CUMHURİYET DÖNEMİ DERS KİTAPLARINA ALINAN HADİSLERİN TÜRKÇE ÇEVİRİLERİNDE GÖRÜLEN AŞIRI YORUM VE SAPMALAR

Çalışmamızda, modernite projesi biçiminde tasarlanarak dinsel nitelikteki geleneğe sırt çevirmeye, ussal bir devlet örgütlenmesi kurmaya çalışan Cumhuriyet Dönemi “Laik, Pozitivist, Milliyetçi (Ulus Devlet)” zihniyetin din dersi kitaplarındaki rivayet yorumlamalarına yansıması ele alınmıştır. Evvela eğitimin dayandığı fikrî paradigma tespit edilerek, politik söylemlerin ders içeriklerine etkisi ele alınmıştır. Daha sonra 1920- 2012 yılları aralığında okutulan 75 adet din dersi kitabındaki rivayetlerden kelime/cümlenin yanlış çevirisi, bilinçli kısaltma, yorumlama, aşırı yorum şeklindeki tasarruflara maruz kalan materyalin muhtemel siyâsi, politik gayelerle ilişkisi incelenmiştir. Bu minval üzere dini muhtevânın yer aldığı Tarih ve Yurttaşlık Bilgisi derslerine de atıflar yapılmıştır. Çalışmanın sayfa sınırı göz önüne alınarak, çevirilerinde problem tespit edilen 129 rivayetin sadece bir kısmına işaret edilebilmiştir. Binaen aleyh, ders kitapları oluşturulurken, önce “Batıcı, Laik, Pozitivist, Ulusalcı” anlayışın dinî yorumlama biçimine uygun rivayetler seçilmiştir. Sonra seçilen rivayetler yorumlanarak Türkçe’ye tercüme edilmiştir. Verilen örneklerde de görüleceği üzere siyâsi gâyeler çerçevesinde pek çok yorumlama şekli kullanılmıştır. Kişinin salt kendisiyle ilintili olmayan, kendi iç dünyasına dönük ahlâkî özelliklerin ötesinde davranışsal (amelî-fıkhî) talepleri ifade eden rivayetlerin ise laikliği yorumlama biçimine göre pek çok tasarrufa uğradığı da görülmüştür. Yapılan bu faaliyetlerin, ihtisâr /taktîu’l-hadîs veya mânen rivayet gibi hadis terminolojisi kavramlarıyla ilgisi olmadığı, tamamen ideolojik kaygılarla konjektörel politik hedeflere göre yoruma tabi tutulduğu kanaatine varılmıştır.

THE HADITH TAKEN IN THE TEXTBOOKS OF THE REPUBLICAN PERIOD THE EXCESSIVE INTERPRATATION AND DEVIATIONS SEEN IN THE TRANSLATION OF TURKISH

Our work reflects on the narrative interpretations of the religion textbooks of the “Secular, positivist, nationalist (nation-state)” mentality of the republican period , designed in the form of a modernity Project, trying to turn back the religious tradition and establish a rational state organization. First, the idea paradigma on which education is based is determined and the effect of the political discoveres on the course contents is discussed. Later in relation to the narratives in the book of 75 religion books which were taught between 1920 and 2012 , the relationship between the word/sentence misconversion, intentional abbreviation, interpretation , materials exposed to excessive commentary savings, probable political and political aims was examined in this context reference was made to the lessons of history and citizenship in which the religious content took place. Taking into account the page boundary of the work only a fraction of the 129, problems identified could be pointed out. There for before the textbooks were prepared the narratives were chosen which corresponded to “western-mined, secular, positivist, nationalist” and religious interpratation later the selected nations were interpreted and translated in to Turkish. As it can be seen in the examples given, many interpretations on political goals have been used. According to the way of interpreting secularism the accounts expressing behavioral (working/ islamic legal) reguests beyond the moral attributes of the persons self, which are not related to him alone are seen to have come to a great extent it was concluded that the activities carried out were not related to the concepts of Hadith terminology such as “ihtisar” /”tacitly hadith” or “manen narration” and they were interpreted according to their conjonied political aims with completely ideological concerns.

PDF

___

ACLÛNÎ, İsmâîl b. Muhammed. Keşfu’l-hafâ ve müzîlu’l-ilbâs amme’ştehera mine’l-ehâdîsi alâ elsineti’n-nâs I-II. Thk. Abdulhamîd b. Ahmed b.Yûsuf b. Hindâvî. yy: Mektebetu’l-Asri, 2000.
AKGÜL, Mehmet. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 7. İstanbul: Bediralp Matbaacılık, 2009.
AKGÜL, Mehmet. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 6. Ankara: Saray Matbaacılık, 2011.
AKIN, Abdullah. Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
AKSAN, Halit-Rona. Saffet, Din Dersleri 4. İstanbul: Asır Matbaası, 1967. __________. Din Dersleri I, İstanbul: Ercan Matbaası,1960.
ASLAN, Erdal. “Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Ders Kitapları”. Eğitim ve Bilim 35/158 (2010): 216-231.
AŞLAMACI, İbrahim. Pakistan Medreselerine Model Olarak İmam Hatip Liseleri. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2013.
AYAS, M. Rami-Tümer, Günay. Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Lise 1. Ankara: Devlet Kitapları, 1982.
AYDINLI, Abdullah. “İhtisar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21:573-574. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
AYHAN, Bayram. “İlk İnen Vahye Dair Rivayetlerde Geçen Bazı İbarelerin Tahlili”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/6 (2015): 1-20.
AYHAN, Halis- Uzun, Mustafa. “Ezan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12:38-42. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
BAŞGÖZ, İlhan, Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1995.
BEĞEN, İbrahim. Türk Gencinin Din Dersleri 1, İstanbul: Cağaloğlu Yayın Evi, 1956.
BEYHAKÎ, Ebu Bekr Ahmed b. Ali. Şuabu’l-îmân. Thk. Abdu’l-Ali Abdu’l- Hamîd Hâmid. Riyâd: Mektebetu’r-Rüşd, 2003.
BEZZÂR, Ebû Bekir Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik Aktîkî, Müsned. Thk. Mahfûz Abdurrahman. Medine: Mektebetu’l-Ulûm Ve’l-Hukm, 2009.
BOLAY, Süleyman Hayri. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 2. İstanbul: Devlet Kitapları, 1991.
BOZASLAN, B. Mehmet-Çokoğullar, Emel. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Modern Eğitimin İnşası: Devletin Kurtarılmasından Kurulmasına”. Gazi Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 17/3 (2015): 317-318.
BOZKURT, Nebi. “Hadislerin Tercüme Ve Yorumlarında Uyulması Gereken Kurallar”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11-12 (1997): 211-280.
BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmail b. İbrahim Ebû Abdillah. el-Câmiu’s-Sahîh. Tahk. Muhammed Züheyr b. Nâsır bn-Nâsır. yy: Dâru Tûki’n-Necât, 1422.
CANKAT, Süheyla. Din Bilgisi 1-2. Ankara: Kadıoğlu Matbaası, 1978.
ÇETİN, Osman. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 3, y.y: Altın Kitaplar Matbaası, 1993.
DEMİRTAŞ, Kenan-Özdemir, Murat. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 7. Ankara: İlke Basım Yayın, 2011.
DERVİŞ, Ebu Abdillah Muhammed. Esne’l- matâlib fî ehâdîse muhtelifeti’l- merâtib, Beyrut, 1991.
EBİ DÜNYÂ. Mekârimu’l-ahlâk. Kâhire: Mektebetu’l- Kur’ân, ts.
EBU YA‘LÂ, El-Mevsilî Ahmed b. Ali. Müsned, Thk. Hüseyin Selîm Esed, Dımâşk: Dâru’l-Memun, 1984.
ED-DÛLÂBÎ, Ebû Bişr Muhammed b. Ahmed b. Hammâd b. Saîd b. Muslimel Ensârî. el-Künâve’l-esmâ, Beyrût: Dâru İbni Hazm, 2000.
EFENDİOĞLU, Mehmet. “Taktî‘”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39:483-485. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
EL-ASKALÂNÎ, İbn Hacer. el-Metâlibu’l-âliye bi zevâidi’l-mesânîdi’s- semâniyye, yy: Dâru’l-Âsime, 1998.
ELBÂNÎ, Muhammed Nâsıruddîn, Silsiletu’l-ehâdîsi’d-daîfe ve’l-mevzûa ve eseruha’s-seyyiu fi’l-umme, Riyâd: Dâru’l-Marife, 1992.
EN-NEYSÂBÛRÎ, Hâkim b. Muhammed b. Abdillah. el-Mustedrek ale’s- Sahîhayn, Thk. Mustafa Abdulkâdir Atâ, Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1990.
ERAYDIN, Selçuk-Kandemir, M. Yaşar. Din Bilgisi I. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1968.
ERTAŞ, Hikmetullah. Din Derslerindeki Hadislerin Tespit ve Tahlili. Erzurum: Ertual Akademi, 2015.
FAHİR, Süleyman. Din Bilgisi 1-2-3. İstanbul: Bakış Matbaası, 1963.
GÖLPINARLI, Abdülbaki. Cumhuriyet Çocuğunun Din Dersleri, İstanbul: Kaynak Yayınları, 2012.
GÜNDÜZ, Turgay. “Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi ve Öğretimi Kronolojisi 1923-1998”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/ 7 (1998):546-547.
GÜNEY, Dursun. Din Dersleri II, İstanbul: Atlas Yayınevi, 1967.
HESAPÇIOĞLU, Muhsin. “Türkiye Cumhuriyeti Devri Eğitim Hareketlerinin Dayandığı Felsefî Eğilimler” Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları Sempozyumu, Ankara: Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, 2010.
HEYSEMÎ, Nureddîn Alî b. Ebî Bekr. Mecmeu’z-zevâid ve menbeu’l-fevâid. Thk. Husâmuddîn el-Kudsî, Kâhire: Mektebetu’l-Kutsî, 1994.
‘IRÂKÎ, Ebû’l-Fadl Zeynu’d-Din b. Ebî Bekr b. İbrahim. Tahrîcu ehâdîsi’l- İhyâi ‘ulûmid-din, Riyâd: Dâru’l-‘Âsime, 1987.
İBN EBİ ŞEYBE, Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrahim b.Osman. el-Musannef fi’l-ehâdîsi ve’l-âsâr. Thk. Kemâl Yusuf el-Hût, Riyâd: Mektebetu’r-Rüşd, 1988.
İBN MÂCE, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. Thk. Şuayb el-Arnevût. yy: Dâru’r-Risâleti’l-Alemiyye, 2009.
İBN ARRÂK, Nuri’d-Din Ali b. Muhammed b. Ali b. Abdirrahmân el- Kenânî. Tenzihu’ş-şeriâti’l-merfûa ani’l-ahbâri’l-şenîati’l-mevzûâ. Beyrût: Dâru’l-Mektebeti’lilmiyye, 1399.
İNAL, Kemal. Türkiye’de Ders Kitaplarında Demokratik ve Milliyetçi Değerler. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 1998.
KARATAŞ, Mustafa. Atatürkçü Düşünce Ve Uygulamaların Algılanması Ve Yorumu (1938-1948). Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2012.
KOCA, Ferhat. “Sünnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38:154. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Milli Eğitim Bakanlığı. Din Dersleri 4 (1.Kitap). Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1949.
Milli Eğitim Bakanlığı. Din Dersleri II. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1949.
MÜNZİRÎ, Ebu Muhammed Abdulazîm b. Abdilkavî, et-Terğib ve’t-terhîb. Thk. İbrahim Şemsuddîn, Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
MÜSLİM, el-Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût, ts.
OKUR, Hüseyin. “Anlambilimsel Bir Yöntem Olarak Hanefî Fıkıh Usulünde İktizanın Delaleti”. İslâmî İlimler Dergisi 10/10 (Güz 2015): 117-144.
OLGUN, İbrahim. Din Dersleri 2. Ankara: Ankara Yayınları, 1962.
ÖCAL, Mustafa. “Türkiye’de Din Eğitimi Tarihi Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 6/12 (2008): 399-430.
ÖZAKIN, Gülsüm. İlk Ve Orta Öğretim Ders Kitaplarında Laiklik (1929- 1960). Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2004.
PARLAK, İsmet. Kemalist İdeolojide Eğitim. Ankara: Turhan Kitabevi, 2005.
SEHÂVÎ, Şemsuddin Ebû’l-Hayr Muhammed b. Abdirrahman b. Muhammed, el-Mekâsidu’l-hasene fî beyâni kesîrin mine’l-ehâdîsi’l- müştehire ale’l-elsine. Thk. Muhammed Osmân. Beyrût: Dâru’l- Kitâbi’l-Arabî, 1985.
SEVİNÇ, Abdullah. Din Bilgisi 4. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1992.
SUYÛTÎ, Celâluddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-Fethu’l-kebîr fî dami’z- ziyâdeti île’l-Câmii’s-sağîr. Thk. Yûsuf el-Nebhânî. Beyrût: Dâru’l- Fikr, 2003.
TABERÂNÎ, Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb, el-Mu’cemu’l-evsat. Thk. Târık b. Ivazullah B. Muhammed Abdulmuhsin b. İbrahim el-Hüseynî. Kâhire: Dâru’l-Haremeyn, 1415.
TABERÂNÎ, Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb, el-Mu’cemu’l-evsat. el-Mu’cemu’l-kebîr. Thk. Hamdî b. Abdilmecîd es-Selefî, Kâhire: Mektebet u İbn Teymîye, 1994.
TEBRÎZÎ, Muhammed b. Abdillah el-Hatîb. Mişkâtu’l-Mesâbîh. Thk. Muhammed Nâsıruddîn el- Elbânî. Beyrût: Mektebetu’l-İslâmî, 1985.
TİRMİZÎ, Muhammed b. İsa. el-Câmiu’s-sahîh. Thk. Beşşâr Avvâd Ma’ruf. Beyrût: Dâru’l Garbi’l-İslâmî, 1998.
YAVUZ, Kerim-Günay, Ünver. Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi 4. İstanbul: Murat Matbaacılık, 1982.
YÜCEL, Hasan Ali. Türkiye’de Orta Öğretim. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1994.
ZEYLA‘Î, Cemâlud’-din Ebû Mahmmed Abdullah b.Yûsuf b. Muhammed. Nasbu’r-râye li ehâdîsi’l-Hidâye. Thk. Muhammed Avâme. Beyrût: Muessesetu’r-Reyyân, 1997.