ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA ADIYAMAN HACI ABDÜLGANİ (ÇARŞI) CAMİ’Î VAKFI

Hacı Abdülgani Vakfı, 16. yüzyıl ortalarında Hacı Abdülgani tarafından Adıyaman şehir merkezinde kurulmuştur. Vakıf, bir taraftan topluma hizmet veren cami merkezli kurumlarıyla diğer taraftan gelir kaynaklarıyla toplum hayatına önemli katkılarda bulunmuştur. Hacı Abdülgani’nin günümüze kadar ulaşan yegâne hayrî kurumu olan Çarşı Cami’î dinî yönden cemaate hizmet sunmaya devam etmektedir. Osmanlı döneminde sıbyan mektebi ile çocukların eğitimine; dâru’l-kurrâ’sı ile Kur’an eğitiminin gelişmesine; medresesi ile de gençlerin ve yetişkinlerin eğitim almasına vesile olmuştur. Hacı Abdülgani, mülkiyetindeki buğday pazarı ile çarşı da yer alan 60 kadar dükkânını vakfın akarı olarak tahsis etmiştir. Oraların kirasından elde edilen gelir ile vakfın bünyesinde çalışan personelin maaşları ödenmiş, hayrî kurumların giderleri karşılanmıştır.

ADİYAMAN HACI ABDULGANI (BAZAAR) MOSQUE FOUNDATION IN THE LIGHT OF ARCHIVE DOCUMENTS

The Mosque of Haci Abdulgani foundation was founded by Haci Abdulgani in the mid-16th century. On one hand, the foundation has made significant contributions to the city life of Adıyaman with its mosque- based charitable institutions serving the society, on the other hand with its incomes. Haci Abdulgani mosque foundation continues to provide religious services to the community with its unique Bazaar mosque, which still exists today. It has conduced to the education of children with children’s school, the development of Quran-based education with dâru’l-kurrâ and the education of the youth and adults with madrasah. Hacı Abdülgani allocated about 60 shops in the wheat market and bazaar as the property of the foundation. With the incomes of these shops, The salary of the personnel working under the foundation was paid and the expenses of the charitable institutions were met.

PDF

___

AKGÜNDÜZ, Ahmet. İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi. 2. Baskı, İstanbul: OSAV 1996.
AYDENİZ, Tuğba. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hademe-i Hayrât”. Uluslararası Cami Sempozyumu (Sosyo-Kültürel Açıdan) 08-09 Ekim 2018 Malatya, Bildiriler Kitabı. Ankara: İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Aralık 2018. 1: 709-733.
BALTACI, Cahit. XV.-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Medreseleri. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları 1976.
BALTACI, Cahit. “Mektep”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları 2004. 29: 6-7.
BOZKURT, Nebi. “Dârülkurrâ”. TDV İslam Ansiklopedisi. (İstanbul: TDV Yayınevi 1993), 8: 543.
KAZICI, Ziya. İslam Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi. Kayıhan Yayınları: İstanbul 1991.
KAZICI, Ziya. İslamî ve Sosyal Açıdan Vakıflar. İst anbul: Marif et Yayınları 1985.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S. Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik). İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı 1994.
Ma’muretü’l-Aziz Salnamesi 1290. 8. Baskı, Ma’muretü’l-Aziz: Vilayet Matbaası 1290. Osmanlı Arşivi (OA), AE. SAMD. III, No. 42/4111.
OA, AE. SABH. I, No. 244/16299.
OA, AE. SMHD. I, No. 22/1300.
OA, AE. SMHD. II, No. 71/ 5296.
OA, AE. SMMD. IV, No. 18 /1976.
OA, AE. SMST. III, No. 52/3830.
OA, C. EV, No. 19342.
OA, C. EV, No . 29209.
OA, C. EV, No. 428.
OA, C. EV, No. 8973.
OA, C. MF, No. 3389.
OA, C. MF, No. 6132.
OA, C. MF, No . 6132.
OA, C. MF, No. 7093.
OA, C. MF, No . 7907.
OA, C. MF, No . 8941.
OA, C. MF, No . 8978.
OA, C. MF, No . 4445.
OA, C.EV, No. 27615.
OA, C.EV, No. 29209.
OA, C.MF, No. 3389.
OA, Ev. d, No. 34325.
OA, EV. MKT, No: 140.
OA, EV. MKT, No. 1407.
OA, EV. MKT, No. 1447.
OA, EV. MKT, No. 2040
OA, EV. MKT, No. 2049.
OA, EV. MKT, No. 977.
OA, EV. MKT, No. 980.
OA, EV. MKT. CHT, No. 411/ 4.
OA, İE. EV, No. 6079.
OA. C. EV, No. 94.
OA. C. EV, No. 27615.
ÖZTÜRK, Nazif. “Evkaf-ı Hümayun Nezareti”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları 1995. 11: 521.
PAKALIN, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: MEB Yayınları 1971.
SUCU, Mustafa. Adıyaman İli ve İlçeleri. Gaziantep: Yeni Zamanlar Dağıtım, 1992.
ŞEKER, Osman. Cumhuriyetin 50. Yılında Adıyaman 1973 İl Yıllığı, İstanbul: Nakibler Matbaası 1973.
TURGUT, Bahattin. “İslam Medeniyetinde Vakfiye: Hz. Ömer Örneği”. İlted. 50 (Aralık / December 2018/2): 272-293.
TURGUT, Bahattin. Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Adıyaman’daki Vakıf Hizmetleri. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, MÜ SBE. 1993.
UZUN, Mustafa. “Muhammediye”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları 2005. 30: 586-587.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA). Defter no. 159, Belge no.114, s. 939.
VGMA, 159.130/1068.
VGMA, 159.168/1375.
VGMA, 200.132/1132.