Yahudi Filozof İbn Kemmûne'nin Nübüvvet Anlayışının Değerlendirilmesi

Bu makalede 13. yüzyılda yaşayan Yahudi filozof İbn Kemmûne’nin nübüvvet anlayışı ve bu anlayışın nesnelliği ve ilmî değeri incelenecektir. Onun nübüvveti bir filozoftan ziyade kelâmcı zaviyesinden ele aldığı görülmektedir. İbn Kemmûne, Hz. Muhammed hakkında hürmetkâr bir dil kullanmakla birlikte İslâm’ın nübüvvet anlayışını şiddetli bir şekilde eleştirmekten geri durmamaktadır. Dönemin İslâm müelliflerinden özellikle de Fahrettin er-Râzî’den söz etmesi dikkati çekmektedir. Kelâmî bir perspektifi olan Tenkihu’l-ebhâs li’l-mileli’s-selâs adlı eserinde İbn Kemmûne Yahudilik’ten başlayarak, Hıristiyanlık ve İslâm’ın peygamberlik anlayışını incelemektedir. Burada İbn Kemmûne’nin tahlilleri ve yorumları üzerine bir değerlendirme yapılacaktır. Bu minvalde çalışmamız bir biyografiden ziyade, onun nübüvvet anlayışını değerlendirmekten ibaret olacaktır

Anahtar Kelimeler:

Kelâm, Peygamberlik Yahudi Filozof, İbn Kemmune

An Evaluation of the Jewish Philosopher Ibn Kammūna's Understanding of Prophethood

In this article, the 13th century philosopher Ibn Kammūna’s understanding of prophethood, objectivity of his understanding and its scientific value will be examined. It is observed that he discusses prophethood more from a theologian’s point of view, than of a philosopher’s point of view. Alongside his courteous language about Muhammad, he does not abstain from severe criticism of Islam’s understanding of prophethood. It draws attention that he makes references to Islamic writers of the period, especially Fakhr al-dīn al-Rāzī. In his theological work Tankīhu'l-abhāth li al-milal al-thalās, Ibn Kammūna studies firstly the Jewish, then the Christian and Islamic perspectives on prophethood. In this study, an evaluation will be made on Ibn Kammūna's analyses and comments. In this regard, this work will be of evaluating his understanding of prophethood, rather than a biography.

Keywords:

Kalām Prophethood, Polemic, Ibn Kammūna,

PDF

___

ADAM, Baki. “Müslümanların Yahudilere Yönelttiği Teolojik Eleştiriler”, Dinler Tarihi Araştırmaları VI, [Sekülerleşme ve Dinî Canlanma, Sempozyum, 22-23 Ekim/October 2008, Ankara: 2004, 103-118.
ADAM, Hüdaverdi; “Nübüvvet’e Dair İki Mesele Nebî ile Resûl Arasındaki Fark ve Kadın’ın Peygamberliği”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, (1996): 57-106.
AKBULUT, Ahmet. Nübüvvet Meselesi Üzerine. Ankara: Birleşik Dağıtım Kitabevi, 1992. 126 s.
ALPER, Ömer Mahir. Aklın Hazzı: İbn Kemmune’de Bilgi Teorisi. İstanbul: Kitabevi, 2004. 197 s.
ALPER, Hülya. “İmam Mâturîdî'de Akıl-Vahiy İlişkisi: Aklın Önceliği ve Vahyin Gerekliliği”, Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 7/2, )2010): 7-29.
-------- Hülya. “Kelâm İlminde Aklın ve Vahyin Yeri, Akaid ve Kelâm İlminde Vahyin ve Aklın Yeri” Tartışmalı İlmî İhtisas Toplantısı 20-21 Ekim 2012 (2013): 115-154.
ARICI, Mustakim. “İbn Kemmûne’nin Ahlak ve Siyaset Düşüncesi”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (2011): 41-78.
ASLAN, Abdülgaffar; İslâm’da Peygamberlik ve Yalancı Peygamberlik Olgusu, Ankara: Araştırma Yayınları, 2009.
-------- Abdülgaffar, Kur’ân’da Vahiy, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
AYDIN, Hüseyin - UYSAL, Enver – PEKER, Hidayet. “Nübüvvetin İspatı ve (Nebilerin) Sembol ve Benzetmelerinin Te’vili Üzerine”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/7 (1998): 565-574.
AYDINLI, Osman. “Mutezilî Düşüncede Nübüvvet Meselesi ve Hz. Muhammed”. İslâmî İlimler Dergisi 1/1 (2006): 7-26
AYDINLI, Osman. “Mutezilî Düşüncede Nübüvvet Meselesi ve Hz. Muhammed”, İslâmî İlimler Dergisi 1/1 (2006): 7-26
AYĞAN, Fadıl. “Hz. Peygamber’in Nübüvvetini Kanıtlama Açısından Beşâirü’n Nübüvve” Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. 2011.
--------Fadıl. Son Peygamberi müjdelemek: Beşairü’n-Nübuvve, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2017. 573 s.
BERHÂH, Enise. Ma’rifet-i Nefs ez Manzar-i İbn Kemmûne, Uluslararası 13. Yüzyılda Felsefe Sempozyumu Bildirileri, 2014, 626-637.
BERHAH, İnsiye. İbn Kemmûne’ye Göre Nefsin Bilgisi, çeviren: Murat Demirkol, Mahmut Caduk, Uluslararası 13. Yüzyılda Felsefe Sempozyumu Bildirileri, 2014, 638-648.
BEYHAKÎ, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin b. Ali, Delâilü’n-Nübüvve ve Ma’rifetu Ahvâli Sâhibi’ş-Şeria, I-VII, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
CAN, Mustafa. “Nübüvvet” Sistematik Kelam, editör. Ömer Aydın,
CROSSAN, D. M., “Paraclete”, New Catholic Encyclopedia, Washington 2003, X, 872-873.
ÇELEBİ, İlyas; İslâm İnanç Sisteminde Akılcılık ve Kâdî Abdulcebbar, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2002.
DÜZGÜN, Şaban Ali; “Kur’ân’ın Oluşumu (Vahiy Süreci)”, Kelâm Araştırmaları Dergisi 5/2 (2007): 1-14.
EBÜ'L-FAZL, Kemâleddin Abdürrezzâk b. Ahmed. Telhisu mecmui'l-âdâb fî mu'cemi'l-elkab. thk. Mustafa Cevad. Dımaşk: Vizaretü's-sekâfe ve'l-İrşad, 1962. 4 Cilt 3. Kısım. 637
ERDEMCİ, Cemalettin. “Kelâm İlminde Vahiy”, Milel ve Nihal, 8/1 2011.
ET-TABERĪ, Alī b. Rabben. Kitābu’d-Dīn ve’d-Devle. Tah. Ādil Nuveyhaḍ. Beyrūt: Dāru’l- Āfāḳi’l-Cedīde, 1973
GÖREGEN, Mustafa, “İslâm-Yahudi Polemiği ve Tartışma Konuları”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2001.
-------Mustafa. Müslüman Yahudi Polemikleri (İstanbul: Hikmetevi Yayınları,) kitapta eserden bahsedilmekte
-------- Mustafa. “İslami Reddiye Geleneğinde Tebşirat Problemi” Hikmet Yurdu 8/15 (2015): 145-161.
GÜRKAN, Salime Leyla, Yahudilik, İstanbul: İsam Yayınları, 2008. (Fakültede)
Harman, Ömer Faruk. “Milel ve Nihal”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 30, Ankara: TDV Yay., 2005. 58.
HARMAN, Ömer Faruk. “Yahudilikte Peygamberlik” İslâm Tetkikleri Dergisi 9 (1995): 129-165.
IŞIK, Ayhan; Bir Felsefi Problem Olarak Vahiy ve Mucize, Ankara: Elis Yayınları, 2006.
İbn Furek, Ebû Bekr Muhammed b. Hasan b. Furek el-Ensârî. Mücerred makalati'ş-şeyh Ebi'l-Hasan el-Eş'ari. thk. Daniel Gimaret. Beyrut: Dârü'l-Meşrik (Dar el-Machreq), 1987.
İBN HAZM. el-Fasl (tercüme) (I. CİLT), 344-410
----- İzzüddevle Sa'd b. Mansur b. Sa'd el-İsraili el-Bağdadi. Tenkihü’l-ebhas li’l-mileli’s-selas. thk. Muhammed Kerimi Zencani Asl, Tahran: Encümen-i Asar ve Mefahir-i Ferhengi, 2004.
-------- Sa'd b. Mansur. el-Cedid fi'l-hikme. Thk. Hamid Mer'id Kübeysi. Bağdad: Câmiatu Bağdad, 1982. 637 s.
-------- Sa’d b. Mansur Ibn Kammuna’s examınation of the inquiries into the three faiths: a thirteenth century essay in comparative religion. ed by Moshe Perlmann. California: University of California, 1967. 118 s.
İSFAHÂNÎ, Ebû Nuaym, Delailü’n-Nübüvve, Beyrut: Dâru’n-Nefais, 1986.
JOHNSON, Paul, Yahudi Tarihi, çev. Filiz Orman, İstanbul: Pozitif Yayınları, t.y.
KADI ABDULCEBBAR, Tesbîtu Delâilu’n-Nübüvve
LANGERMANN, Y. Tvzi. İbn Kemmûne’nin el-Kelimâtü’l-Vecîze’sinde Nefs, Tercüme eden
TİRYAKİ, Mehmet Zahit. Nazariyat: İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3/1 (2016): 23-43
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Kitâbü't-Tevhid. thk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2003. 718 s.
MÂVERDÎ, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, A’lâmu’n-Nübüvve, Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1986.
MAVİL, Kılıç Aslan. “Te'vil Meselesine Dair Metodik ve Bütüncül Bir Tahlil Denemesi”. Kelam Araştırmaları Dergisi. 10/2 (2012): 187-202.
MERAL, Yasin. Yahudi Âlim İbn Kemmûne’nin (ö.1286) Kur’an’ın İ’cazıyla İlgili Değerlendirmeleri, Türkiye’de Dinler Tarihi’nin Kurumsallaşması Sürecinde Prof. Dr. Abdurrahman Küçük, 2016, 373-386.
ÖZCAN, Hanifi, Mâtürîdî’de Bilgi Teorisi, İstanbul: İFAV, 1993.
ÖZEN, Adem. İslam-Yahudi Polemiği ve Tartışma Konuları, Dîvân: İlmî Araştırmalar, 5/9 (2000): 237-256.
PATTABANOĞLU, Fatma Zehra. Gazzali’den Sonra İslam Düşüncesi Seyrinde İbn Kemmûne’nin Yeri ve Önemi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13/1 (2011): 47-63.
PELMANN, Moshe.(1972), “Ibn Kammûna, Sa’d Ibn Mansûr”, Encyclopaedia Judaica, VIII, Jerusalem: Keter Publishing House Ltd.
POURJAVADY, Reza-Scmıdtke, Sabine. A Jewish Philosopher of Baghdad ‘Izz al-Dawla Ibn Kammûna and His Writings, Leiden: Koninklijke Brill NV.
RÂZÎ, Ebû Hâtim, A’lâmü’n-Nübüvve, Beyrut: Dâru’s-Sâkî, 2003.
SAHAS, Daniel J. John of Damascus on Islam: the heresy of the Ishmaelites.. Leiden: E.J. Brill, 1972. 171 s.
SARUHAN, Müfit Selim. (2005), “İbn Kemmûne ve Nefs Hakkındaki Görüşleri”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 15, (Tarih) 289-300.
SAWYER, John F. A., Prophecy and the Biblical Prophets, Oxford: Oxford University Press, 1993.
SECCÂDİ, Seyyid Cafer. “İbn Kemmûne”, Dâ’iretü’l ma’ârif-i Büzürg-i İslâmi, IV, Tahran: Müessese-i Firhenk-i İntişârât-i Hıyan, 1997.
TAHİROVA, Adile. Kadi Abdülcebbar ve Ebü’l-Muin en-Nesefi’ye Göre Nübüvvetin Gerekliliği. Doktora Tezi: Marmara Üniversitesi, 2004. 276 y.
TARAKÇI, Muhammed, ‚Hıristiyanlıkta Vahiy Anlayışı‛ Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2003), sayfa sayısı
TAŞ, Fatıma Betül. “Yahudi Âlim Sa’d b. Mansûr İbn Kemmûne’nin Beşâ’iru’n-Nubuvve ile İlgili Görüşleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 58/1, (2017): 47-67.
TAŞ, Fatıma Betül. “Yahudi Asıllı Mühtedî Bilgin Samuel bin Yahyâ el-Mağribî’nin (ö. 1175) Yahudiliğe Reddiyesi: İfhâmu’l-Yehûd”, Dinî Araştırmalar, 18/47, (2015): 243-269.
QİRQİSANİ, Yaqub. Kitâbü’l-envar ve’l-merakib. nşr. Leon Nemoy. New York: The Alexander Kohut Memorial Foundation, 1940.