KÖPRÜLÜ AİLESİNİN KUR’ÂN EĞİTİMİ VE KIRAATİNE KATKILARI

Makale Köprülü ailesinin Kur’ân eğitimi ve kıraatine yönelik katkılarını ele almıştır. Konunun anlatımında öncelikle Kur’ân eğitimi ve kıraatiyle ilgili hizmetleri bulunan Köprülü ailesiyle alakalı genel bilgiler verilip sonrasında bahsi geçen katkılara değinilmiştir.Köprülü ailesinin Kur’ân eğitimi ve kıraatiyle alakalı hizmetleri, tesis etmiş oldukları kurumlar ile bu kurumlardaki Kur’ân eğitimi ve kıraatine dair istihdam alanları ve Köprülülerden Kur’ân kıraatiyle alakalı eser telifinde bulunan bireylerin telifleri olmak üzere üç ana başlıkta ele alınmıştır. Konunun anlatımında istifade edilen kaynaklar daha ziyade Köprülü vakfiyeleri ile bu vakfiyelerle alakalı yazılan tez, makale ve maddelerdir.Makalenin yazılış amacı Köprülülerin bahsi geçen husustaki hizmetlerini ortaya çıkarmak suretiyle içinde bulundukları dönemde Kur’ân eğitimi ve kıraatine yönelik Osmanlı üst düzey bürokratlarının bakış açısına yönelik perspektif sunmaktır. İncelemeler sonucunda Köprülü ailesinin Kur’ân eğitimi ve kıraatine dair değişik yönlerden katkılarının bulunduğu, bu katkıların daha ziyade tesis edilen kurumlar, bu kurumlardaki istihdam alanları ile alana yönelik kitap teliflerinden ibaret olmak üzere üç farklı sahadan oluştuğu sonucuna varılmıştır.

THE CONTRIBUTION OF KOPRULU FAMILY TO QURAN AND QIRAAH EDUCATION

The article is about the contributions of Köprülü family to the Quran and Qiraah education. In the description of the theme, firstly the general information about the Köprülü family which participated greatly to the development of the Quranic education and its Qiraah has been given and the matters of these contributions are related afterwards. The services of the Köprülü family relevant to the education of the Quran and Qiraah, the institutions found by them in this regard, research interests and modules for Quranic education and Qiraah in these institutions and the studies and works of the members of Köprülü family concerning Quranic Qiraah were dealt with in three main titles. The resources that are used in the expression of the matter are mainly charter certificates of Köprülü foundations as well as academic dissertations, articles and encyclopedia entries referring to these foundations. The objective of the article is to unveil the services that Köprülü family granted in respect thereof and consequently, to present an outlook on the viewpoint of the Ottoman senior bureaucrats towards the education of the Quran and its Qiraah in the period they were living in. As a result, it was concluded that the Köprülü family contributed in various aspects to the Quranic education and its Qiraah and that these contributions consisted of three different fields; establishment of institutions, the specialization fields in these institutions and the book writings directed to the field.

PDF

___

ALEMDAR, Yusuf. Osmanlı’da Dârülkurrâ Müessesesi ve Kıraat Eğitimi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2003.
ALTIKULAÇ, Tayyar. “İbnü’l-Cezerî”. DİA. 20:551-557. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
AKYÜZ, Abdullah. Osmanlı Kıraat Âlimleri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2016.
BAŞ, Fatma. “17.Yüzyıl Divanlarında Köprülü Ailesinden Sadrazamlara sunulan Kasideler Üzerine Bir İnceleme”. Journal of Turkish Language and Literature 2 (2016): 35-50.
BEHÇETÎ, İbrâhim. Silsiletü’l-asafiyye fî devletil-hakaniyyeti’l-Osmaniyye. Ahmet Paşa, 212. Köprülü Kütüphanesi.
BERKÎ, Ali İhsan. Vakfa Dair Yazılan Eserlerle Vakfiye ve Benzeri Eserler. Ankara: y.y., 1965.
BOZKURT, Nebi. “Dârülkurrâ”. DİA. 8: 543-545. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
BURSALI, Mehmet Tahir Efendi. Osmanlı Müellifleri. Hzr. Ali Fikri Yavuz-İsmail Özen. İstanbul: Meral Yayınevi, ts.
CEBECİ, İsmail. “Tevliye”. DİA. 41:40. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
CİHAN, Ahmet. Osmanlı’da Eğitim. İstanbul: 3F Yayınları, 2007.
ÇELEBÎ, Evliya. Seyahatnâme. Hzr. Ruşen Deniz. 2 Cilt. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2011.
DUMAN, Mahmut. Köprülü Mehmet Paşa Hayatı, Şahsiyeti ve Faaliyetleri. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2006.
EMECEN, Feridun. “Safranbolu”. DİA. 35: 481-483. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
ERGİN, Osman Nuri. Türkiye Maarif Târihi. 2 Cilt. İstanbul: Eser Matbaası, 1977.
ERÜNSAL, İsmail. “Köprülü Kütüphanesi”. DİA. 26:257-258. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
ERÜNSAL, İsmail. “Kütüphane”. DİA. 27: 11-32. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
ERÜNSAL, İsmail. Türk Kütüphaneleri Tarihi. 2. Cilt. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi, 1988.
ESKĀTÎ, Ahmed b. Ömer el-Eskātî. Ecvibetü’l-mesâili’l-müşkilât fî ‘ilmi’l-kırâ’ât. Thk. Emin Muhammed Ahmed eş-Şinkiti. Riyad: Dâr-u Kunûz-ü İşbiliyâ, 2008.
GELİŞLİ, Yücel. “Osmanlı İlköğretim Kurumlarından Sıbyan Mektepleri/Kuruluşu, Gelişimi ve Dönüşümü”. Türkler. Ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca. 15: 35-43. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
GÖKBİLGİN, M. Tayyip. “Köprülüler”. İ.A. 6: 892. Ankara: MEB Yayınları, 1955. GÖKDEMİR, Ahmet. Ali b. Süleyman el-Mansûrî ve Meşhur Mısır Tariki Kurrâları. Doktora Tezi, Yalova Üniversitesi, 2017.
GÖKBİLGİN, M. Tayyip. “Osmanlı Kur’ân Eğitim Merkezleri: Dârülkurrâlar ve Sıbyan Mektepleri”. Edebali İslamiyat Dergisi 1/2 (2017): 43-60.
GÜLSOY, Ersin. “Kandiye”. DİA. 24: 303-305. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
GÜNYOL, Vedat. “Mektep”. İ.A. 7:656-657. İstanbul: MEB Yayınları, 1972.
HACISALİHOĞLU, Mehmet. “Makedonya”. DİA. 27: 437-439. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
İLGÜREL, Mücteba. “Köprülü Mehmed Paşa”. DİA. 26: 258-260. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
İPŞİRLİ, Mehmet. “Abdullah Nâilî Paşa”. DİA. 1:124-125. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
KANDEMİR, M. Yaşar. “Ümmü Haram”. DİA. 42:320-321. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
KAZICI, Ziya. Osmanlı’da Eğitim Öğretim. İstanbul: Bilge Yayıncılık, 2004. KOLODZİEJCZK, Dariusz. “Kamaniçe”. DİA. 24:274-275. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
KOPCAN, Vojtech. “Uyvar”. DİA. 42: 253-254. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
KÖPRÜLÜZÂDE, Abdullah Nâili Paşa. el-İfâdetü’l-muknia‘ fî’l-kırâ’âti’l-erbaa‘. Hacı Ahmed Paşa, 2; Hamidiye, 389. Süleymaniye Kütüphanesi.
Köprülü Abdullah Paşa Vakfiyesi. Köprülü İlavesi, 2448. Süleymaniye Kütüphanesi.
Köprülü Mehmed Paşa Vakfiyesi. Köprülü İlavesi, 3. Süleymaniye Kütüphanesi.
Köprülü Mehmed Paşa Vakfiyesi. Köprülü İlavesi, 4. Süleymaniye Kütüphanesi.
Köprülü el-Hâc Ahmed Paşa Vakfiyesi. Köprülü İlavesi, 7. Süleymaniye Kütüphanesi.
Köprülü el-Hâc Ahmed Paşa Vakfiyesi. Köprülü İlavesi, 8. Süleymaniye Kütüphanesi.
Köprülü el-Hâc Ahmed Paşa Vakfiyesi. Köprülü İlavesi, 12. Süleymaniye Kütüphanesi.
Köprülü Mehmed Âsım Bey Vakfiyesi. Köprülü İlavesi, 10. Süleymaniye Kütüphanesi.
Köprülü Nûman Paşa, Risâle fi’l-kırâa. Erzincan, 8:96a-104b. Süleymaniye Kütüphanesi.
Köprülü Nûman Paşa Vakfiyesi. Köprülü İlavesi, 18. Süleymaniye Kütüphanesi.
MAKSİM, Mihai. “Varad”. DİA. 41: 513-515. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
MAKSİM, Mihai. “Yanova”. DİA. 43:316-317. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
MÜDERRİSOĞLU, Fatih. “Osmanlı Saray Çevresinin Suriye’deki Vakıf Eserlerinden Bazı Örnekler”. Vakıflar Dergisi 29 (2005):163-168.
ÖZCAN, Abdülkādir. “Köprülüzâde Fâzıl Ahmed Paşa”. DİA. 26:260-263. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
ÖZCAN, Abdülkādir. “Köprülü Fâzıl Mustafa Paşa”. DİA. 26: 263-265. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
ÖZCAN, Abdülkādir. “Köprülüzâde Nûman Paşa”. DİA. 26: 265-267. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
ÖZCAN, Ruhi. “Osmanlı Devleti’nde XVII. Yüzyılda Yapılan Sikke Tashihleri”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi 17 (2005): 237-266.
ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi. “Vakfiye”. DİA. 42: 465-466. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
ÖZTÜRK, Mustafa. “Genel Hatlarıyla Osmanlı Para Tarihi”. Türkler. Ed. Hasan Celal Güzel vd. 10: 802-822. Ankara: 2002.
PAKALIN, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Sözlüğü. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
SADIKOV, Murad. Hâşim b. Muhammed el-Mağrbi’nin, “Hısnü’l-kārî fî İhtilâfi’l- Mekārî” Adlı Eserinin Edisyon Kritiği. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2012.
SAĞIR, Yusuf. Osmanlı Arşiv Belgelerine ve Vakfiyelerine Göre Köprülü Ailesi Vakıfları. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2012.
SAYIN, Murat. Köprülü Fâzıl Ahmed Paşa Vakıfları. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, 2011.
SÜREYYA, Mehmed. Sicilli Osmânî. İstanbul: Türk Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
ŞEYHÎ, Mehmed Efendi. Vekāyiu’l-Fuzalâ. Nşr. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.
TOPÇU, Sultan Murat. “Köprülüzâde Abdullah Paşa’nın 15 Cemâdielevvel 1133- M.14 Mart 1721 Tarihli Vakfiyesi’ne göre İmar Faaliyetleri ve Bani Kişiliği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 4/17 (2011): 405-415.
TOPÇU, Sultan Murat. XVII. Yüzyıl İkinci Yarısında Etkin Bir Bani Ailesi: Köprülüler. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2010.
YEDİYILDIZ, Bahaeddin. “Vakıf Istılahları Lügatçesi”. Vakıflar Dergisi 17 (1983): 55-60.
YÛSUF EFENDİZÂDE. Abdullah Hilmi. Risâle fî ecvibeti’l-mesâil mimmâ yetealleku bi vücûhi’l-Kur’ân. Fatih, 68/4. Süleymaniye Kütüphanesi.
YÜKSEK, Muhammed İsa. İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi’ndeki Arapça ve Osmanlıca Kıraat Yazmaları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2009.