SON DÖNEM İLİM ADAMLARININ MÂNA İLE RİVAYET KONUSUNA YAKLAŞIMLARI: MUHAMMET AVVÂME ÖRNEĞİ

Şifâhî naklin tabii sonucu olarak ortaya çıkmış bir uygulama olan hadislerin mâna ile rivayetinin önemi, hadislerin doğrudan anlamına yönelik bir tasarruf olmasından kaynaklanmaktadır. Hadis metinleri üzerindeki râvi tasarruflarının en yoğun olduğu alanı teşkil eden bu meseleye son zamanlarda akademik çevrelerin ilgisinin arttığı görülmektedir. Belli bir literatürün oluştuğu bu konuyla ilgili olarak ortaya çıkan akademik birikimin değerlendirilmesi önem arzetmektedir. İşte son dönem ilim adamlarının mâna ile rivayet konusuna yaklaşımlarına geleneksel yaklaşımı temsil eden bir örnek olarak Muhammed Avvâme’yi incelemeyi amaçlayan bu makalede önce bu alanda oluşturulan literatür zikredilecek ardından günümüz hadis âlimlerinden Muhammed Avvâme’nin mâna ile rivayet konusuna yaklaşımı ortaya konulacak son olarak da bunlar değerlendirmeye tabi tutulacaktır.

THE APPROACHES OF RECENT SCHOLARS TO RIWĀYA BI'L-MA'NĀ: THE CASE OF MUHAMMAD AWWĀMAH

The importance of riwāya bi’l-maʿnā natural result of the oral transmission of ahādīth stems from the fact that it is a practice directly related to meaning and understanding of ahādīth. It is seen that the interest of academic circles in this issue in which transmitters’ effects on the hadīth texts are the most prevalent texts is lately increasing. Evaluation of academic background which occurs in relation to the issue with a certain literature formed is important. This article, aims to examine Muhammed Awwāmah as an example respresenting the traditional approach to recent period scholars’ approaches to Riwāya bi’l-maʿnā. Firstly the literature which is formed in this field will be mentioned. Then from today’s scholars Muhammed Awwāmah’s approach to Riwāya bi’l-maʿnā will be put forth and lastly all these will be evaluated.

PDF

___

ABDULLAH, Yüsrî Sa‘d. “er-Rivâye bi’l-ma‘nâ: eseruhâ ve tatbîkātuhâ inde’l-muhaddisîn”. Mecelletü Ma‘hedi buhûs ve dirâsâti’l-âlemi’l-İslâmî 9 (2012): 193-226.
ABDÜLMENÂS, Süyûtî. “er-Rivâye bi’l-manâ: Devâîhâ ve zavâhiruhâ fî mütûni’s-sünneti’nnebeviyye”. el-Hadîs 4/7 (Şaban 1435/Haziran 2014): 45-70.
ATÂ, Vâil Kemâl Hâmid. İhtilâfu’d-delâle fi rivâyeti’l-hadîs bi’l-ma‘nâ –dirâse lugaviyye-. Yüksek Lisans Tezi, İskenderiyye Üniversitesi, 2012.
ATAN, Abdullah Hikmet. Mâna ile Hadis Rivâyeti. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 1999.
ATIYYE, Muhyiddîn. Verrâkiyye ani’s-sünneti’n-nebeviyye ve ulûmi’l-hadîs min 1997-2007. Kahire: el-Ma’hedü’l-‘âlî li’l-fikri’l-İslâmî, 1429/2008.
AVVÂME, Muhammed. “Hadislerin Mâna İle Rivayeti Meselesine Dair Görüşleri” konulu kişisel görüşme. İstanbul: 17 Nisan 2018.
AVVÂME, Muhammed. Rivâyetü’l-hadîsi’ş-şerîf bi’l-ma‘nâ beyne’l-hükmi’n-nazarî ve’l-vâkı‘ı’l‘amelî (yazarın Hutuvât menheciyye fî isbâti adâletis-sahâbe’si ile birlikte). Medine: Darü’l-Yüsr; Cidde: Darü’l-Minhâc, 2017/1438.
AYDINLI, Abdullah. “Rivâyet bi’l-ma‘nâ”. Hadis Istılahları Sözlüğü. 261. İstanbul: Hadisevi, 2006.
BAŞARAN, Selman. “Hadislerde Lafız ve Mana Olarak Rivayeti Meselesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1991): 51-64.
BAŞARAN, Selman. “Hadislerin Mana Rivayetinin Sonuçları”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1991): 65-76.
BEYLER, Muhammet. XX. Asır Halep Muhaddisleri ve Abdülfettâh Ebû Gudde’nin Hadisçilği. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2008.
BEYRÂM, Abdülmecîd. er-Rivâye bi’l-ma‘nâ fi’l-hadîsi’n-nebevî ve eseruhâ fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-hikem; Dımaşk: Dâru’l-ulûm ve’l-hikem, 1424/2004.
BROWN, Daniel W.. İslam Düşüncesinde Sünneti Yeniden Düşünmek. Trc. Sabri Kızılkaya - Salih Özer. Ankara: Ankara Okulu, 2002.
CÂSİM, Abdülazîz Ahmed. “Hükmü rivâyeti’l-hadîsi’n-nebevî bi’l-ma‘nâ”. Mecelletü Merkezi buhûsi’s-sünne ve’s-sîre 10 (1422/2001): 531-569.
DAYHAN, Ahmet Tahir. “İlk Dönem Hadis Tarihinde “Mânâ ile Rivâyet” Meselesi”. İslâmî Araştırmalar 13/1 (2000): 93-100.
DUHRÎ, Abdülazîm Halîl Abdurrahman. “Eseru rivâyeti’l-hadîs bi’l-ma‘nâ fî takrîri’l-ahkâmi’şşer‘ iyye: ‘keyfiyyetü salâti’l-mesbûk unmûzecen’. Mecelletü’l-Hicâzi’l-âlemiyyeti’l-muhakkeme li’d-dirâsâti’lİslâmiyye ve’l-Arabiyye 9 (1436/2014): 1-36.
EBÛ SUAYLİK, Süleyman. “İtticâhâtü’l-bâhisîn fi’l-hadîsi’ş-şerîf fi’l-ebhâsi’l-menşûra fi Mecellet-i Dirâsât (eş-Şerîa ve’l-kānûn)”. İslâmî İlimler Dergisi 13/2 (Güz 2018): 383-404.
GÜL, Mutlu. “Hadislerin Ma‘nen Rivayeti Bağlamında Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatında Siyerin Kurgusal Anlatımı”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25/2 (2016): 59-80.
GÜL, Mutlu, Mutlu. “Hadislerin Ma’nen Rivayeti Bağlamında Siyerin Kurgusal Anlatımı”. Türkiye’de Tüm Yönleri ile Siyer Çalışmaları Sempozyumu Tebliğler Kitabı. 2/241-253. İstanbul: Meridyen Destek Derneği, 2016.
HANBERCÎ, Muhammed Abdülkerîm – Cevâbire, Bâsim. “Da‘va’t-ta‘lîk fî Sahîhi’l-Buhârî bidâ‘ i’l-ihtisâr ve’r-rivâye bi’l-ma‘nâ –dirâse nakdiyye tahlîliyye-”. Mecelletü Dîrâsât 38/2 (2011): 606-620.
HARRÂK, Hüdâ – Kureyşî, Midhat. “Tasarrufu’r-ruvât fi’r-rivâyâti’t-tefsîriyye ve eseruhû ale’t-tefsîr (er-rivâye bi’l-ma‘nâ unmûzecen)”. Mecelletü’l-Mi‘yâr 23/45 (2019): 340-370.
İBN HACER, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân. Thk. Abdülfettâh Ebû Gudde/nşr. Selmân Ebû Gudde. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1423/2002.
İBNÜ’S-SALÂH, eş-Şehrezûrî. Ulûmü’l-hadîs. Thk. Nûreddin Itr. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1986/1406.
İBRÂHİM, Hamdî Abdülazîm Ferhât. “Rivâyetü’l-hadîs bi’l-ma‘nâ inde’l-muhaddisîn –dirâse te’sîliyye-”. Mecelletü’d-Dirâsâti’l-Arabiyye 3/26 (2012): 1437-1493.
KIZIL, Fatma. “Türkiye’de Hadis Çalışmaları ve Oryantalizm”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11/21 (2013): 303-331.
KUDÂT, Emîn Muhammed. “Hükmü rivâyeti’l-hadîs bi’l-ma‘nâ”. Dirâsât 11/3 (1984): 9-24.
MA‘BÛT, Ahmed. “Eseru rivâyeti’l-hadîsi’n-nebevî bi’l-ma‘nâ fî isbâti’l-luga ve kavâidihâ”. Mecelletü’s-Sırât 13/23 (1432/2011): 141-168.
Magris. “es-Sekâfiyye”. Erişim: 15 Şubat 2019. https://www.maghress.com/attajdid/2187.
MÂLİK, Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî. Muvatta’. Nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâit-turâsi’l-Arabî, 1406/1985.
Mektebetüna’l-Arabiyye. “Nakdü’l-metn bi-illeti’r-rivâye bi’l-ma‘nâ”. Erişim: 15 Şubat 2019. http://www.almaktabah.net/vb/showthread.php?t=48894.
MÜSLİM, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5 Cilt. Kahire: Dâru’l-hadîs, 1412/1991.
NUÂS, Abdülbâsıd el-Hâdi. “Tehallüfü şarti’l-ilmi bi’l-elfâzi ve meânîhâ ve eseruhû fi’lehâdîsi’l- merviyyeti bi’l-ma‘nâ min haysü’l-kabûlü ve’r-red”. Dirâsât Kānûniyye 16: 179-207.
ÖZDEMİR, Veysel. “Hadîslerin Rivâyetinin Mahiyeti: Lafzen ve Mânen Rivâyetlerin Oranı İle İlgili Değerlendirmeler”. Turkish Studies – Comperative Religious Studies 13/25 (2018): 359-372.
RUVEYTİ‘, Hâlid b. Müsâid b. Muhammed. “Rivâyetü’l-hadîs ve’l-eser bi’l-ma‘nâ –dirâse nazariyye tatbîkiyye-”. Mecelletü’l-Cem‘iyyeti’l-fıkhiyyeti’s-Suûdiyye 23 (1436/2015): 101-246.
SÜYÛTÎ, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es- Süyûtî eş-Şâfiî. Tedrîbu’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî (Ahmed b. Ahmed el-Acemî’nin Hâşiye’siyle birlikte). Thk. Muhammed Avvame, Medine: Darü’l-Yüsr; Cidde: Darü’l-Minhac, 2016/1437.
ŞAYCÎ, Abdürrezzâk b. Halîfe – Nûh, es-Seyyid Muhammed es-Seyyid. “Menâhicü’lmuhaddîsîn fî rivâyeti’l-hadîs bi’l-ma‘nâ”. Mecelletü’ş-Şerî‘a ve’d-dirâseti’l-İslâmiyye 13/34 (1419/1998): 15-85.
ŞAYCÎ, Abdürrezzâk b. Halîfe – Nûh, es-Seyyid Muhammed es-Seyyid. Menâhicü’l-muhaddîsînfî rivâyeti’l-hadîs bi’l-ma‘nâ. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1419/1998.
ŞİMÂLÎ, Yâsir. “el-İlelü’n-nâşie ani’r-rivâye bi’l-ma‘nâ”. Mecelletü Câmiati Dımaşk 192 (2003): 423-453.
ŞİMÂLÎ, Yâsir. “İlelü’r-rivâye bi’l-ma‘nâ ve eseruhâ fî ba‘zi ahâdîsi’l-i‘tikād –dirâse takbîkiyye- ”. Mecelletü Külliyeti’ş-Şerî‘a ve’d-dirâsâti’l-İslâmiyye 28 (2010): 20-54.
TÜRCAN, Zişan. “Bazı Hanefi Usulcülerin Mana ile Rivayet Meselesine Yaklaşımları”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (2011/2): 109-126.
UTEYBÎ, Nâyif b. Kublân b. Rîf b. Kuseyyân es-Süleyfî. “Akvâlü’l-ulemâ’ fî hükmi rivâyeti’lhadîs bi’l-ma‘nâ”. Mecelletü Buhûsi Külliyyeti’l-âdâb 34 (1998): 3-31.
YATKIN, Nihat. Hadislerin Mâna İle Rivayeti ve Neticeleri. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, 1992.
YAVUZ, Yusuf Şevki. “Peygamber”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 34. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2007.
YILDIRIM, Enbiya. “Hadislerin Mana İle Rivayeti”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1996): 279-314.
YÜCEL, Ahmet. Hadis Usûlü. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2011.
ZERKEŞÎ, Bedreddin. el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkh. 4 Cilt. Thk. Muhammed Muhammed Tâmir, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1421/2000.