bunların içeriklerinin değerlendirilmesi, tarih yazımı için olmazsa olmaz hususlardan biridir. Bu eserlerin belirli konular dikkate alınarak yapılacak tasniflerinin, o konuları çalışacak araştırmacılara büyük kolaylıklar sağlayacağı açıktır. Zikredilen düşünceden hareketle hazırlanan bu makalede, Osmanlı Devleti tarafından XVII. asırda alınan Girit’in fethiyle ilgili, Türkiye’deki yazma eser kütüphanelerinde bulunan eserlerin tanıtımı ve kaynak değerlendirmesi yapılmıştır. İncelenen eserlerin çoğu daha önce tespit edilmiş kroniklerin nüshalarından oluşmaktadır. Yine ele alınan yazmaların büyük oranda, kendi zamanından önce yazılmış kroniklerden yapılan alıntılardan müteşekkil oldukları belirlenmiştir. Bunların ekseriyetle Katib Çelebi’nin Fezleke’si ile Mühürdar Hasan Ağa’nın Cevâhirü’t-tevârih’inden ya da ondan yararlanan diğer kroniklerden istifade ettikleri anlaşılmıştır. Mecmua içinde yer alan bir kısım kaynağın ise Kandiye’nin fethi sonrası hazırlanmış fetihnamenin bir sureti olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlılar, Girit’in Fethi, Yazma Eser, Kronik

Notes on the Some Manuscript Works Related to Conquest of Crete by Ottomans

The identification of the Ottoman chronicles in different literary libraries in different countries of the world and the evaluation of their contents is one of the indispensable aspects of writing history. It is clear that the sorting of these works by considering certain topics will provide great convenience to the researchers who work on them. In this article which was prepared with the motivation of the mentions mentioned, was made an assessment on the introduction of the artifacts and resource evaluation related to the conquest of Crete which was taken by Ottoman State in XVII century. Most of the studied works consists of copies of previously identified chronicles. It has also been determined that the writings discussed are largely composed of quotations from chronicles written before their time. It is understood that these are mostly benefited from Katib Çelebi’s Fezleke and Mühürdar Hasan Ağa’s Cevâhirü’t-tevârih or other chronicles benefiting from it. Some of the sources in Mecmua were also determined to be a copy of the fathnama (fetihname) prepared after the conquest of Candia

Keywords:

Ottomans, Cretan War (1645-1669),

PDF

___

I. Yazma EserlerBursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi. Orhan Kısmı. nr. 1022.Edirne Selimiye Kütüphanesi. nr. 5101.İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi (İÜNEK). nr. İE 2839; T 205; T 2536; T 2772. Kastamonu İl Halk Kütüphanesi. nr. 4048.Sadberg Hanım Müzesi Kütüphanesi. nr. 523; 525.Süleymaniye Kütüphanesi Köprülü Kısmı Hacı Ahmed Paşa. nr. 214/1.Süleymaniye Kütüphanesi Mehmed Asım. nr. 724/20.Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi. nr. A. 3085; A. 3605; YY. 82.Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi. nr. 599/7; 633; 729.
II. Yayımlanmış Kronikler ve Araştırma EserleriABDURRAHMAN ABDİ PAŞA. Vekâyi‘-nâme [Osmanlı Târihi (1648-1682)] Tahlil ve Metin Tenkidi. Haz. Fahri Çetin Derin. İstanbul: Çamlıca Basım Yayın, 2008.ADIYEKE, Nuri. Hikâyet-i Azimet-i Sefer-i Kandiye. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, 1988.Anonim Bir Osmanlı Kaynağına Göre Girit’in Fethi. Haz. Ayşe Pul. Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.BABİNGER, Franz. Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. Çev. Coşkun Üçok. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1982.BOYRAZ, Arslan. Köprülüzâde Fazıl Ahmet Paşa Devrinde (1069-1080) Vukuatı Tarihi, Transkripsiyon ve Değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2002.CENGİZ, Hasan Ali. Yeniçeri Kâtibi Hasan Efendi’nin Tevârîh-i Cezîre-i Girid Adlı Eseri: Tahlil ve Metin. Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, 2018.DUMAN, Filiz. Bir Gazavat-nâme Türü Olarak Hüseyin Behçetî’nin Mi‘râcü’z-zafer Adlı Zafer-nâmesi (H.1088/M.1678), (1-101. Varaklar Arası). Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2010.EVLİYA ÇELEBİ B. DERVİŞ MEHEMMED ZILLÎ. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 8. Kitap: Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 308 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini. Haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı-Robert Dankoff. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2003.EVLİYÂ ÇELEBİ B. DERVİŞ MEHEMMED ZILLÎ. Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi II. Kitap Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini. Haz. Zekeriya Kurşun-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1998.GÖGER, Veysel. “Taş Yasdanup Toprak Döşenenler: Kandiye Kuşatması Örneğinde Osmanlı Askerlerinin Metristeki Mücadele ve Yaşamı (1667-1669)”. Osmanlı Araştırmaları 52 (2018): 41-78.GÖGER, Veysel. “Osmanlı Tarih Yazıcılığında Destansı Bir Karakter: Kanca Nâm Dilaver”. Millî Folklor 121 (2019):.GÜLSOY, Ersin. “Girit Seferleri Gazavâtnâmeleri ve Özellikleri”. Yeni Türkiye 7/33 (2000): 640-642.KARA ÇELEBİ-ZÂDE ABDÜLAZİZ EFENDİ. Ravzatü’l-Ebrâr Zeyli (Tahlîl ve Metin) 1732. Haz. Nevzat Kaya. Ankara: TTK Yayınları, 2003.KÂTİB ÇELEBİ. Fezleke [Osmanlı Tarihi (1000-1065/1591-1655)]. Haz. Zeynep Aycibin. 2. Cilt. İstanbul: Çamlıca Basım Yayın, 2016.LEVEND, Agâh Sırrı. Gazavât-nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavât-nâmesi. Ankara: TTK Yayınları, 2000.MUSTAFA BİN MUSA. Tarih-i Sefer ve Feth-i Kandiye, Fazıl Ahmed Paşa’nın Girit Seferi ve Kandiye’nin Fethi 1666-1669. Haz. Meltem Aydın. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2016.NAÎMÂ MUSTAFA EFENDİ. Târih-i Na‘îmâ (Ravzatü’l-Hüseyn Fî Hulâsati Ahbâri’l-Hâfikayn). Haz. Mehmet İpşirli. 3. Cilt. Ankara: TTK Yayınları, 2007.RÂŞİD MEHMED EFENDİ. Târîh-i Râşid c. I (1071-1114/1660-1703). Haz. Abdülkadir Özcan v.dğr. İstanbul: Klasik Yayınları, 2013.TUNALIOĞLU, Nural. Tevârih-i Feth-i Kal‘a-i Kandiye Li-Köprülü Sadr-ı â‘zam Ahmed Paşa. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 1985.YÜCEL, Abubekir Sıddık. Mühürdâr Hasan Ağa’nın Cevâhirü’t-Tevârîh’i. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, 1996.