MÜTENEBBÎLER MESELESİ BAĞLAMINDA CÂHİLİYE ARAPLARININ NÜBÜVVET TELAKKÎLERİ

Arap toplulukları İslamiyet'in doğuşundan önce Arap yarımadası ve çevresindeki bölgelerde yaşamaktaydılar. Bu topluluklar siyasi bir birlik halinde yaşamaktan ziyade dağınık kabilelere ve boylara ayrılmışlardı. Cahiliye devrinde Arap toplulukları Mecusilik, Sabilik, Hıristiyanlık ve Yahudilik gibi çeşitli inançlara sahiptiler. Fakat Arap kabilelerinin zihin dünyalarını daha çok putperestlik şekillendirmekteydi. Diğer dinlerin öğretilerini de zaman zaman kendi inançlarının içerisine dahil etmekteydiler. Böylece tutarsız ve dünyevî dinî algıları zaman içerisinde kendine has bir şekil aldı. Bu algı uluhiyet, ahiret, ibadet ve nübüvvet telakkilerini derinden etkiledi. Hz. Peygamber'in hayatının sonlarına doğru İslamiyet Arap yarımadasının tamamıma yayılmış olmakla birlikte, bu dini sonradan benimsemiş olan bazı insanlar eski inançlarını tam anlamıyla terk etmemişlerdi. Nitekim Hz. Peygamber'in vefatının ardından patlak veren Ridde isyanlarına çok sayıda kabilenin destek vermiş olması bunun en açık göstergesidir. Bu isyan hareketinin en tehlikelileri peygamber olduklarını iddia eden mütenebbîlerdi. Mütenebbîler meselesi bir yönüyle siyasi bir hüviyete sahipken diğer yönüyle mezkur kabilelerin dinî inançlarının keyfiyetini gözler önüne sermektedir. Bu çalışma, mütenebbîler meselesi çerçevesinde isyan hareketlerine destek vermiş olan Arap kabilelerinin nübüvvet kurumuna bakışlarını ortaya koymayı hedeflemektedir. Bu meselenin daha iyi anlaşılabilmesi için de Arap coğrafyasının tarihi geçmişi ve dinî inanç merkezlerinin durumunu, şair ve kahin gibi kabilelerin gözünde ayrı bir değeri olan grupların ahvalini, ridde hareketlerinin tarihsel süreci ile mütenebbîlerin ortaya çıkışlarındaki etkenleri değerlendirmenin de faydalı olacağı kanaatindeyiz.

Anahtar Kelimeler:

Mütenebbîler, Ridde İsyanları, Müseylimetü'l-Kezzâb, Tuleyha b. Huveylid, Secâh bt. Hâris, Esved el-Ansî, Lakît b. Mâlik el-Ezdî, Selmâ bt. Mâlik, Nübüvvet Algısı, Araplar, Şair, Kahin, Cahiliye Devri

ARABIAN UNDERSTANDING OF PROPHETHOOD WITHIN THE CONTEXT OF FALSE PROPHETS

The Arab tribes had been living in Arabian-peninsula and adjacent regions before the birth of Islam. Those communities had no political cohesion but division among various tribes and clans. They believed in Zoroastrianism, Sabaeanism, Christianity and Judaism etc. during the Jahiliyyah period. However, the idea of idolatry mainly formed their mentality. Also they often integrated certain principles of other religions into their own beliefs. By this way, their religious senses, which seemed to be incoherent and mostly secular, gradually took a idiosyncratic shape. Which had a deep impact on their understanding of Godhead, afterlife, worship and prophethood.Although Islam had spreaded over the whole Arabian peninsula towards the end of Prophet Muhammad's (pbuh) life, some late-converts hardly gave up their previous faith. In fact, numerous clans' involvement in the Apostasy (al-Riddah rebellion) breaking out following the death of Prophet Muhammad (phub) proved this claim to be true. The most dangerous leaders of this rebel movement were the false prophets who claimed to be so. The issue of false prophets had both political aspect and revealed the essence of relevant tribes' beliefs.This study aims to clarify the understanding of the Arab tribes who joined in al-Riddah within the context of false prophets. To better apprehend this affair, history of Arabian peninsula, state of religious centers, the status of the prominent persons such as poets and oracles in tribal life, historical background of al-Riddah and driving forces behind the emergence of false prophets need to be taken into account.

Keywords:

The False Prophets, al-Riddah (Apostasy), Musaylimah the Liar, Tulayhah b. Khuwaylid, Sajāh bt. al-Hārith, Aswad al-Ansī, Laqīt b. Mālik al-Azdī, Salmā bt. Mālik, The Understanding of Prophethood, Arabs, Poet, Oracle, The Time of Ignorance (Jahiliyyah),

PDF

___

ALGÜL, Hüseyin. "Esved el-Ansî". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11: 440-441. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
ALTINTAŞ, Ramazan. "Cahiliye Arap Toplumunda Kadın". Diyanet İlmi Dergi 37/1 (2001): 61-85.
APAK, Adem. Asabiyet ve Erken Dönem İslâm Siyasî Tarihindeki Etkileri. İstanbul: Düşünce Kitabevi, 2004.
ARI, Mehmet Salih. Hazreti Ebûbekir ve Ridde Savaşları. İstanbul: Beyan Yayınları, 1996.
_________. "Tuleyha b. Huveylid". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 14: 362-364. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
ARSLANTAŞ, Nuh. Hz. Muhammed Döneminde Yahudiler. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Kur’an Araştırmaları Merkezi (KURAMER), 2016.
ASLAN, Abdülgaffar. "Kurʼan'a Göre Hz. Muhammed'in Son Peygamber Oluşu ve Yalancı Peygamberlik Olgusu". Süleyman Demirel Üniversitesi IV. Kutlu Doğum Sempozyumu -Tebliğler- (Isparta: 19-20 Nisan 2001), Ed. İsmail Yakıt. 101-126. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2002.
ATÛM, Ali. Hareketü'r-Ridde. Ammân: Mektebetü'r-Risâleti'l-Hadîse, 1987.
AYCAN, İrfan. "Rebîa (Benî Rebîa)". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34: 498-499. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
AYDIN, Mustafa. İlk Dönem İslam Toplumunun Şekillenişi. İstanbul: Pınar Yayınları, 1991.
BALCI, İsrafil. Sâdık Halife Hz. Ebû Bekir. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
BELÂZURÎ, Ahmed b. Yahya. Fütûhu'l-büldân. Thk. Abdullah Enîs et-Tıbâʻ - Ömer Enîs et-Tıbâʻ. Beyrut: Müʼessesetü'l-Maʻârif, 1987.
_________. Fütûhu'l-büldân - Ülkelerin Fethi. Trc. Mustafa Fayda. İstanbul: Siyer Yayınları, 2013.
BEYHAKĪ, İbrahim b. Muhammed. el-Mehâsin ve'l-müsâvî. Thk. Muhammed Süveyd. Beyrut: Dârü İhyâʼi'l-Ulûm, 1408/1988.
BÎRÛNÎ, Ebû Reyhân. Maziden Kalanlar (el-Âsâr el-Bâkiye). Trc. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2011.
BROCKELMANN, Carl. İslâm Ulusları ve Devletleri Tarihi. Trc. Neşet Çağatay. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992.
BUHÂRÎ, Ebû Abdullah İsmâʻîl b. Muhammed. el-Câmiʻu's-sahîh. Thk. Muhibbüddîn el-Hatîb - Muhammed Fuʼâd Abdülbâkī. Kâhire: el- Matbaʻatü's-Selefiyye ve Mektebetühâ, 1403.
BUHL, Frantz. "Müseylime", İslam Ansiklopedisi. 8: 820-821. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı,1979.
CAETANİ, Leona. İslâm Târîhi. Trc. Hüseyin Câhid. 10 Cilt. İstanbul: Tanin Matbaası / Yeni Matbaa, 1924-1927.
CAHEN, Claude. İslamiyet -Doğuşundan Osmanlı Devleti'nin Kuruluşuna Kadar-. Trc. Esat Mermi Erendor. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1990.
CÂHİZ, Ebû Osmân Ömer b. Bahr. Kitâbü'l-hayevân. Thk. Abdüsselam Muhammed Harun. 7 Cilt. Mısır: Şeriketü Mektebe ve Matbaʻa Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1966.
CEVÂD ALİ. el-Mufassal fî Târîhi'l-ʻArab kable'l-İslâm. 10 Cilt. Beyrut: y.y., 1993.
ÇAĞRICI, Mustafa. "Arap (İslam'dan Önce Araplar'da Din)". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3: 316-321. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
ÇALIŞKAN, Muhammed Selman. Kurʼân'da İnkarcıların Peygamber Tasavvuru. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2008.
ÇELEBİ, İlyas. "Kâhin (Kelam)". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24: 171-172. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
ÇELİK, Ahmet. "Tarih Boyunca Kurʼân'dan Yapılan İntihaller; Eski ve Çağımızdaki Yalancı Müseylime Arasında Bir Karşılaştırma". Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (2006): 63-94.
ÇETİN, Nihad M. "Arap (Edebiyat)". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3: 276-309. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
ÇİFTÇİ, Faruk. "Arap Geleneğinde Şair ve Cin İlişkisi". EKEV Akademi Dergisi 13 (2002): 315-324.
ÇUBUKÇU, Asri. "Sümâme b. Üsâl". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38: 130-131. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
DAUDI, Khalid Zafarullah. "Hatm-i Nübüvvet-Literatür". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16: 479-484. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
DAVIS, John D. A Dictionary of the Bible. 2 Cilt. Grand Rapids: Baker Book House, 1966.
DİRAZ, Muhammed Abdullah. en-Nebeʼü'l-azîm -Nazarâtün cedîdetün fi'l-Kurʼân. Küveyt: Dârü'l-Kalem, 1970.
DİYÂRBEKRÎ, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan. Târîhu'l-hamîs fî ahbâri enfesi nefîs. 2 Cilt. Beyrut: Müʼessesetü Şaʻbân, ts.
DÛRÎ, Abdülaziz. İlk Dönem İslam Tarihi. Trc. Hayrettin Yücesoy. İstanbul: Endülüs Yayınları, 1991.
EBÜ'L-HAYR, Muhammed Abdullah. Dîvânü hurûbi'r-Ridde. Amman: Cüheyniye li'n-Neşr ve't-Tevzîʻ, 2004.
EICKELMAN, Dale F. "Musaylima - An Approach to the Social Anthropology of Seventh Century Arabia". Journal of the Economic and Social History of the Orient 10/1 (1967): 17-52.
ERKAL, Mehmet. Zekât -Bilgi ve Uygulama-. İstanbul: Erkam Yayınları, 2004.
FAYDA, Mustafa. "Câhiliye". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7: 17-19. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
_________. "Ebnâ". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10: 78-79. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
_________. "Ridde". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35: 91-93. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
_________. "Secâh". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36: 266. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
_________. Allah'ın Kılıcı Halid b. Velid. İstanbul: Çağ Yayınları, 1992.
GOLDZIHER, Ignaz. "What is Meant by 'al-Jāhiliyya'". Muslim Studies. Ed. S.M. Stern. Trc. C.R. Barber - S.M. Stern. 1: 201-208. Albany: State University of New York, 1977.
GÜNDÜZ, Şinasi. "Ehli Kitabın Kimliği Sorunu ve Ebû Hanife ile Çağdaşlarının 'Kitâb' Terimi Merkezli Yaklaşımları". İslamî Araştırmalar 15/1-2 (Ebû Hanîfe Özel Sayısı 2002): 241-245.
_________. İslam ve Sâbiîlik. İstanbul: HİKAV Yayınları, 2018.
HAMİDULLAH, Muhammed. İslâm Peygamberi. Trc. Salih Tuğ. 2 Cilt. İstanbul: İrfan Yayınları, 1993.
_________. "El-Îlâf veya İslâmdan Önce Mekke'nin İktisadi-Diplomatik Münasebetleri". Trc. İsmail Cerrahoğlu. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1961): 213-222.
HARMAN, Ömer Faruk. "Kâhin". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24: 170-171. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
HUTEYʼE, İbn Evs. Dîvânü'l-Huteyʼe bi-rivâyeti ve şerhi İbni's-Sekît. Thk. Müfîd Muhammed Kamîha. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1413/1993.
IZUTSU, Toshihiko, Kur'ân'da Tanrı ve İnsan -Kur'ânî Dünya Görüşü'nün Semantiği, Trc. M. Kürşad Atalar, İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
İBN HALDÛN, Abdurrahmân. el-Mukaddime. Thk. Abdüsselam eş-Şeddâdî. 3 Cilt. Dârülbeyzâ: Beytü’l-Fünûn ve’l-Ulûm ve’l-Âdâb, 2005.
_________. Târîhu İbn Haldûn. 7 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1413/1992.
İBN HANBEL, Ahmed. el-Müsned. 20 Cilt. Şrh. Ahmed Şâkir Hamza ez-Zeyn. Kahire: Dârü'l-Hadîs, 1416/1995.
İBN HİŞÂM, Ebû Muhammed Cemâleddîn Abdülmelik. es-Sîretü'n-Nebeviyye. Thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü'l- Kütübi'l-Arabî, 1410/1990.
İBN HUBEYŞ, Muhammed b. Abdillah. Kitâbü'l-gazavât li-İbni Hubeyş. Thk. Ahmed Anîm. b.y.: y.y., 1983.
İBN KAYYİM EL-CEVZİYYE. Zâdü'l-meʻâd. Thk. Şuʻayb el-Arnaût - Abdülkâdir el-Arnaût. 4 Cilt. Beyrut: Müʼessesetü'r-Risâle, 1998.
İBN KESÎR, Ebü'l-Fidâ İmâdüddîn İsmâʻîl b. Ömer. el-Bidâye ve'n-nihâye, Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 21 Cilt. Cîze: Hicr li't- Tıbâʻa ve'n-Neşr, 1418/1998.
İBN MANZÛR, Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. "Redde". Lisânü'l-ʻArab. Tsh. Emîn Muhammed Abdülvehhâb - Muhammed es-Sâdıku'l-Ubeydî. 5: 184-186. 18 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1417/1997.
İBN SAʻD, Muhammed el-Hâşimî el-Basrî. Kitâbü't-Tabakāti'l-kebîr. Trc. Abdurrahman Elmalı vdg. 11 Cilt. İstanbul: Siyer Yayınları, 2014.
İBNÜ'L-CEVZÎ, Ebü'l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. el-Muntazam fî târîhi'l-ümem ve'l-mülûk. Thk. Muhammed Abdülkadir Ata - Mustafa Abdülkadir Ata. 16 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1992.
İBNÜ'L-ESÎR, İzzeddin Ebi'l-Hasan Ali b. Ebi'l-Kerem eş-Şeybânî. el-Kâmil fi't-târîh. Thk. Halîl Me'mûn Şihâ. 9 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Maʻrife, 1422/2002.
İBNÜ'N-NEDÎM, Ebü'l-Ferec Muhammed b. İshâk. Kitâbü'l-Fihrist. Thk. Eymen Fuʼâd Seyyid. 2 Cilt. London: al-Furqan Islamic Heritage Foundation, 1430/2009.
İŞ, Ahmed Saʻd. Hurûbü'r-Ridde -Dirâse Tahlîliyye. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2015.
KARA, Cahid. İslam Coğrafyasında Mecûsîler -Emevîler'in Sonuna Kadar-. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2015.
KARAASLAN, Nasuhi Ünal. "Şair". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38: 298-301. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
KÂTİBÎ, Gaydâ Hazne. Evveliyyâtü'l-fütûh hurûbu'r-Ridde fi'l-İslâm. Beyrut: Dârü'l-Medâri'l-İslâmî, 2009.
KELÂʻÎ, Süleyman b. Mûsâ el-Endelüsî. el-İktifâ. Thk. Muhammed Kemaleddin İzzeddin Ali. 2 Cilt. Beyrut: Âlemü'l-İlm, 1997.
KISTER, M. J. "The Struggle Against Musaylima and the Conquest of Yamāma". Jerusalem Studies in Arabic and Islam 27 (2002): 1-56.
Kitâbü'r-Ridde maʻa nebze min fütûhi'l-Irâk ve zikri'l-Müsennâ bin Hârise, rivâyetü Ahmed b. Muhammed b. Aʻsem el-Kûfî. Thk. Yahya el- Cebûrî. Beyrut: Dârü'l-Garbi'l-İslâmî, 1990.
Kitâbü'r-Ridde ve nebze min fütûhi'l-Irâk, kilâhümâ rivâyetü İbni'l-Aʻsem el-Kûfî. Thk. Muhammed Hamîdullah. Paris: Editions Tougui, 1989.
Kitâbü'r-Ridde. Thk. Mahmud Abdullah Ebü'l-Hayr. Amman: Dârü'l-Furkan, ts.
KÛFÎ, Ebû Muhammed Ahmed b. Aʻsem. Kitâbü'l-Fütûh. Thk. Ali Şîrî. 2 Cilt. b.y.: Dârü'l-Evzâ, ts.
KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa Sabri. "Mudar (Benî Mudar)". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30: 358-359. Ankara: TDV Yayınları, 2005.
MAĞLÛS, Sâmî b. Abdullah. Atlasu hurûbi'r-Ridde fî ʻahdi'l-Halîfeti'r-Râşîd Ebîbekr es-Sıddîk. Riyad: Şeriketü'l-Abikân li'l-Ebhâsi ve't- Tatvîr, 1429/2008.
MERZÛK, Hasan Saîd Seyyid. Hareketü'r-Ridde fi'l-Bahreyn. Beyrut: el-Müʼessesetü'l-Arabiyye li'd-Dirâseti ve'n-Neşr, 2005.
MÜSLİM, Ebü'l-Hüseyin b. Haccâc en-Nîsâbûrî. Sahîhu Müslim. Nşr. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî. Riyad: Dârü Tayyibe, 2006.
Nelson's New Illustrated Bible Dictionary. Ed. Ronald F. Youngblood vdg. Nashville: Thomas Nelson Publishers, 1995.
ÖMER, Teysîr. er-Ridde ve âsâruhâ -Dirâse mukârene ma'a'l-Kānûn. Dımaşk/Beyrut: Mektebetü’r-Resâʼili’l-Câmiʻiyyeti’l-Âlimiyye, 2012.
ÖNKAL, Ahmet. "Hevze el-Hanefî". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17: 285. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
_________. "Müseylimetülkezzâb". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32: 90-91. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
ÖZTÜRK, Mustafa. Cahiliyeden İslamiyet'te Kadın. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
RÂFİKÎ, Muhammed Sâdık. Târîhu'l-âdâbi'l-Arab. 2 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Kitâbi'l-Arabî, 1974.
SÂLİM, Abdülazîz. Târîhu'd-devleti'l-Arabiyye -Târîhu'l-Arab münzü asri'l-Câhiliyye hattâ Sükûti'd-devleti'l-Emeviyye. Beyrut: Dârü'n- Nehdati'l-Arabiyye, 1986.
SÂMERRÂʼÎ, Nuʻmân Abdürrezzâk. Ahkâmü'l-Mürted -Dirâese mukārene. Riyad: Dârü'l-İlm, 1983.
SHOUFANI, Elias, al-Riddah and the Conquest of Arabia a Re-Evaluation. Toronto: University of Toronto Press,1973.
SÖNMEZ, Abidin. Rasûlullah'ın İslâm'a Davet Mektupları. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1984.
SÖNMEZ, Zekiye. İslâm'ın Ortaya Çıktığı Dönemde Arap Yarımadası'nda Hıristiyanlık. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
SÜYÛTÎ, Celâleddin Ebî Abdirrahmân. Esbâbü'n-Nüzûl el-müsemmâ Lübâbü'n-nükûl fî Esbâbi'n-Nüzûl. Beyrut: Müʼessesütü'l-Kütübi's- Sekāfiyye, 1422/2002.
SWETE, Henry Barclay. The Holy Spirit in the New Testament. Oregon/Eugene: Wipf and Stock Publishers, 1998.
ŞEVFÂNÎ, İlyâs. Hurûbu'r-Ridde - Dirâse nakdiyye fi'l-masâdir. Beyrut: Dârü'l-Künûzi'l-Edebiyye, 1995.
ŞEVKÂNÎ, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethu'l-Kadîr - el-Câmiʻu beyne'l-fenniyyi'r-Rivâyeti ve'd-Dirâyeti min ʻilmi't-Tefsîr. Thk. Abdurrahman Umeyra. 5 Cilt. Mansure: Dârü'l-Vefâ, 1994.
ŞEYH, Abdüssettâr. Ebûbekir es-Sıddîk. Dımaşk: Dârü'l-Kalem, 2016.
ŞÜCCÂʻ, Abdurrahman Vâhid. el-Yemen fî sadri'l-İslâm -mine'l-biʻseti'l-Muhammediyye hatta kıyâmi'd-devleti'l-Emeviyye. Dımaşk: Dârü'l- Fikr, 1987.
TABAKOĞLU, Ahmet. İslâm İktisadına Giriş. İstanbul: Dergah Yayınları, 2008.
TABERÎ, Ebû Caʻfer Muhammed b. Cerîr. Târîhu't-Taberî. Thk. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrahim. 11 Cilt. Kahire: Dârü'l-Maʻârif bi-Mısr, 1962.
_________. Tefsîrü't-Taberî -Câmiʻu'l-beyân ʻan teʼvîli âyi'l-Kurʼân. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Hicr li't-Tıbâʻa ve'n-Neşr, 1422/2001.
TUĞ, Salih. İslam Vergi Hukukunun Ortaya Çıkışı. Ankara: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları (İFAV), 1984.
ÜÇOK, Bahriye. İslâmdan Dönenler ve Yalancı Peygamberler. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1967.
VÂHİDÎ, Ebü'l-Hasan Ali b. Ahmed. Esbâbü Nüzûli'l-Kurʼân. Thk. Kemâl Besyûnî Zağlûl. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1411/1991.
VÂKIDÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer. Kitâbü'l-Megāzî. Thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Âlemü'l-Kütüb, 1404/1984.
VESÎME, Ebû Yezîd b. Mûsâ, b. el-Furât. Kıtaʻun min Kitâbi'r-Ridde. Haz. Habıl Wilhelm Hoenerbach. Wiesbaden: Akademie der Wissenschaften und der Literatur, 1951.
WATT, W. Montgomery. "Musaylima". The Encyclopaedia of Islam. 7: 664-665. Leiden: E. J. Brill, 1993.
WELLHAUSEN, Julius. İslâmın En Eski Tarihine Giriş. Trc. Fikret Işıltan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1960.
_________, Skizzen und Vorarbeiten. 6 Cilt. Berlin: Druck und Verlag von Georg Reimer, 1884-1899.
YAVUZ, Hulusi. "Abdülaziz el-Alevî". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1: 186. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
YAVUZ, Salih Sabri. İslâm Düşüncesinde Nübüvvet. İstanbul: İnsan Yayınları, ts.
YAZIR, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dîni Kurʼân Dili. 13 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2015
YILDIZ, Hakkı Dursun. "Arap". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3: 272-276. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
YILMAZ, Ali. "Arap Edebiyatında Şeytanlı (Cinli) Şairler". Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/2 (2002): 261-268.
YILMAZ, Ayten. İslâm Öncesi Arap Toplumunda Kehanet. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2007.
YURDAGÜR, Metin. "İslâm Düşünce Tarihinde Hatm-i Nübüvvet Meselesi". Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (1997): 303-312.